آرام، احمد

نام	آرام، احمد
نام های دیگر
نام پدر
متولد	1281 هـ.ش
محل تولد	تهران
رحلت	1377 هـ.ش
اساتید
برخی آثار	زندگینامه علمی دانشمندان اسلامی / نوع اثر: کتاب / نقش: مترجم از اوگوستن تا گالیله / نوع اثر: کتاب / نقش: مترجم
کد مؤلف	AUTHORCODE5030AUTHORCODE

ولادت

«احمد آرام»، مترجم پراثر، دانشنامه‌نگار و از شخصيت‌هاى فرهنگى ايران معاصر است. سال تولد او با اختلاف ذكر شده، اما به تصريح خود وى، حدود نوروز 1281ش است. او در محله‌اى در جنوب تهران به دنيا آمد.

کسب علم و دانش

پدرش تاجر بازار و مشروطه‌خواه بود و آرام مدتى نزد وى تحصيل كرد. سپس در مدرسه‌هاى ترقى، علميه و دارالفنون به تحصيلات خود ادامه داد و با زبان‌هاى عربى، فرانسوى و انگليسى آشنا شد.

در دانشگاه، هم‌زمان در دو رشته حقوق و طب به تحصيل پرداخت، اما هيچ‌كدام را به پايان نرساند و معلمى را بر حقوق‌دان، يا طبيب شدن ترجيح داد. در دبيرستان‌هاى تهران، اصفهان، شيراز، مدرسه فلاحت در كرج و مدرسه عالى بازرگانى در تهران، به‌ويژه به تدريس در مباحث علوم پرداخت و سال‌ها مدرس فيزيك بود. چندين سال در اصفهان، شيراز و عراق اقامت داشت و از نخستين كسانى بود كه براى سروسامان بخشيدن به وضع نامطلوب منابع درسى، با همكارى چند تن ديگر، نخستين کتاب‌هاى علوم را براى تدريس در دبيرستان‌ها تدوين و به انتشار آن‌ها كمك كرد. وى تا 1335ش در خدمت وزارت فرهنگ (آموزش و پرورش) بود و به تدريس و تصدى مشاغل مختلف اشتغال داشت. بازرسى آموزشى، مديريت كل و نيز مدت كوتاهى معاونت وزير، از جمله سمت‌هاى او بود.

وى در نيمه دهه 1320ش به حزب توده ايران پيوست و به فعاليت سياسى پرداخت، اما پس از وقايع آذربايجان، همراه با انشعابيون به رهبرى خليل ملكى از آن حزب جدا شد و در دى‌ماه 1326 ظاهرا بر اثر اختلاف نظرى در باب اتخاذ روش انشعابيون در برابر سياست‌هاى اتحاد شوروى و حزب توده، از همكارى با گروه‌هاى چپ كلا كناره گرفت و تا پايان عمر در سياست مداخله نكرد. وى طرفدار سياست و روش مستقل از حزب كمونيست شوروى بود. با گذشت زمان، گرايش‌هاى مذهبى‌اش تقويت و تشديد يافت، به گونه‌اى كه بخش درخور توجهى از ترجمه‌هايش در زمينه معتقدات دينى و اسلامى گرديد.

آرام از اعضاى مؤثر در دايرة المعارف فارسى (به سرپرستى غلامحسين مصاحب) بود. مصاحب را او به ناشر دايرة المعارف فارسى معرفى كرد. وى سمت معاون سرپرست و عضويت هيئت تحريريه (شوراى ويرايش) را به عهده داشت. جز اين‌ها، مدتى هم با دانشنامه‌هاى ديگر، از جمله در ترجمه برخى مقالات با دانشنامه جهان اسلام همكارى داشت.

وى سال‌هاى بسيار و تقريبا تا پايان عمر، در منزل به كار ترجمه مشغول بود و حتى ترجمه را براى خود «واجب شرعى» مى‌دانست، زيرا به نظر او ترجمه منابع مهم از زبان‌هاى ديگر، براى تحول علمى و فرهنگى در ايران لازم بود. وى حدود 70 سال به ترجمه اشتغال داشت و بيشتر از زبان انگليسى و گاه از عربى و فرانسوى ترجمه مى‌كرد. حوزه ترجمه او تخصصى نبود و هر اثرى را كه مفيد و مؤثر تشخيص مى‌داد، به فارسى ترجمه مى‌كرد. از جمله آثار وى عبارتند از:

ترجمه «اثبات وجود خدا»؛ «سه حكيم مسلمان»؛ «علم و تمدن در اسلام»؛ ترجمه «پيدايش و مرگ خورشيد» ژرژ كاموف؛ «تكامل فيزيك»؛ ترجمه جلد اول «تاريخ تمدن» ويل دورانت» يا «مشرق‌زمين، گاهواره تمدن»؛ «تاريخ علم»؛ ترجمه «شش بال علم» جرج سارتون؛ «ايرانيان و بربرها»؛ «هيئت»؛ «لغت‌هاى قرآن».

او در ترجمه به مراعات اصل دقت و واژه‌يابى و واژه‌سازى در برابر اصطلاحات پاى‌بند بود. واژه‌ها و تركيبات بسيارى ساخته كه شمارى از آن‌ها كاربرد يافته، و به غناى زبان فارسى افزوده است. وى همچنين در نوشتن املاى كلمات هم سليقه خاصى داشت و به سرهم‌نويسى معتقد بود.

او جز ترجمه، چند کتاب را هم تصحيح كرده كه مهم‌ترين آن‌ها، كيمياى سعادت، اثر غزالى است. وى در مجامع و فعاليت‌هاى علمى- فرهنگى بسيارى عضويت و شركت داشت، از جمله از اعضاى فرهنگستان زبان و ادبيات فارسى بود.

براى بزرگداشت خدمات او تاكنون مراسمى چند برگزار شده است. آرام‌نامه، مجموعه مقاله‌هايى است به قلم شمارى از دوستان، همكاران قديم و دوستداران او كه به پيشنهاد مجتبى مينوى و به كوشش مهدى محقق گردآمده و طى مراسمى در خرداد 1362 در دانشگاه تهران به خود او تقديم شده است. گوهر عمر، حاوى پرسش‌هاى پيروز سيّار و پاسخ‌هاى احمد آرام در زمينه‌هاى مختلف زندگى فرهنگى و اجتماعى و اثرى مهم و از برخى جهات منحصر به فرد در شناخت جنبه‌هاى مختلف فعاليت اين مترجم پر اثر است.