نزهة الارواح و روضة الافراح (تاریخ الحکماء): تفاوت میان نسخه‌ها
بدون خلاصۀ ویرایش |
بدون خلاصۀ ویرایش |
||
| خط ۳۹: | خط ۳۹: | ||
اصل این کتاب، به زبان عربی است و در اوایل سده یازدهم (1011- 1014ق)، دانشمند، حکیم و عارف ایرانی، مقصود علی تبریزی، در هند آن را به دستور جهانگیر گورکانی، به فارسی ترجمه کرده که نه‌تنها گزارشی از اندیشه‌های فلسفی و سخنان حکمت‌آمیز و پندهای دلپذیر است، بلکه متنی زیبا، روان و کم مانند از فارسی آن روزگار را نیز به دست می‌دهد. (مقدمه محمد سرور مولایی ص «یا»،«ید»)) | اصل این کتاب، به زبان عربی است و در اوایل سده یازدهم (1011- 1014ق)، دانشمند، حکیم و عارف ایرانی، مقصود علی تبریزی، در هند آن را به دستور جهانگیر گورکانی، به فارسی ترجمه کرده که نه‌تنها گزارشی از اندیشه‌های فلسفی و سخنان حکمت‌آمیز و پندهای دلپذیر است، بلکه متنی زیبا، روان و کم مانند از فارسی آن روزگار را نیز به دست می‌دهد. (مقدمه محمد سرور مولایی ص «یا»،«ید»)) | ||
مترجم به هنگام ترجمه، در جای‌جای کتاب، | مترجم به هنگام ترجمه، در جای‌جای کتاب، نکتههایى از خویش در تفسیر احادیث نبوى و توضیح اقوال حکما و داورى آراى آنان افزوده است که نشان می‌دهد آنچه از فضل، علم و بینش عارفانه وی گفته‌اند سخنى گزافه نبوده است که ازجمله مىتوان به صفحات 6، 7، 8، 9، 10، 18، 33، 174، 175 و ... مراجعه کرد. این افزودهها نه‌تنها نشانههاى دست داشتن او در حکمت، فلسفه و علوم دیگر است، بلکه ذوق عرفانى او را نیز نشان مىدهد. (همان، ص«ید») | ||
با آن‌که این ترجمه، در ساخت عبارت و جمله از متن عربى شهرزورى و منابع دیگر متأثر است- و شاید این مقدار تأثیر به علت دشوارى ترجمه، رعایت امانت و دقت در کلام حکما بوده است- ازنظر زبان فارسى و ویژگی‌هاى آن در قرن دهم و یازدهم، از نثرهاى روان و پاکیزه این روزگار به شمار | با آن‌که این ترجمه، در ساخت عبارت و جمله از متن عربى شهرزورى و منابع دیگر متأثر است- و شاید این مقدار تأثیر به علت دشوارى ترجمه، رعایت امانت و دقت در کلام حکما بوده است- ازنظر زبان فارسى و ویژگی‌هاى آن در قرن دهم و یازدهم، از نثرهاى روان و پاکیزه این روزگار به شمار مىآید؛ زیرا در این دوره که به نظر ناقدان سخن‌سنج، پارسى آشفته است و فارسىگویان از هند تا عثمانى آشفته گوی، زبان مقصود على تا حدود زیادی از آن آشفتگی‌ها برکنار مانده است و اگر این ترجمه آزادتر صورت مىگرفت، شاید کار از گونهاى دیگر مىبود، چنان‌که در صفحات 150، 320- 321 و 473 نمونههاى آن را مىتوان دید. (همان) | ||
بارى، این ترجمه گویاى علم، فضل و توانایى مقصود على تبریزى در دو زبان تازى و درى است. بررسى اجمالى فهرست لغات و ترکیبات و مقایسه آن با آثار معاصران او تا حدودى ویژگی‌هاى زبان او را روشن | بارى، این ترجمه گویاى علم، فضل و توانایى مقصود على تبریزى در دو زبان تازى و درى است. بررسى اجمالى فهرست لغات و ترکیبات و مقایسه آن با آثار معاصران او تا حدودى ویژگی‌هاى زبان او را روشن مىگرداند. (همان) | ||
در نثر او، | در نثر او، جملههاى وصفى مانند «ملاحظه کردار و اطوار مردم کرده او را به یارى و دوستى بگزینید، نظر بر گفتار او کرده اختیار مکنید» (ص93) برخلاف نثرهاى رایج این دوره بسیار اندک است. (همان) | ||
وی در پارهاى از موارد، جملات مسجّع به‌کاربرده است که نشانه تصرف‌هاى ادیبانه اوست ازجمله: | وی در پارهاى از موارد، جملات مسجّع به‌کاربرده است که نشانه تصرف‌هاى ادیبانه اوست ازجمله: | ||
