شرح مبسوط بر مثنوی مولوی

شرح مبسوط بر مثنوی مولوی (جلد اول و دوم از دفتر اول مثنوی)
پدیدآوران	مولوی، جلال‌الدین محمد (نویسنده) ربیعی، شمس‌الدین (شارح)
ناشر	نشر آبی
مکان نشر	تهران
سال نشر	1390ش.
چاپ	اول
شابک	‎978-600-5849-01-1
موضوع	مولوی، جلال‌الدين محمد بن محمد، 604 - 672ق. مثنوی- نقد و تفسير شعر فارسی - قرن 7ق. - تاريخ و نقد
کد کنگره	‏‎‏/‎‏ر‎‏2‎‏ش‎‏4‎‏ ‎‏1390 / 5301 PIR

شرح مبسوط بر مثنوی مولوی (جلد اول و دوم از دفتر اول مثنوی) شرحی از شمس‌الدین ربیعی، این کتاب، بیشتر برگزیده و منتخب دیگر شروح مثنوی است.

مؤلف پس از بازنویسی ابیات به نثر ساده و روان که اغلب در یک یا دو سطر انجام گرفته، برای شرح و توضیح مفاهیم، اصطلاحات و دشواری‌های ابیات، اغلب از سایر شرح‌های مثنوی و دیگر منابع معتبر دینی استفاده کرده است. به عنوان نمونه، برای شرح و تفسیر واژۀ «نی» که کلیدواژۀ بیت اول مثنوی است، پس از برگردان بیت به نثر، تنها عباراتی از شرح‌های فروزانفر، نیکلسون، انقروی و کتاب لغات و تعبیرات مثنوی سید صادق گوهرین اقتباس و با قید مآخذ هم در آغاز و هم در پاورقی، نقل کرده است. در موارد دیگر غیر از کتاب‌های مذکور از شرح‌های اکبر آبادی، تفسیر و نقد و تحلیل مثنوی اثر علامه جعفری، شرح جامع کریم زمانی، آثار عبدالحسین زرین کوب، دائرةالمعارف بزرگ اسلامی، مآخذ و قصص مثنوی فروزانفر، نیز استفاده شایان برده است. موارد اقتباس شده گاه در حد یک سطر و گاه به چندین صفحه می‌رسد و آنچه باعث برجستگی و مبسوط شدن این اثر گردیده، همین مسأله است که در لابه‌لای شرح، جهت تبیین و تشریح بعضی مفاهیم کلیدی مثنوی و یا مأخذ قصص و تمثیلات مثنوی، نوشتار و مقالات مفصلی از دیگر آثار و منابع اقتباس و بدون تصرّف نقل کرده است. برخی از مهم‌ترین و طولانی‌ترین این نوشتار عبارت است از: بحثی پیرامون ابلیس در ۳۴ صفحه برگرفته از دایرةالمعارف بزرگ اسلامی؛ تفسیر داستان پادشاه جهود و وزیر مکراندیش او در چهل صفحه، برگرفته از کتاب نردبان شکسته؛ تفسیر عقل در بیست صفحه برگرفته از چند منبع؛ بحشی پیرامون نور در ۳۸ صفحه، اقتباس از کتاب نگاهی به تاریخ علم؛ قضاو قدر و انسان در ۵۸ صفحه، برگرفته از کتاب انسان و سرنوشت و دایرةالمعارف بزرگ اسلامی؛ نفس امّاره در ۳۸ صفحه،از کتاب نردبان شکسته؛ مفهوم وحی در ۵۵ صفحه، برگرفته از کتاب تاریخ قرآن؛ گفتار در شأن و منزلت حقوق زن در هشتاد صفحه برگرفته از مجموعه آثار ۲۱ علی شریعتی؛ بحثی پیرامون شّر در ۳۴ صفحه برگرفته از چند اثر؛ محمد(ص) در تورات و انجیل در شانزده صفحه، اقتباس از کتابی با همین عنوان؛ و....

از اين اثر، در چهار جلد به صورت دو مجلد به چاپ رسیده است. مجلد اول، شامل شرح ابیات ۱ تا ۱۳۸۹ دفتر اول مثنوی است. روش مؤلف، چنان که ذکر شد، به این صورت است که ابتدا یک یا چند بیت از مثنوی را که نیازی به شرح داشته، ذ کر می‌کند و بعد در داخل پرانتز نثر آن را می‌آورد. در ادامه، در صورت نیاز به شرح و توضیح بیشتر و یا به جهت تناسب موضوع از دیگر آثار نیز، مطالبی را نقل می‌کند. اين اثر بر اساس نسخۀ نیکلسون انجام یافته و فهرست منابع و مآخذ در پاورقی‌ها ذ کر شده است.

منابع مقاله

عالمی، محمدعَلَم، کتاب‌شناسی توصیفی مولانا (شامل جدیدترین تحقیقات و قدیمی‌ترین کتاب‌های مولوی پژوهی)، قم، انتشارات دانشگاه قم، 1392ش.