رسائل و ديوان اشعار (پسند الأحرار): تفاوت میان نسخهها
Hbaghizadeh (بحث | مشارکتها) (صفحهای تازه حاوی «{{جعبه اطلاعات کتاب | تصویر =NUR152535J1.jpg | عنوان =رسائل و ديوان اشعار (پسند الأحرار) | عنوانهای دیگر = |پدیدآورندگان | پدیدآوران = ميرمخدوم نيشابوري، محمد (نویسنده) نصيرباغبان، حسين (محقق) |زبان | زبان =فارسی | کد کنگره =1397 9م87ي / 5825/8...» ایجاد کرد) |
Hbaghizadeh (بحث | مشارکتها) جز (جایگزینی متن - 'فارسي' به 'فارسی') برچسبها: ویرایش همراه ویرایش از وبگاه همراه |
||
| (۶ نسخهٔ میانیِ ایجادشده توسط همین کاربر نشان داده نشد) | |||
| خط ۱۱: | خط ۱۱: | ||
| کد کنگره =1397 9م87ي / 5825/85 PIR | | کد کنگره =1397 9م87ي / 5825/85 PIR | ||
| موضوع =ميرمخدوم نيشابوري، سيد محمد، 790؟ - 833؟ق.? -- نقد و تفسير | | موضوع =ميرمخدوم نيشابوري، سيد محمد، 790؟ - 833؟ق.? -- نقد و تفسير | ||
شعر | شعر فارسی - قرن 9ق. | ||
نثر | نثر فارسی - قرن 9ق. | ||
|ناشر | |ناشر | ||
| ناشر =تمثال | | ناشر =تمثال | ||
| خط ۲۸: | خط ۲۸: | ||
| پیش از = | | پیش از = | ||
}} | }} | ||
'''رسائل و ديوان اشعار (پسند الأحرار)''' | '''رسائل و ديوان اشعار (پسند الأحرار)''' تألیف [[ميرمخدوم نيشابوري، محمد|میرمختوم نیشابوری]](790-833ق)، با تصحیح و تحقیق [[نصيرباغبان، حسين|حسین نصیر باغبان]]؛ عارف و اصل و شاعر فاضل، سید محمد ملقب به [[ميرمخدوم نيشابوري، محمد|میرمختوم نیشابوری]] در شهر نیشابور در یوم دهم صفر 790 هجری قمری چشم به جهان گشود. | ||
<ref>پایگاه کتابخانه تخصصی ادبیات</ref> | |||
==گزارش کتاب== | |||
تاریخ تصوف ایران در دورۀ تیموری با فراز و نشیبهای فراوانی روبرو بوده است. در این دوره محدودیتهای بسیاری برای طبقات مختلف جامعه آن روز ایران بهویژه برای اهل تصوف، توسط حکومت تیموری صورت گرفت. مسئلۀ قتل خواجه اسحاق ختلانی از یکسو و سرکوب جنبش سید محمد نوربخش، و از سویی دیگر واقعۀ قتل فضلالله استرآبادی و سرکوب جنبش حروفیّه و تبعید سید قاسم انواری، مسائلی است که بررسی هر کدام مستلزم نگاشتن رسالهای جداگانه است. در این میان، بررسی آثار و احوال یکی از مریدان [[سید قاسم انوار]] برای تحلیل و بررسی تاریخ دورۀ تیموری از ضروریات است. یکی از شاگردان انوار، [[ميرمخدوم نيشابوري، محمد|میرمختوم نیشابوری]] است که سالها در سلک ارادتمندان و نزدیکان سید قاسم انوار بود. میرمختوم در مسافرت امیر سید قاسم به سمرقند همراه وی بود که نهایتاً در دفاع از حریم سیدانوار بر وی تعرض نموده و او را به طرز فجیعی به قتل رساندند. | |||
عارف و اصل و شاعر فاضل، سید محمد ملقب به میرمختوم نیشابوری در شهر نیشابور در یوم دهم صفر 790 هجری قمری چشم به جهان گشود. جد شریفش امیر بهاءالدین از سادات مدینه بود که پس از بازگشت از زیارت مشهدالرضا(ع) در نیشابور ساکن و متأهل گردید و [[ميرمخدوم نيشابوري، محمد|میرمختوم]] نیز در آن دیار متولد شد و مشتهر به نیشابوری گردید. | |||
