معجم التداوي بالأعشاب و النبات الطبية
| معجم التداوي بالأعشاب و النبات الطبیة | |
|---|---|
 | |
| پدیدآوران | ابن‌قیم جوزیه، محمد بن ابی‌بکر (نویسنده) |
| ناشر | مکتبة النهضة العربية |
| مکان نشر | بغداد - عراق |
| چاپ | 1 |
| موضوع | گیاهان دارویی - متون قدیمی تا قرن 14 |
| زبان | عربی |
| تعداد جلد | 1 |
| کد کنگره | QK 99 /الف2م6 |
| نورلایب | مطالعه و دانلود pdf |
معجم التداوى بالاعشاب و النباتات الطبية، به زبان عربى، تأليف محمد بن ابوبكر، معروف به ابن قيم جوزيه در زمينه طب روايى است.
ابن قيم، در اين كتاب به جمع‌آورى ادويه و اغذيه مفرده‌اى كه بر زبان پيامبر(ص) جارى شده، پرداخته است.
ساختار
كتاب، مشتمل بر 7 فصل است. ابن قيم، در فصل اول، مفردات مورد نظرش را بر اساس حروف الفباء مرتب و منظم نموده است. وى در ابتدا، هر مفرد را معرفى مى‌كند و مزاج و خواص آن را بيان مى‌نمايد و در ضمن اگر روايتى از پيامبر اكرم(ص) در مورد آن نقل شده باشد، ذكر مى‌كند.
گزارش محتوا
ابن قيم، در فصل اول، از ادويه و اغذيه مفردى همچون اثمد، بطيخ، تمر، ثوم، جمار، حناء، خبز، دهن، ذريره، رطب، سفرجل، شونيز و... سخن گفته است. وى، هرچند در ابتدا مى‌گويد: «مفرداتى را ذكر خواهد كرد كه روايتى در مورد آنها نقل شده باشد»، ولى در بعضى از مفردات، روايتى را ذكر نمى‌كند؛ از باب نمونه مى‌توان به واژه‌هاى اثمد[۱]، بسر [۲]، تلبينه [۳] و... اشاره كرد.
در فصل دوم، فصلى از كتاب «المحاذير» ابن ماسويه را نقل مى‌كند كه حاوى سفارش‌هاى كلى و سودمند است.
در فصل سوم، سفارش‌هاى سودمندى را در مورد تغذيه، از زبان بزرگانى مانند بختيشوع، ابقراط، حارث شافعى و... نقل كرده است.
در فصل چهارم، درباره چهار چيزى كه جسم را بيمار مى‌سازد (پرگويى، پرخوابى، پرخورى و آميزش فراوان) سخن مى‌گويد.
در فصل پنجم، درباره سفارش ارزشمندى از جالینوس مبنى بر اجتناب از بعضى امور و نيز انجام برخى از كارهايى كه انسان را در برابر بيمارى‌ها ايمن مى‌سازد و بى‌نياز از طبيب مى‌گرداند، بحث مى‌كند.
در فصل ششم، از امور چهارگانه‌اى كه بدن را ويران مى‌سازد يا تقويت مى‌نمايد، سخن به ميان مى‌آورد.
در فصل هفتم، بر اين باور است كه در اين اثر، جمع بين شريعت و پزشکى نموده و از طب چيزهايى را ذكر نموده كه با شريعت موافق است. در عين حال، مدعى است بسيارى از مطالبى را كه ذكر كرده، در بسيارى از منابع به چشم نمى‌خورد.
هرچند وى در جمع بين پزشکى و روايات، تا حدى توفيق يافته است، ولى بر خلاف مدعایش، چندان مطلب جديدى را كه در كتاب‌هاى ديگر نباشد، در اين اثر ذكر نكرده است. آنچه وى ذكر مى‌كند، از كتاب‌هاى طبى‌اى است كه بسيارى از آنها در دسترس است؛ بنابراين، اين اثر از لحاظ مباحث پزشکى، مطلب نوينى ندارد؛ بااين‌حال، از آنجا كه ابن قيم، حديث‌شناسى بااطلاع است، پيرامون احاديثى كه نقل مى‌كند، گاه نكات سودمندى را ذكر مى‌نمايد؛ نكاتى پيرامون صحت و سقم احاديث [۴]، بررسى احاديث جعلى [۵] و...
وضعيت كتاب
كتاب، توسط انتشارات مكتبة النهضة العربية (بغداد) با همكارى انتشارات مكتبة التراث الاسلامى (قاهره)، در 160 صفحه چاپ و منتشر شده است. پاورقى‌هاى اين اثر، به تخريج احاديث از منابع، بررسى فقه الحديثى و توضيحاتى پيرامون كلمات يا عبارات دشوارى كه در متن آمده، اختصاص دارد.