عيون الأنباء في طبقات الأطباء

عیون الأنباء في طبقات الأطباء
پدیدآوران	ابن ابی‌اصیبعه، احمد بن قاسم (نويسنده) نجار، عامر (محقق)
عنوان‌های دیگر	کتاب عیون الانباء فی طبقات الاطباء
ناشر	الهیئة المصریة العامة للکتاب
مکان نشر	قاهره - مصر
سال نشر	2001 م
چاپ	1
موضوع	پزشکان - متون قدیمی تا قرن 14 پزشکان اسلامی - متون قدیمی تا قرن 14 پزشکان یونانی - متون قدیمی تا قرن 14 پزشکی اسلامی - متون قدیمی تا قرن 14
زبان	عربی
تعداد جلد	5
کد کنگره	‏R‎‏ ‎‏134‎‏ ‎‏/‎‏الف‎‏2‎‏8
نورلایب	مطالعه و دانلود pdf

عيون الأنباء فى طبقات الأطباء، تأليف ابن ابى‌اصيبعه، مطول‌ترين و كامل‌ترين تاريخ درباره اطبا و طب و حكماى جهان از دوران قديم تا قرن هفتم هجرى قمرى است. مؤلف علاوه بر اطلاعات شخصى و كتب و نسخى كه ديده، از بسيارى منابع و مآخذ استفاده كرده است و چنان‌كه در ترجمه كتاب و ابواب و فصول آن ملاحظه مى‌گردد، يك دوره كامل تاريخ طب و پزشکان و فلاسفه (با توجه به اصول عقايد پزشکى و فلسفى آنان) مى‌باشد.

مؤلف در مقدمه كتاب، از انگيزه تأليف اين اثر چنين مى‌گويد: «تأليف اين كتاب به قصد خدمت به كتابخانه وزير عالم و عادل و رئيس كامل و سيد وزراء و پادشاه حكماء و پيشواى علماء، شمس الشريعه و امين‌الدوله، كمال‌الدين و شرف المله، ابوالحسن بن غزال بن ابى‌سعيد كه خداوند سعادت او را دائم فرمايد و در هر دو سرا به مقصودش نائل سازد، نوشته‌ام و از خداوند توفيق و يارى مى‌خواهم و او قادر بر هر چيز است.

ساختار

كتاب، در 15 باب تنظيم شده است.

مؤلف، از فهرست ابن نديم و تاريخ الحكماى قفطى و بعضى مورخان ديگر استفاده كامل نموده و در بسيارى موارد به نقل عبارات و نظرات آنان پرداخته و شخصاً نسخ خطى از آثار و شرح حال اطباء و حكماء و خطوط آنها را چنان‌كه در متن كتاب خواهد آمد، ديده است.

گزارش محتوا

ابواب كتاب به شرح زير است:

1. در كيفيت وجود صنعت طب و ابتداى پيدايش آن؛
2. در طبقات اطبائى كه قسمتى از طب براى آنان آشكار گرديده و نسبت به آن آغازگر بوده‌اند؛
3. در طبقات اطباء يونان كه از نسل اسقلبيوس بوده‌اند؛
4. در ذكر طبقات اطباء يونان كه بقراط طب را در بين آنها انتشار داد؛
5. در بيان طبقات اطبائى كه از زمان جالینوس و نزدیک به زمان او بوده‌اند؛
6. در بيان طبقات اطباء اسكندرانى و اطبائى كه در زمان آنها بودند، اعم از مسيحيان و غير آنها؛
7. در ذكر طبقات اطبائى كه در اول ظهور اسلام از عرب بوده‌اند؛
8. درطبقات اطباء سريانى كه در ابتداى ظهور دولت عباسى مى‌زيستند؛
9. در طبقات اطبائى كه مترجم كتب از يونانى به عربى بوده‌اند و معرفى كسانى كه كتب مزبور براى آنها ترجمه شده است؛
10. در طبقات اطباء عراقى و اطباء جزيره (بين‌النهرين) و ديار بكر؛
11. در طبقات اطبائى كه در شهرهاى غير عرب ظهور كردند؛
12. در طبقات اطباء هندى؛
13. در طبقات اطبائى كه در مغرب (شمال آفريقا و اندلس) ظهور نموده و در آنجا اقامت داشتند؛
14. درطبقات اطباء مشهور مصر؛
15. در طبقات اطباء مشهور در شهرهاى شام.

گرچه قبل از تأليف اين كتاب (قرن هفتم هجرى)، مورخان، كتبى چند در تاريخ طب و اطباء و حكماء و كيمياگران و امثال آنها تحرير نمودند، اما اين كتاب، جامع‌ترين و كامل‌ترين كتب تاريخ طب و حكمت و اطباء و فلاسفه مى‌باشد؛ چه، علاوه بر احاطه كامل مؤلف كه خود طبيبى متبحر و متخصص بوده، وى بسيارى از اسناد و مدارك و منابع و مآخذ را شخصاً ديده و در كتاب آورده است.

وضعيت كتاب

اين اثر، در 5 جلد تنظيم گرديده كه جلد پنجم آن، مشتمل بر فهرست‌هاى متعدد و يك رساله الحاقى است.

كتاب، توسط دكتر عامر النجار تحقيق شده است.

به‌طور قطع، عموم مورخان تاريخ طب، چه در شرق و چه در غرب، بهره‌هاى كامل از اين كتاب برده‌اند و بسيارى از آنان ترجمه كتاب يا قسمت‌هايى از آن را عيناً متذكر گرديده‌اند و منبع بزرگ آنان اين كتاب بوده است؛ مثلاً قسمت‌هاى زيادى از كتاب «تاريخ طب» تأليف لوسين لكلر و كتاب «مطرح الانظار فى تراجم اطباء الاعصار» تأليف شادروان ركن الحكماء ميرزا عبدالحسين خان فيلسوف‌الدوله، تلخيص كتاب ابن ابى‌اصيبعه مى‌باشد.

وابسته‌ها

فهرست کتب خطی پزشکی و داروسازی کتابخانه ظاهریه دمشق

عيون الأنباء في طبقات الأطباء (خزرجی)

فهرست نسخ طبی خطی موجود در کتابخانه مجلس شورای اسلامی