منافع الأغذية و دفع مضارها
| منافع الأغذیة و دفع مضارها | |
|---|---|
 | |
| پدیدآوران | حموی، حسین (شارح)
حموی، حسین (مقدمه نويس) رازی، محمد بن زکریا (نويسنده) |
| ناشر | دار الکتاب العربي |
| مکان نشر | دمشق - سوریه |
| سال نشر | 1984 م |
| چاپ | 1 |
| موضوع | ابن سینا، حسین بن عبدالله، 370 - 428ق. تغذیه - متون قدیمی تا قرن ۱۴ |
| زبان | عربی |
| تعداد جلد | 1 |
| کد کنگره | TX 355 /ر2م84 1300* |
منافع الاغذية و دفع مضارّها يكى از شاهكارهاى ممتاز و جاودانه طبيب مشهور ايران زمين محمّد بن زكرياى رازى است كه به نقل ابن اصيبعه آن را به درخواست امير ابوالعباس احمد بن على تأليف نموده است. (عيون الأنباء فى طبقات الأطباء، ص426).
چنانچه از نام اين كتاب فهميده مى‌شود، موضوع اين اثر، دانش تغذيه و بهداشت مواد غذايى و شناخت منافع آن‌ها و دفع ضرر و زيان آن‌ها است.
مؤلف انگيزه‌اش را از تأليف اين كتاب، نگاشتن اثرى در مورد بهداشت غذاها و تكميل نبودن نگاشته‌هاى پيشين، از جمله تأليف جالینوس و نگاشته يحيى بن ماسويه مى‌داند. (منافع الاغذية، ص2).
ساختار
اين اثر در 19 فصل تدوين شده است كه در هر فصل منافع و مضرات يكى از انواع مواد غذايى يا نوشيدنى‌ها با بيان انواع و اقسام آن بيان شده است.
گزارش محتوا
اين كتاب نيز همانند بسيارى ديگر از آثار رازى حاصل تجربيات و تحقيقات ارزشمند مؤلف است. به طور كلى مى‌توان گفت چند عامل باعث شده كه اين اثر در ميان آثار برجاى مانده در حوزه پزشکى قديم حائز اهميت باشد:
- قدمت اين اثر: بايد توجه داشت كه قبل از نگاشته شدن اين اثر، تنها كتاب‌هاى معدودى در اين زمينه نوشته شده كه بسيارى از همان‌ها هم اكنون به دست ما نرسيده است.
- جامعيت اثر: نگاهى به تأليفاتى كه در اين موضوع شده بيان‌گر اين مطلب است كه حتى آثارى كه بعد از اين اثر تأليف شده‌اند، رتبه‌اى پايين‌ترى در جامعيت موضوع كسب مى‌كنند.
- از آنجايى كه نويسنده اين اثر، طبيبى است با تجربه، نگاشته‌هاى او نيز
مملوّ از مشاهدات و تجربيات شخصى اوست و از اين‌رو حتى بر تأليفات ابن سينا هم ترجيح دارد. البته يك مطلب را نبايد ناديده انگاشت و آن عدم ترتيب و نظم خاص و منطقى بين مطالب و فصول اين كتاب است، به گونه‌اى كه مى‌توان فصلى را با فصل ديگر جا به‌جا كرد، بدون آن‌كه اشكالى در فهم مطالب آن به وجود آيد. هر چند اين نقيصه در آثار بسيارى از پزشکان كهن به چشم مى‌خورد و تنها مختص به اين اثر نيست.
در اين اثر ويژگى‌ها و خواص خوردنى‌ها و آشاميدنى‌ها بررسى شده است. مطالبى درباره نان‌ها، انواع آب‌ها و نوشيدنى‌ها، بهداشت گوشت و ويژگى‌هاى انواع گوشت‌ها، غذاهاى مختلف، لبنيات، تخم پرندگان، انواع سبزيجات، ادويه‌جات، ميوه‌ها و انواع حلواها، سودها و زيان‌هاى آن‌ها و راه‌هاى برطرف كردن آثار سوء آن‌ها در اين كتاب ذكر شده است.
وضعيت كتاب
اين اثر در سال 305ق با حاشيه دفع المضار الكليه ابن سينا، در 68 صفحه به قطع وزيرى به چاپ رسيده است.
در نسخه حاضر حسين حموى محقق كتاب، تحقيق ارزشمندى بر كتاب انجام داده و شرح و توضيحات مفيد و گاه مفصّلى را درباره الفاظ و اصطلاحات كتاب در پاورقى متذكر شده است.
فهرست منابع و مطالب كتاب در انتهاى اثر آمده است.
منابع مقاله
مقدمه و متن كتاب