[[ميرمخدوم نيشابوري، محمد|سید محمد نیشابوری]] در هرات به بهرهگیری علوم ظاهری پرداخت و در این موقعیت شهرت امیر سید قاسم انوار در آن شهر وی را بر آن داشت که به خدمت سید قاسم شرفیاب گردد. لقب میرمخدوم یا به عبارتی میرمختوم را سید قاسم انوار به او داد؛ چراکه میرمختوم پس از ریاضتهای بسیار تحت نظر امیرقاسم انوار به جهت پاکطینتی و صاحبدولتی و انجام خدمتهای شایسته در حق استادش، به میرمختوم ملقب گردید. پس از طی درجات عالیه در حوزۀ عرفان و کسب لقب میرمخدومی، مورد توجه اهل خراسان واقع شد و امیر غیاثالدین علی ترخان که از امرای زمان تیموری بود به وی مقرب گردید. | |||
در مورد وفات و به عبارتی شهادت [[ميرمخدوم نيشابوري، محمد|میرمختوم]]، برخی به اختصار و برخی نیز با جزییات دراین باره سخن گفتهاند. در مورد سال وفات [[ميرمخدوم نيشابوري، محمد|میرمختوم]] بین تذکرهنویسان و تاریخنگاران اختلاف نظر حاکم است. [[هدایت، رضاقلی|رضاقلیخان هدایت]] در «ریاضالعارفین» و [[معصومعلیشاه، محمدمعصوم بن زینالعابدین|معصوم علیشاه شیرازی]] به نقل از او در «[[طرائق الحقائق|طرایق الحقایق]]» سال وفات [[ميرمخدوم نيشابوري، محمد|سید میر مخدوم نیشابوری]] را 830 قمری دانستهاند. صاحب «[[تذکرة التواریخ]]» وفات وی را دهم ماه صفر سنۀ ثمان و ثلثین و ثمانمائۀ (838 ق) دانسته است. | |||
نظریات و اعتقادات [[ميرمخدوم نيشابوري، محمد|میرمختوم]] را میتوان از مطالب جسته و پراکندهای که در کتب مختلف موجود است بخصوص «[[مجالس المؤمنين|مجالس المومنین]]» [[شوشتری، سید نورالله بن شریفالدین|قاضی نورالله]] یافت. [[شوشتری، سید نورالله بن شریفالدین|قاضی نورالله شوشتری]] در مجالس از بعض رسائل [[ميرمخدوم نيشابوري، محمد|میرمختوم]] چنین نقل میکند: «و [[ميرمخدوم نيشابوري، محمد|سید عارف میرمختوم]] در بعضی از رسائل خود آورده که مرتضی علی در بیان محبت سلمان فارسی چنین فرمود که هرگز بهظاهر و باطن با من خلاف نکرد، یعنی همه آن خواست که خواستم نامرادی مراد مردان است». [[شوشتری، سید نورالله بن شریفالدین|قاضی نورالله]] مطلب دیگری را از میرمختوم نقل کرده که بیانگر نظر وی در خصوص سلمان فارسی و دیگر یاران [[امام علی علیهالسلام|علی(ع)]] است. | |||
آثار میرمختوم عبارتند از: 1. [[ميرمخدوم نيشابوري، محمد|میرمختوم]] شرحی بر [[گلشن راز]] [[شبستری، محمود|شیخ محمود شبستری]] به نام «شرح وسیط» نوشته که [[عینالدین ذهبی]] در کتاب «غنچه باز» به آن اشاره نموده است؛ 2. رساله «محبتنامه» که در بیشتر منابع قدیم و جدید ذکر از آن به میان آمده، برای امیر غیاثالدین علی ترخان نگاشته شده است. صاحب «[[ریحانة الأدب فی تراجم المعروفین بالکنیة أو اللقب|ریحانۀ الادب]]» به اشتباه این رساله را منظوم دانسته در حالی که در هیچ یک از منابع به