| خط ۶۱: | خط ۶۱: | ||
زبان مترجم از تأثیر فارسى رایج آن روزگار هند، چه در واژگان و چه در برخى از ساخت‌هاى دستورى، برکنار نمانده است، به‌عنوان نمونه: | زبان مترجم از تأثیر فارسى رایج آن روزگار هند، چه در واژگان و چه در برخى از ساخت‌هاى دستورى، برکنار نمانده است، به‌عنوان نمونه: | ||
الف- | الف- نمونههایى از لغات و ترکیبات: | ||
بازى خوردن (ص143، 160، 180 و...)، بازى دادن: فریب دادن (ص119، 245، 373)؛ بندى: زندانى (ص50)؛ بندىبان: زندانبان (ص113، 209)؛ بندی خانه:زندان (ص113، 116، 209)؛ جرم کردن: جریمه کردن (ص108)؛ جرمى: گناهکار (ص75)؛ چرکنت: چرکى، پلیدى (ص308)؛ خاتمبندى: خاتمکارى (ص263)؛ خدا داری: خداشناسى (ص94)؛ خوش کردن: پسندیدن (ص72، 318، 436)؛ دکه (به فتح اول و دوم): صدمه آسیب (ص470)؛ روان گردانیدن: فرستادن (ص282) و... | بازى خوردن (ص143، 160، 180 و...)، بازى دادن: فریب دادن (ص119، 245، 373)؛ بندى: زندانى (ص50)؛ بندىبان: زندانبان (ص113، 209)؛ بندی خانه:زندان (ص113، 116، 209)؛ جرم کردن: جریمه کردن (ص108)؛ جرمى: گناهکار (ص75)؛ چرکنت: چرکى، پلیدى (ص308)؛ خاتمبندى: خاتمکارى (ص263)؛ خدا داری: خداشناسى (ص94)؛ خوش کردن: پسندیدن (ص72، 318، 436)؛ دکه (به فتح اول و دوم): صدمه آسیب (ص470)؛ روان گردانیدن: فرستادن (ص282) و... | ||
| خط ۶۹: | خط ۶۹: | ||
1- متعدى با (آنى): دانانیدن (ص316)؛ شناسانیدن: فهماندن، حالى کردن (ص235، 340، 341)؛ کنانیدن (ص345)؛ گیرانیدن: دستگیر کردن (ص447، 449). | 1- متعدى با (آنى): دانانیدن (ص316)؛ شناسانیدن: فهماندن، حالى کردن (ص235، 340، 341)؛ کنانیدن (ص345)؛ گیرانیدن: دستگیر کردن (ص447، 449). | ||
2- وجه التزامى مضارع با مى+ ریشه فعل+ باشد: مىکرده باشد: بکنید (ص43)؛ | 2- وجه التزامى مضارع با مى+ ریشه فعل+ باشد: مىکرده باشد: بکنید (ص43)؛ مىبوده باشید: باشید (ص46)؛ مىداشته باشد: بدارد (ص93)؛ مىگرفته باشند: بگیرند (ص103)؛ مىکرده باشد: بکند (ص121، 268)؛ مىساخته باشى: بسازى (ص181)؛ مىنموده باشد: بنماید (ص199، 268)، مىرفته باشند: بروند (ص279)؛ مىداده باشد: بدهد (ص285، 287، 341)؛ مىشنیده باشد: بشنود (ص292)؛ مىآمده باشد: بیاید (ص354). (همان، ص«یو») | ||
وضعیت کتاب | وضعیت کتاب | ||
از ترجمه حاضر، | از ترجمه حاضر، نسخههاى خطى متعددى در کتابخانه مرکزى دانشگاه تهران موجود است که متن حاضر باراهنمایی استاد دانش‌پژوه، بر اساس نسخه کتابخانه دانشکده ادبیات دانشگاه تهران به شماره 85- ب، تاریخ نگارش 1037 تهیه‌شده است و براى رفع کاستی‌ها و فروافتادگی‌ها، از 3 نسخه خطى دیگر متعلق به کتابخانه مرکزى دانشگاه تهران استفاده‌شده است.(همان، ص«یا») | ||
در ترجمه حاضر، از ضبط تفصیلى اختلاف | در ترجمه حاضر، از ضبط تفصیلى اختلاف نسخه‌ها، جز مواردى که ضرورت داشته، صرف‌نظر شده و آنچه در متن گنجانیده شده است، بیشتر با توجه به متن عربى «نزهه الارواح» بوده که این مهم و تصحیح تصحیفهاى حیرتآور، در نام‌هاى حکما و برخى از اماکن، به یمن همت استاد محمدتقی دانش‌پژوه صورت کمال‌یافته است.(همان، ص«یب») | ||
