فرهنگ انجمن آرای ناصری

فرهنگ انجمن آرای ناصری
پدیدآوران	هدایت، رضا قلی بن محمد هادی (نويسنده)
ناشر	کتابفروشی اسلاميه
مکان نشر	ایران - تهران
سال نشر	سده13
چاپ	1
شابک	‎-
زبان	فارسی
تعداد جلد	1
کد کنگره	/ه4ف4 2952 PIR
نورلایب	مطالعه و دانلود pdf

فرهنگ انجمن آرای ناصری اثر رضاقلى خان هدایت (1179- ۱۲۵۰ش)، فرهنگ لغاتی است شامل بیست و چهار «انجمن» که در سه بخش مقدمه، واژگان و کنایات، بر اساس فرهنگ‌نامه‌های پیش از خود، تدوین شده است.

انجمن آرای ناصری فرهنگی است که بر اساس لغات فرهنگ‌های متقدم، خاصه فرهنگ سروری‌، جهانگیری‌، رشیدی‌، برهان قاطع و برهان جامع، نوشته‌ شده‌ است‌. این فرهنگ که تقلید و اقتباس‌گونه‌ای از فرهنگ جهانگیری و امثال آن است، دنباله‌رو فرهنگ‌‌هایی‌ چون‌ برهان قاطع و فرهنگ رشیدی است. مؤلف در برخی‌ موارد‌ عینا جملات برهان قاطع را بدون تحقیق علمی در متن خود گنجانده است، لیکن باید گفت که این فرهنگ‌ در‌ صحت‌ و اعتبار به پای برهان قاطع نمی‌رسد.

هدایت انگیزه خود را از‌ تدوین‌ این فرهنگ را زدودن لغات‌ فارسى‌ از پراکندگى و تشویش و تمایز‌ واژه‌هاى‌ فارسى از عربى معرفى نموده و در مقدمه کتابش از چهل و یک فرهنگ‌ نام‌ برده که از آنها استفاده کرده‌ است‌.

وی کتاب را‌ به سه بخش تقسیم کرده است:

بخش نخست آن در واقع مقدمه کتاب است. در‌ این‌ بخش، سابقه فرهنگ‌نویسی (به صورت مختصر)، تحقیق در واژگان پارسی و عربی، برخی‌ نقدها‌ و تحقیقات‌ مؤلف درباره اشتباهات فرهنگ‌نویسان پیش از خود و بحث و نقد مفصل در نکات و مباحث‌ دستوری، درمجموع، در دوازده آرایش نوشته شده است.

بخش دوم، بخش عمده و اصلی‌ کتاب‌، دربردارنده‌ ٢٤‌ انجمن‌ است‌. هدایت در این بخش به واژگان فارسی پرداخته است.

بخش سوم شامل کنایات و استعاره‌های زبان فارسی و عربی است که با شواهد شعری از بزرگان ادب فارسی‌ آمده است. این بخش از فرهنگ در سه بخش (پیرایش) نوشته شده است: پیرایش نخست فقط شامل کنایات فارسی است، پیرایش دوم درباره کنایاتی است که از واژه‌های فارسی و عربی‌ ترکیب‌ یافته و پیرایش سوم، شامل کنایات عربی است که در زبان و ادب پارسی کاربرد داشته است.

بررسى سيصد مدخل از اين فرهنگ، نشان مى‌دهد 64‌ درصد‌ از مدخل‌هاى آن از‌ نظر‌ ساختمانى ساده و 25 درصد مرکب و 5 درصد نيز مشتق است. فعل‌ها نيز حجمى کمتر از 6 درصد از اين فرهنگ را در بر مى‌گيرد؛ به عبارت‌ها‌، جمله‌ها‌، وندها و حروف نيز کمتر‌ توجه‌ شده يا به عبارتى، بى‌توجهى شده است؛ آن چنانکه هريک از آنها، يک درصد از مدخل‌ها را به خود اختصاص داده است.

منابع مقاله

1. افشانی آقاجری، بهمن؛ رادفر، ابوالقاسم، «نقدی بر فرهنگ انجمن‌آرای ناصری»، پایگاه مجلات تخصصی نور، کهن نامه ادب پارسی، بهار 1393، سال پنجم- شماره 1.
2. رضایی، سیده نرگس، «معرفی و نقد اصول فرهنگ نویسی در انجمن ارای ناصری»، پایگاه مجلات تخصصی نور، نثرپژوهی ادب فارسی، زمستان 1388- شماره 23- دوره جدید.