منظوم بودن رساله اشاره نشده است. رسائلی که منظوم باشند در قالب رباعی نمیآیند و غالباً مثنوی هستند. رسالۀ محبتنامه به نثر بوده که نسخهای از آن در کتابخانۀ آیتالله مرعشی مضبوط است و در این مجموعه تصحیح گردیده است؛ 3. دیوان اشعار؛ 4. مکاتیب، تعدادی از نامههای عرفانی از میرمختوم باقیمانده است که در کتابخانۀ مجلس شورای اسلامی و کتابخانۀ آیتالله مرعشی نگهداری میشود. در این کتاب مکاتیب میرمختوم از روی نسخۀ «الف» اخذ شده، لیکن برخی مکاتیب پراکنده که در کتابخانۀ مجلس موجود بود با نسخۀ الف مقابله گردیده و در نهایت ذیل آن مکاتیب مأخذ مکتوب ذکر شده است. | |||
این کتاب براساس چهار نسخه از آثار [[ميرمخدوم نيشابوري، محمد|میرمختوم نیشابوری]] تنظیم شده است: | |||
نسخۀ «الف»: نسخۀ کتابخانه آیتالله مرعشی نجفی به شماره 12605 میباشد. این نسخه در غالب موارد به صورت بدون نقطه آمده است، لیکن از نظر نقل مطالب، کاملتر از دیگر نسخ است. این مجموعه شامل رسالههای محبتنامه، پسند الاحرار و مکتوبات میرمختوم نیشابوری است. تاریخ کتابت نسخه مشخص نیست، لیکن از رسمالخط نسخه و نمونۀ مهری که متعلق به دوره تیموری است و در صحیفه اول نسخه آمده معلوم میگردد که نسخۀ مربوط به نیمۀ اول قرن نهم و زمان حیات مؤلف است، بدین دلیل آن نسخۀ اساس و رمز «الف» قرار داده شده است. | |||
نسخۀ «ب»: نسخۀ شمارۀ 41/17 از مجموعۀ فیروز در کتابخانه مجلس شورای اسلامی است. نسخۀ مذکور توسط یکی از مریدان مبرمختوم و امیر قاسم انوار در قرن نهم کتابت شده است. | |||
نسخۀ «ج»: نسخهای خطی متعلق به قرن نهم هجری به شمارۀ 13679 در کتابخانۀ مجلس شورای اسلامی است. این نسخه شامل رسائل عرفانی و اشعار قاسم انوار و [[ميرمخدوم نيشابوري، محمد|میرمختوم نیشابوری]] است. کاتب آن، شخصی به نام علی بن محمدحسن تونی است. | |||
نسخۀ «د»: نسخهای است که درمجموعهای به خط دوستمحمد قاینی نهارجانی در سال 1120 قمری کتابت شده و به شمارۀ 163612 در کتابخانه مجلس شورای اسلامی موجود است.<ref>[https://literaturelib.com/books/3348 پایگاه کتابخانه تخصصی ادبیات]</ref> | |||
| خط ۴۳: | خط ۶۵: | ||
[[رده:کتابشناسی]] | [[رده:کتابشناسی]] | ||
[[رده:زبانشناسی، زبان و ادبیات]] | |||
[[رده:زبان و ادبیات شرقی (آسیایی)]] | |||
[[رده:زبان و ادبیات فارسی]] | |||
[[رده:مقالات(فروردین 1404) باقی زاده]] | [[رده:مقالات(فروردین 1404) باقی زاده]] | ||
[[رده:مقالات بازبینی | [[رده:مقالات بازبینی شده2 فروردین 1404]] | ||
[[رده:فاقد اتوماسیون]] | [[رده:فاقد اتوماسیون]] | ||
نسخهٔ کنونی تا ۶ نوامبر ۲۰۲۵، ساعت ۰۹:۴۱
رسائل و ديوان اشعار (پسند الأحرار) تألیف میرمختوم نیشابوری(790-833ق)، با تصحیح و تحقیق حسین نصیر باغبان؛ عارف و اصل و شاعر فاضل، سید محمد ملقب به میرمختوم نیشابوری در شهر نیشابور در یوم دهم صفر 790 هجری قمری چشم به جهان گشود.