فهرست مطالب در ابتدا و فهرست احادیث، بیت‌ها و مصراع‌های فارسی، اصطلاحات، نام کتاب‌هایی که در متن آمده است، لغات و ترکیبات، نام‌های کسان و نام جای‌ها، در انتهای کتاب آمده است. | فهرست مطالب در ابتدا و فهرست احادیث، بیت‌ها و مصراع‌های فارسی، اصطلاحات، نام کتاب‌هایی که در متن آمده است، لغات و ترکیبات، نام‌های کسان و نام جای‌ها، در انتهای کتاب آمده است. | ||
نسخهٔ ۱۲ اکتبر ۲۰۲۲، ساعت ۱۰:۱۷
| نزهة الارواح و روضة الافراح (تاریخ الحکماء) | |
|---|---|
 | |
| پدیدآوران | شهروزی، محمد بن محمود (نویسنده)
دانش‌پژوه، محمدتقی (محقق) مولایی، محمدسرور (محقق) تبریزی، مقصودعلی (مترجم) |
| ناشر | شرکت انتشارات علمی و فرهنگی |
| مکان نشر | تهران |
| سال نشر | 1365ش |
| چاپ | یکم |
| موضوع | فيلسوفان - سرگذشت نامه
فيلسوفان اسلامي - سرگذشت نامه فيلسوفان ايراني - سرگذشت نامه فيلسوفان يوناني - سرگذشت نامه فلسفه - تاريخ - متون قديمي تا قرن ??فلسفه اسلامي - تاريخ - متون قديمي تا قرن 14 |
| تعداد جلد | 1 |
| کد کنگره | /ش9 ن4041 / 104 B |
| نورلایب | مطالعه و دانلود pdf |
نزهه الارواح و روضه الافراح (تاریخ الحکماء) ترجمه کتاب «تاریخ الحکماء قبل ظهور الاسلام و بعده "نزهة الارواح و روضه الافراح"» اثر شمس‌الدین شهروزی (ت 511ق) است.
اصل این کتاب، به زبان عربی است و در اوایل سده یازدهم (1011- 1014ق)، دانشمند، حکیم و عارف ایرانی، مقصود علی تبریزی، در هند آن را به دستور جهانگیر گورکانی، به فارسی ترجمه کرده که نه‌تنها گزارشی از اندیشه‌های فلسفی و سخنان حکمت‌آمیز و پندهای دلپذیر است، بلکه متنی زیبا، روان و کم مانند از فارسی آن روزگار را نیز به دست می‌دهد. (مقدمه محمد سرور مولایی ص «یا»،«ید»))
مترجم به هنگام ترجمه، در جای‌جای کتاب، نکتههایى از خویش در تفسیر احادیث نبوى و توضیح اقوال حکما و داورى آراى آنان افزوده است که نشان می‌دهد آنچه از فضل، علم و بینش عارفانه وی گفته‌اند سخنى گزافه نبوده است که ازجمله مىتوان به صفحات 6، 7، 8، 9، 10، 18، 33، 174، 175 و ... مراجعه کرد. این افزودهها نه‌تنها نشانههاى دست داشتن او در حکمت، فلسفه و علوم دیگر است، بلکه ذوق عرفانى او را نیز نشان مىدهد. (همان، ص«ید»)
با آن‌که این ترجمه، در ساخت عبارت و جمله از متن عربى شهرزورى و منابع دیگر متأثر است- و شاید این مقدار تأثیر به علت دشوارى ترجمه، رعایت امانت و دقت در کلام حکما بوده است- ازنظر زبان فارسى و ویژگی‌هاى آن در قرن دهم و یازدهم، از نثرهاى روان و پاکیزه این روزگار به شمار مىآید؛ زیرا در این دوره که به نظر ناقدان سخن‌سنج، پارسى آشفته است و فارسىگویان از هند تا عثمانى آشفته گوی، زبان مقصود على تا حدود زیادی از آن آشفتگی‌ها برکنار مانده است و اگر این ترجمه آزادتر صورت مىگرفت، شاید کار از گونهاى دیگر مىبود، چنان‌که در صفحات 150، 320- 321 و 473 نمونههاى آن را مىتوان دید. (همان)
بارى، این ترجمه گویاى علم، فضل و توانایى مقصود على تبریزى در دو زبان تازى و درى است. بررسى اجمالى فهرست لغات و ترکیبات و مقایسه آن با آثار معاصران او تا حدودى ویژگی‌هاى زبان او را روشن مىگرداند. (همان)
در نثر او، جملههاى وصفى مانند «ملاحظه کردار و اطوار مردم کرده او را به یارى و دوستى بگزینید، نظر بر گفتار او کرده اختیار مکنید» (ص93) برخلاف نثرهاى رایج این دوره بسیار اندک است. (همان)
وی در پارهاى از موارد، جملات مسجّع به‌کاربرده است که نشانه تصرف‌هاى ادیبانه اوست ازجمله:
«دیروز آمدید و امروز در کارید و فردا با آز و آرزو یارید» (ص70).
