طبرسی، فضل بن حسن
| نام | طبرسی، فضل بن حسن |
|---|---|
| نام‌های دیگر | امین الاسلام طبرسی
طبرسی، ابوعلی طبرسی، امین‌الدین |
| نام پدر | حسن بن فضل |
| متولد | ۴۶۸ یا ۴۶۹ق |
| محل تولد | مشهد مقدس |
| رحلت | 532 ش یا 548 ق یا 1154م - سبزوار |
| اساتید | ابوعلی بن شیخ طوسی، حسن بن حسین بن حسن بن بابویه قمی رازی.... |
| برخی آثار | اعلام الوری باعلام الهدی |
| کد مؤلف | AUTHORCODE00187AUTHORCODE |
ابوعلى، فضل بن حسن بن فضل طبرسى (468 یا 469-532 یا 548ق)، معروف به امين‌الاسلام طبرسى، فقیه، محدث، مفسر، ادیب، متکلم، نویسنده تفسیر مجمع‌البیان
رضى‌الدين حسن بن فضل طبرسى فرزند ایشان است.
ابوالفضل على بن حسن بن فضل بن حسن طبرسى نوه ایشان است.
ولادت
در حدود سال‌هاى 460 تا 470ق در مشهد مقدس به دنيا آمد.
نسبت
طبرسى را بسيارى از بزرگان، منسوب به طبرستان دانسته‌اند كه در اين صورت طَبَرسى خوانده مى‌شود. اما بنابر تحقيق چنين نيست، بلكه طبرسى منسوب به تفرش است و تلفظ آن طَبرِسى است بر وزن تَفرِشى، زيرا:
اولا: اگر از طبرستان بود نسبت او طبرى مى‌شد نه طبرسى.
ثانيا: بيهقى در كتاب تاريخ بيهق او را منسوب به تفرش مى‌داند و با توجه به هم عصر بودن آنان و اينكه هر دو چند سال در بيهق بوده‌اند و با يكديگر آشنايى نزدیک داشته‌اند قول بيهقى مقدم بر ديگران است.
اشتراك
عنوان طبرسى بيشتر اوقات بر امين‌الاسلام طبرسى صاحب مجمع البيان اطلاق مى‌گردد. اما علاوه بر او بر بعضى ديگر از بزرگان نيز اطلاق مى‌شود از جمله:
- احمد بن على طبرسى مؤلف كتاب احتجاج كه معاصر امين‌الاسلام است.
- حسن بن فضل طبرسى فرزند مؤلف و نويسندۀ كتاب مكارم الأخلاق.
- ابومحمد بن فضل طبرسى كه معاصر امين‌الاسلام است و ابن شهر آشوب از او نيز روايت نقل كرده است و...
خاندان
خاندان طبرسى از خاندان‌هاى معروف بين شیعیان است.
پدر او حسن بن فضل، خود از علماى عصر خويش بوده است.
فرزند او رضى‌الدين، حسن بن فضل طبرسى نيز چون خورشيدى در آسمان علم و زهد و تقوا مى‌درخشد. او از شاگردان پدر بوده و مؤلف كتب فراوانى از جمله مكارم الأخلاق مى‌باشد.
نوۀ امين‌الاسلام طبرسى نيز دنبالۀ راه پدر و جد خويش را گرفته و كتابى ارزشمند چون مشكاة الأنوار از او به يادگار مانده است.
مشايخ و اساتيد
از مهم‌ترين اساتيد و مشايخ روايت فضل بن حسن طبرسى مى‌توان به:
- ابوعلى طوسى، فرزند شيخ الطائفه، شيخ طوسى
- حسن بن حسين، جد شيخ منتجب‌الدين صاحب كتاب فهرست
- موفق‌الدين بكر آبادى
- ابوالحسن، عبيدالله بيهقى
- شيخ جعفر دوريستى كه از شاگردان شيخ مفيد است، اشاره نمود.
شاگردان
شاگردانى كه توسط عالمى بزرگ و مفسّرى گرانقدر چون طبرسى تربيت شوند يكى از دو ركن اساسى را كه استاد باشد يافته‌اند و اگر ركن ديگر كه استعداد و تلاش شاگرد باشد را هم داشته باشند در مدتى كوتاه به مقامات بلندى دست خواهند يافت و از ستارگان درخشان آسمان علم و دانش خواهند شد.