| رسائل و ديوان اشعار (پسند الأحرار) | |
|---|---|
 | |
| پدیدآوران | ميرمخدوم نيشابوري، محمد (نویسنده) نصيرباغبان، حسين (محقق) |
| ناشر | تمثال |
| مکان نشر | ايران - تهران |
| سال نشر | 1397ش. |
| چاپ | یکم |
| شابک | 978-622-99042-1-3 |
| موضوع | ميرمخدوم نيشابوري، سيد محمد، 790؟ - 833؟ق.? -- نقد و تفسير
شعر فارسی - قرن 9ق. نثر فارسی - قرن 9ق. |
| زبان | فارسی |
| کد کنگره | 1397 9م87ي / 5825/85 PIR |
گزارش کتاب
تاریخ تصوف ایران در دورۀ تیموری با فراز و نشیبهای فراوانی روبرو بوده است. در این دوره محدودیتهای بسیاری برای طبقات مختلف جامعه آن روز ایران بهویژه برای اهل تصوف، توسط حکومت تیموری صورت گرفت. مسئلۀ قتل خواجه اسحاق ختلانی از یکسو و سرکوب جنبش سید محمد نوربخش، و از سویی دیگر واقعۀ قتل فضلالله استرآبادی و سرکوب جنبش حروفیّه و تبعید سید قاسم انواری، مسائلی است که بررسی هر کدام مستلزم نگاشتن رسالهای جداگانه است. در این میان، بررسی آثار و احوال یکی از مریدان سید قاسم انوار برای تحلیل و بررسی تاریخ دورۀ تیموری از ضروریات است. یکی از شاگردان انوار، میرمختوم نیشابوری است که سالها در سلک ارادتمندان و نزدیکان سید قاسم انوار بود. میرمختوم در مسافرت امیر سید قاسم به سمرقند همراه وی بود که نهایتاً در دفاع از حریم سیدانوار بر وی تعرض نموده و او را به طرز فجیعی به قتل رساندند.
عارف و اصل و شاعر فاضل، سید محمد ملقب به میرمختوم نیشابوری در شهر نیشابور در یوم دهم صفر 790 هجری قمری چشم به جهان گشود. جد شریفش امیر بهاءالدین از سادات مدینه بود که پس از بازگشت از زیارت مشهدالرضا(ع) در نیشابور ساکن و متأهل گردید و میرمختوم نیز در آن دیار متولد شد و مشتهر به نیشابوری گردید.
سید محمد نیشابوری در هرات به بهرهگیری علوم ظاهری پرداخت و در این موقعیت شهرت امیر سید قاسم انوار در آن شهر وی را بر آن داشت که به خدمت سید قاسم شرفیاب گردد. لقب میرمخدوم یا به عبارتی میرمختوم را سید قاسم انوار به او داد؛ چراکه میرمختوم پس از ریاضتهای بسیار تحت نظر امیرقاسم انوار به جهت پاکطینتی و صاحبدولتی و انجام خدمتهای شایسته در حق استادش، به میرمختوم ملقب گردید. پس از طی درجات عالیه در حوزۀ عرفان و کسب لقب میرمخدومی، مورد توجه اهل خراسان واقع شد و امیر غیاثالدین علی ترخان که از امرای زمان تیموری بود به وی مقرب گردید.
در مورد وفات و به عبارتی شهادت میرمختوم، برخی به اختصار و برخی نیز با جزییات دراین باره سخن گفتهاند. در مورد سال وفات میرمختوم بین تذکرهنویسان و تاریخنگاران اختلاف نظر حاکم است. رضاقلیخان هدایت در «ریاضالعارفین» و معصوم علیشاه شیرازی به نقل از او در «طرایق الحقایق» سال وفات سید میر مخدوم نیشابوری را 830 قمری دانستهاند. صاحب «تذکرة التواریخ» وفات وی را دهم ماه صفر سنۀ ثمان و ثلثین و ثمانمائۀ (838 ق) دانسته است.