«کسى که مشفق و مهربانست به شما، از رهگذر آن بدگمانست به شما» (ص71).
«و گفت باید که به انکار کافر نعمتان، بازندارى خود را از احسان» (ص151).
و نیز صفحات 184، 192، 365، 431، 442 و 445. (همان)
از ویژگی‌هاى دیگر نثر این ترجمه، مطابقت صفت و موصوف به پیروى از عربى در تأنیث و تذکیر است مانند: ملت اسلامیه (ص32)، منزلت رفیعه (ص190)، مسئله مطلوبه (ص90) تکریمات عظیمه (ص190). (همان، ص«یه»)
زبان مترجم از تأثیر فارسى رایج آن روزگار هند، چه در واژگان و چه در برخى از ساخت‌هاى دستورى، برکنار نمانده است، به‌عنوان نمونه:
الف- نمونههایى از لغات و ترکیبات:
بازى خوردن (ص143، 160، 180 و...)، بازى دادن: فریب دادن (ص119، 245، 373)؛ بندى: زندانى (ص50)؛ بندىبان: زندانبان (ص113، 209)؛ بندی خانه:زندان (ص113، 116، 209)؛ جرم کردن: جریمه کردن (ص108)؛ جرمى: گناهکار (ص75)؛ چرکنت: چرکى، پلیدى (ص308)؛ خاتمبندى: خاتمکارى (ص263)؛ خدا داری: خداشناسى (ص94)؛ خوش کردن: پسندیدن (ص72، 318، 436)؛ دکه (به فتح اول و دوم): صدمه آسیب (ص470)؛ روان گردانیدن: فرستادن (ص282) و...
ب- ویژگی‌هاى دستورى:
1- متعدى با (آنى): دانانیدن (ص316)؛ شناسانیدن: فهماندن، حالى کردن (ص235، 340، 341)؛ کنانیدن (ص345)؛ گیرانیدن: دستگیر کردن (ص447، 449).
2- وجه التزامى مضارع با مى+ ریشه فعل+ باشد: مىکرده باشد: بکنید (ص43)؛ مىبوده باشید: باشید (ص46)؛ مىداشته باشد: بدارد (ص93)؛ مىگرفته باشند: بگیرند (ص103)؛ مىکرده باشد: بکند (ص121، 268)؛ مىساخته باشى: بسازى (ص181)؛ مىنموده باشد: بنماید (ص199، 268)، مىرفته باشند: بروند (ص279)؛ مىداده باشد: بدهد (ص285، 287، 341)؛ مىشنیده باشد: بشنود (ص292)؛ مىآمده باشد: بیاید (ص354). (همان، ص«یو»)
وضعیت کتاب از ترجمه حاضر، نسخههاى خطى متعددى در کتابخانه مرکزى دانشگاه تهران موجود است که متن حاضر باراهنمایی استاد دانش‌پژوه، بر اساس نسخه کتابخانه دانشکده ادبیات دانشگاه تهران به شماره 85- ب، تاریخ نگارش 1037 تهیه‌شده است و براى رفع کاستی‌ها و فروافتادگی‌ها، از 3 نسخه خطى دیگر متعلق به کتابخانه مرکزى دانشگاه تهران استفاده‌شده است.(همان، ص«یا»)
در ترجمه حاضر، از ضبط تفصیلى اختلاف نسخه‌ها، جز مواردى که ضرورت داشته، صرف‌نظر شده و آنچه در متن گنجانیده شده است، بیشتر با توجه به متن عربى «نزهه الارواح» بوده که این مهم و تصحیح تصحیفهاى حیرتآور، در نام‌هاى حکما و برخى از اماکن، به یمن همت استاد محمدتقی دانش‌پژوه صورت کمال‌یافته است.(همان، ص«یب»)
فهرست مطالب در ابتدا و فهرست احادیث، بیت‌ها و مصراع‌های فارسی، اصطلاحات، نام کتاب‌هایی که در متن آمده است، لغات و ترکیبات، نام‌های کسان و نام جای‌ها، در انتهای کتاب آمده است.
منابع مقاله
مقدمه و متن کتاب