التقليد و الأجتهاد، دراسة فقهية لظاهرتی التقليد و الإجتهاد الشرعيين
| التقليد و الأجتهاد، دراسة فقهية لظاهرتی التقليد و الإجتهاد الشرعيين | |
|---|---|
 | |
| پدیدآوران | فضلی، عبدالهادی (نويسنده) لجنه مؤلفات علامه فضلي (مصحح) |
| عنوان‌های دیگر | دراسة فقهية لظاهرتي التقليد و الإجتهاد الشرعيين |
| ناشر | مرکز الغدير للدراسات الإسلامية |
| مکان نشر | لبنان - بيروت |
| سال نشر | مجلد1: 2006م , 1427ق, |
| موضوع | اجتهاد و تقليد |
| زبان | عربی |
| تعداد جلد | 1 |
| کد کنگره | BP 167/6 /ف6ت7 |
| نورلایب | مطالعه و دانلود pdf |
التقليد و الأجتهاد، دراسة فقهية لظاهرتی التقليد و الإجتهاد الشرعيين، تألیف عبدالهادی فضلی (متوفی 1434ق)، مشتمل بر دو رساله عربی در دو موضوع مهم اصول فقه شیعه یعنی تقلید و اجتهاد شرعی است. تحقیق و تصحیح اثر به قلم گروهی از محققین انجام شده است.
ساختار
کتاب مشتمل بر مقدمه و دو رساله مستقل است که دو بحث استدلالی اصولی در موضوع تقلید و اجتهاد شرعی را مورد بحث قرار داده است. مفهوم تقلید، تاریخ تقلید شرعی، حکم تقلید شرعی و موارد تقلید شرعی از جمله عناوین موضوع اول؛ و اهمیت اجتهاد، تعریف اجتهاد، مشروعیت، اهداف و تاریخ اجتهاد از جمله عناوین بحث دوم است.
گزارش محتوا
نویسنده در مقدمه کتاب به کتب سه‌گانه‌ای که برای سه سطح تحصیلی در حوزه‌های دینی نوشته اشاره کرده است:
- کتاب «مبادي أصول الفقه» برای مرحله اولیه مطالعه یا مقدمات علم اصول تألیف شده است.
- «الوسيط في قواعد فهم النصوص الشرعية» برای طلاب در مرحله متوسط نوشته شده است.
- «دروس في أصول فقه الإمامية» که برای مرحله عالی در مطالعات فقهی نوشته شده است. در واقع این کتاب برای مرحله نهایی تخصص در مباحث فقهی پیش از ورود به مرحله درس خارج فقه و رسیدن به درجه اجتهاد نوشته شده است[۱].
کتاب حاضر برای تکمیل این مجموعه و به عنوان حلقه اخیر در این مجموعه نوشته شده است.[۲].
دو موضوع اجتهاد و تقلید در نوشته‌های علمای متقدم امامیه در ضمن مباحث اصولی مطرح می‌شد. سپس در زمان‌های نزدیک به بحثی فقهی تغییر یافت؛ همچنان‌که نویسنده در رساله تقلید به این مطلب اشاره کرده است: «تحت عنوان تاریخ تقلید خواهیم آورد که موضوع تقلید در ابتدا بحثی اصول بود و در زمان متأخر، متصل به عصر ما یا اندکی پیش از آن به بحثی فقهی تغییر یافت». این تحول از زمان سید یزدی در رساله عملیه‌اش «العروة الوثقی» انجام شد. با این وصف همواره برخی اصولیون مبحث اجتهاد و تقلید را در کتب اصولی خود می‌آورند[۳].
عبدالهادی فضلی به شیوه متقدمین این بحث را در ضمن مباحث اصولی آورده است؛ چراکه مسائل اجتهاد و تقلید از جهت شیوه‌ای در ضمن شیوه اصولی بحث می‌شود و از مسائلی که مقلد در آن تقلید می‌کند نیست؛ پس جایگاه آن در کتب فتوی نیست[۴].
برخی از آراء نویسنده در بحث اجتهاد و تقلید عبارت است از:
- در مسأله تقلید اعلم، پس از آنکه تاریخ مسأله را ذکر می‌کند و در ادله تعیین (وجوب تقلید اعلم) و ادله تخییر مناقشه می‌کند، در نتیجه بحثش می‌نویسد: «دلیل ما در این موضوع سیره متشرعه است که دلالت بر تعین رجوع به اعلم ندارد بلکه دلالت بر تخییر دارد.
- از دیدگاه وی اجتهاد متجزی وجود ندارد.
- معتقد به جواز تخییر و تبعیض در تقلید است. در انتهای بحث از مسأله تخییر می‌نویسد: «به هنگام اقامه سیره، نیازی نمی‌بینیم که بر داده‌های فلسفی آن‌چنان‌که در برخی کتب فقه استدلالی آمده تکیه کنیم، چراکه تشریع اعتبار است و فرمانش به دستِ معتبِر آن است؛ پس هنگامی‌که از سیره متصل به زمان حضور، جواز تخییر را به‌دست آوردیم، ما را از رجوع به غیر آن بی‌نیاز می‌کند.
- ارائه موضوع اجتهاد گروهی و تبیین اهمیت آن در عصر حاضر و دعوت فقهای شیعه به تجربه نمودن آن و مطالعه بیشتر این موضوع.
- به هنگام تبیین علومی که شایسته است طلبه برای رسیدن به درجه اجتهاد، آن را فراگیرد، نویسنده معتقد است به دروس حوزوی، برخی علوم نیز باید اضافه شود؛ مانند علم دلالت، معجم از علوم لغت عربی، علوم قرآنی، علوم حدیث و شیوه بحث فقهی[۵].
از نقاط قوت کتاب اشاره به دیدگاه نویسندگان جدید و فتاوای جدید به صورت مستند است. از جمله آن، استفاده از دیدگاه دکتر شعبان محمد اسماعیل از کتاب «الإجتهاد الجماعي» است[۶].
وضعیت کتاب
پیش از انتشار دو رساله اجتهاد و تقلید در ضمن یک کتاب، در چاپ اول «الوسيط في قواعد الفهم النصوص الشرعية»، رساله «الإجتهاد» به عنوان مقدمه منتشر شد که در چاپ دوم با موافقت مؤلف جداگانه با رساله «التقليد» با عنوان «التقليد و الإجتهاد» منتشر گردید[۷].
فهرست منابع و مطالب در انتهای کتاب ذکر شده است. محققین کتاب در پاورقی به منابع مطالب و برخی توضیحات اشاره کرده‌اند.
پانویس
منابع مقاله
- مقدمه و متن کتاب.
- الفضلی، عبدالهادی، الوسیط فی قواعد الفهم النصوص الشرعیة، بیروت، الغدیر للطباعة و النشر و التوزیع، الطبعة الثانیة، 1427ق.
- مهریزی، مهدی، «اجتهاد گروهی نقد و معرفی کتاب الإجتهاد الجماعي»، پایگاه مجلات تخصصی نور: آینه پژوهش، خرداد و تیر 1377، شماره 50، صفحه 32 تا 35.