نظریات و اعتقادات میرمختوم را میتوان از مطالب جسته و پراکندهای که در کتب مختلف موجود است بخصوص «مجالس المومنین» قاضی نورالله یافت. قاضی نورالله شوشتری در مجالس از بعض رسائل میرمختوم چنین نقل میکند: «و سید عارف میرمختوم در بعضی از رسائل خود آورده که مرتضی علی در بیان محبت سلمان فارسی چنین فرمود که هرگز بهظاهر و باطن با من خلاف نکرد، یعنی همه آن خواست که خواستم نامرادی مراد مردان است». قاضی نورالله مطلب دیگری را از میرمختوم نقل کرده که بیانگر نظر وی در خصوص سلمان فارسی و دیگر یاران علی(ع) است.
آثار میرمختوم عبارتند از: 1. میرمختوم شرحی بر گلشن راز شیخ محمود شبستری به نام «شرح وسیط» نوشته که عینالدین ذهبی در کتاب «غنچه باز» به آن اشاره نموده است؛ 2. رساله «محبتنامه» که در بیشتر منابع قدیم و جدید ذکر از آن به میان آمده، برای امیر غیاثالدین علی ترخان نگاشته شده است. صاحب «ریحانۀ الادب» به اشتباه این رساله را منظوم دانسته در حالی که در هیچ یک از منابع به منظوم بودن رساله اشاره نشده است. رسائلی که منظوم باشند در قالب رباعی نمیآیند و غالباً مثنوی هستند. رسالۀ محبتنامه به نثر بوده که نسخهای از آن در کتابخانۀ آیتالله مرعشی مضبوط است و در این مجموعه تصحیح گردیده است؛ 3. دیوان اشعار؛ 4. مکاتیب، تعدادی از نامههای عرفانی از میرمختوم باقیمانده است که در کتابخانۀ مجلس شورای اسلامی و کتابخانۀ آیتالله مرعشی نگهداری میشود. در این کتاب مکاتیب میرمختوم از روی نسخۀ «الف» اخذ شده، لیکن برخی مکاتیب پراکنده که در کتابخانۀ مجلس موجود بود با نسخۀ الف مقابله گردیده و در نهایت ذیل آن مکاتیب مأخذ مکتوب ذکر شده است.
این کتاب براساس چهار نسخه از آثار میرمختوم نیشابوری تنظیم شده است:
نسخۀ «الف»: نسخۀ کتابخانه آیتالله مرعشی نجفی به شماره 12605 میباشد. این نسخه در غالب موارد به صورت بدون نقطه آمده است، لیکن از نظر نقل مطالب، کاملتر از دیگر نسخ است. این مجموعه شامل رسالههای محبتنامه، پسند الاحرار و مکتوبات میرمختوم نیشابوری است. تاریخ کتابت نسخه مشخص نیست، لیکن از رسمالخط نسخه و نمونۀ مهری که متعلق به دوره تیموری است و در صحیفه اول نسخه آمده معلوم میگردد که نسخۀ مربوط به نیمۀ اول قرن نهم و زمان حیات مؤلف است، بدین دلیل آن نسخۀ اساس و رمز «الف» قرار داده شده است.
نسخۀ «ب»: نسخۀ شمارۀ 41/17 از مجموعۀ فیروز در کتابخانه مجلس شورای اسلامی است. نسخۀ مذکور توسط یکی از مریدان مبرمختوم و امیر قاسم انوار در قرن نهم کتابت شده است.
نسخۀ «ج»: نسخهای خطی متعلق به قرن نهم هجری به شمارۀ 13679 در کتابخانۀ مجلس شورای اسلامی است. این نسخه شامل رسائل عرفانی و اشعار قاسم انوار و میرمختوم نیشابوری است. کاتب آن، شخصی به نام علی بن محمدحسن تونی است.
نسخۀ «د»: نسخهای است که درمجموعهای به خط دوستمحمد قاینی نهارجانی در سال 1120 قمری کتابت شده و به شمارۀ 163612 در کتابخانه مجلس شورای اسلامی موجود است.[۱]
پانويس
منابع مقاله
پایگاه کتابخانه تخصصی ادبیات