شاگردان مرحوم امين‌الاسلام طبرسى بسيارند، اما از جمله چهره‌هاى سرشناس آنها مى‌توان به:
- فرزند بزرگوار او رضى‌الدين حسن بن فضل طبرسى، صاحب كتاب شريف مكارم الأخلاق
- ابن شهر آشوب مازندرانى، مؤلف كتاب معالم العلماء
- شيخ منتجب‌الدين صاحب فهرست
- قطب‌الدين راوندى
- عبدالله بن جعفر دوريستى
- شاذان بن جبرئيل قمى و... اشاره نمود.
وفات
مفسر بزرگ قرآن و عالم ربّانى، امين‌الاسلام طبرسى پس از حدود 90 سال زندگى سراسر تلاش و مجاهده در سال 548 هجرى در بيهق از دنيا رفت.
بنابر نقل بزرگانى چون علامه سيد محسن امين، طبرسى به مرگ طبيعى از دنيا نرفت؛ بلكه به دست دشمنان به شهادت رسيد، اما از جزئيات شهادت او اطلاعى در دست نيست.
بدن مطهر او را از بيهق به مشهد مقدس انتقال داده و در جوار مرقد امام هشتم شیعیان عليه‌السلام به خاک سپردند.
مرقد شريف او هم اكنون نيز زيارتگاه شیعیان و ارادتمندان خاندان پيامبر عليهم‌السلام است.
آثار
بزرگانى چون بيهقى وقتى سخن از تأليفات طبرسى به ميان آورده‌اند تأليفات او را «كثير» دانسته‌اند، كه طبرسى داراى تأليفات زيادى است.
اما آنچه به دست ما رسيده به 20 عنوان نمى‌رسد و قطعا تأليفات او بيشتر از اين مقدار بوده.
از جمله كتب طبرسى عبارتند از:
- مجمع البيان در تفسير قرآن كه در 10 جلد تأليف شده. اين كتاب از بهترين تفاسير شيعه است و شهرتى جهانى دارد.
- الكاف الشّاف من كتاب الكشاف، خلاصه‌اى است از كتاب تفسير كشاف زمخشرى.
- جوامع الجامع.
- مصنف اولين تفسيرى كه نوشت مجمع البيان بود و در آن زمان كشاف زمخشرى را نديده بود اما پس از اطلاع از كتاب كشاف، تفسير جوامع الجامع را نوشت كه به طور مختصر، جامع فوايد مجمع و كشاف باشد.
- المستمد من البيان (از البيان شيخ طوسى انتخاب شده).
- الوافي در تفسير قرآن.
- إعلام الورى بأعلام الهدى، در فضائل ائمه عليهم‌السلام.
- تاج المواليد در اَنساب.
- الآداب‌الدينية للخزانة المعينية.
- النور المبين.
- كنوز النجاح.
- عدة السفر و عمدة الحضر و...
جوامع روایی شیعه | ||||||
|---|---|---|---|---|---|---|
| جوامع حدیثی |
|  | ||||
| محدثین | شیخ کلینی · شیخ صدوق · شیخ طوسی · علامه مجلسی · شیخ طبرسی · مقدس اردبیلی · شیخ حر عاملی · علامه امینی | |||||
وابسته‌ها
تاج المواليد؛ خلاصه زندگانی چهارده معصوم عليهم‌السلام
المؤتلف من المختلف بين أئمة السلف
الآداب‌الدينية للخزانة المعينية
مجمع البيان في تفسير القرآن الدرر في شرح الإیجاز
كتاب أبی الجعد أحمد بن عامر الطائي من أصحاب الرضا علیه‌السلام و كتاب نثر اللئالي و كتاب الطب
مجمع البيان في تفسير القرآن (تعلیقات شعرانی)
زندگانى چهارده معصوم عليهم‌السلام
إعلام الوری بأعلام الهدی (تحقیق حسن خرسان)
مجموعة نفیسة في تاریخ الأئمة(ع) من آثار القدماء من علماء الإمامیة الثقات
مختصر مجمع البیان في تفسیر القرآن
اعلام الوری بأعلام الهدی (زندگانی چهارده معصوم)
الدرر فی شرح الایجاز: و هو شرح الایجاز المتسم بسمه الاعجاز لابی‌علی الطبرسی
مجمع البیان فی تفسیر القرآن (نسخه خطی - 1)
مجمع البیان فی تفسیر القرآن (نسخه خطی - 2)
المؤتلف من المختلف بین ائمة السلف: و هو منتخب «الخلاف» للشیخ الطوسی