خبر الواحد و حجيته

خبر الواحد وحجيته
پدیدآوران	شنقیطی، احمد (نویسنده)
ناشر	المملکة العربية السعودية. وزارة التعليم العالي. الجامعة الإسلامية بالمدينة المنورة. عمادة البحث العلمي
مکان نشر	عربستان - مدينه منوره
سال نشر	1422ق. = 2002م.
چاپ	چاپ اول
شابک	‎9960-02-219-6
موضوع	خبر واحد حديث - نقد و تفسير اصول فقه اهل سنت
تعداد جلد	1
کد کنگره	‏2خ8ش / 161/34 BP

خبر الواحد و حجيته، تألیف احمد بن محمود عبدالوهاب شنقیطی، بررسی حجیت خبر واحد از دیدگاه اصولیون و فقهای مذاهب اربعه است. اصل کتاب رساله کارشناسی ارشد نویسنده بوده است.

ساختار

کتاب، مشتمل بر تمهید، دو باب و یک خاتمه است. ابواب کتاب به‌ترتیب مشتمل بر سه و هفت فصل است.

مباحث کتاب با استناد به آیات و روایات و منابع مذاهب اربعه اهل سنت مطرح شده است.

گزارش محتوا

نویسنده در مقدمه کتاب، اطلاع بر اقوال علما و ادله ایشان در رابطه با خبر واحد و دلایل اختلاف نظر آنها را از جمله اهداف نگارش کتاب دانسته است. وی تأکید کرده که اگرچه بحث در سنت است، اما تنها از ناحیه علم اصول بحث را مطرح کرده است‏.

تمهید مشتمل بر این مطالب است:

1. حقیقت خبر نزد علما و اقسام آن و تبیین معنای لغوی و اصطلاحی خبر نزد علما و انواع خبر از جهت صدق و کذب.
2. تعریف لغوی و شرعی سنت و تفاوت اصطلاحات علما در تعریف سنت.
3. تقسیم سنت به قول و فعل. برخی از علما تقریر را قسم سوم سنت دانسته‌اند و برخی آن را داخل در فعل پنداشته‌اند.
4. جایگاه سنت نسبت به قرآن: قرآن اصل و سنت به‌منزله فرع آن است؛ زیرا سنت عهده‌دار تبیین و توضیح قرآن است؛ بنابراین اصل بر فرع و تبیین‌شونده بر تبیین‌کننده مقدم است‏.
5. تقسیم خبر به متواتر و واحد. برخی نیز قسم سومی را به آن افزوده‌اند که عبارت از مشهور است و آن را بین متواتر و واحد قرار داده‌اند‏.

در ابواب کتاب این مباحث مطرح شده است:

باب اول: خبر واحد مفید علم یا ظن: در سه فصل:

1. خبر واحد تنها مفید ظن است. ادله قائلین این دیدگاه ذکر و نقدهای وارد بر آن و پاسخ به آنها مطرح شده است.
2. خبر واحد مفید علم است. این دیدگاه با ذکر 17 دلیل تقویت و سپس مورد نقد قرار گرفته است‏.
3. خبر واحد اگر با قرائنی همراه شود مفید علم است.

باب دوم: حکم عمل به خبر واحد: در هفت فصل:

1. وجوب عمل به خبر واحد.
2. ذکر ادله منکرین عمل به خبر واحد و رد آن.
3. عمل به خبر واحد در فتوا و شهادت و امور دینی.
4. حکم قبول خبر واحد عادل در حدود. ادله موافقین و مخالفین بررسی شده است.
5. خبر واحد و عمل اهل مدینه. در این فصل عمل اهل مدینه و اقسام آن مطرح و اتفاق و اختلاف آنها تبیین شده است.
6. خبر واحد در رابطه با اموری که عموم مردم دچار آن هستند.
7. هرگاه عمل راوی با آنچه خود روایت کرده مخالف باشد. دلیل مخالفت از جهت اجمال و ظهور و نص بررسی شده است‏.

در خاتمه کتاب نیز نتایج بحث در پانزده شماره به‌اختصار ذکر شده است. از جمله این نتایج است:

1. سنت، احکام را اثبات می‌کند مادامی‌که قرآن نفیاً و اثباتاً نسبت به آن ساکت باشد.
2. تقسیم سنت به متواتر و واحد، اصطلاح اصولیون و فقهاست؛ زیرا محدثین حدیث را از جهت صحت عمل به آن یا رد آن به جهت ضعیف بودن مورد بحث قرار می‌دهند.
3. خبر واحد بدون قرائن اگرچه مفید علم نیست، اما واجب است به تمام مواردی که دلالت می‌کند چه در اصول و چه در فروع عمل شود.
4. خبر واحدی که قرائن آن را در بر گرفته، مفید علم است؛ چراکه اگر قرائن مجرد از خبر مفید علم باشد، به طریق اولی زمانی که همراه خبر باشد، مفید علم است.
5. ادله‌ای که جمهور برای وجوب عمل به خبر واحد در احکام اقامه کرده‌اند بر وجوب عمل به آن در عقائد نیز دلالت دارد و تفاوتی بین این دو نیست.
6. خبر واحد در حدود همانند دیگر ابواب فقهی مورد قبول است.

و...‏.

وضعیت کتاب

فهرست منابع و مطالب در انتهای کتاب ذکر شده است.

شماره آیات، منابع روایات، معرفی اعلام و منابع عبارات جهت مراجعه محققین در پاورقی‌های کتاب ذکر شده است.

منابع مقاله

مقدمه و متن کتاب.

وابسته‌ها

التعادل و الترجيح

التعادل و الترجيح و يليه الإجتهاد و التقليد (موسوعه جلد 6)

التعارض (یزدی)

التفقه في الدين: حوار مع السيد كمال الحيدري

التقليد و الأجتهاد، دراسة فقهية لظاهرتی التقليد و الإجتهاد الشرعيين

الذخر في علم الأصول

الرأي السديد في الإجتهاد و التقليد و الإحتياط و القضاء

الصحيح و الأعم، دراسة مبسطة حول مسألة الصحيح و الأعم

الفقه و الإجتهاد، عناصر التأصيل و التجديد و المعاصر

الفوائد المدنية و بذيله الشواهد المكية (المسائل الظهيرية، جوابات المسائل الظهيرية)

القول الرشيد في الإجتهاد و التقليد

القياس في القرآن الكريم و السنة النبوية

المطلق والمقيد وأثرهما في اختلاف الفقهاء

النظرة الخاطفة في الاجتهاد

عقد الجيد في أحكام الاجتهاد والتقليد