فرهنگ انجمن آرای ناصری
| فرهنگ انجمن آرای ناصری | |
|---|---|
 | |
| پدیدآوران | هدایت، رضا قلی بن محمد هادی (نويسنده) |
| ناشر | کتابفروشی اسلاميه |
| مکان نشر | ایران - تهران |
| سال نشر | سده13 |
| چاپ | 1 |
| شابک | - |
| زبان | فارسی |
| تعداد جلد | 1 |
| کد کنگره | /ه4ف4 2952 PIR |
| نورلایب | مطالعه و دانلود pdf |
فرهنگ انجمن آرای ناصری اثر رضاقلى خان هدایت (1179- ۱۲۵۰ش)، فرهنگ لغاتی است شامل بیست و چهار «انجمن» که در سه بخش مقدمه، واژگان و کنایات، بر اساس فرهنگ‌نامه‌های پیش از خود، تدوین شده است.
انجمن آرای ناصری فرهنگی است که بر اساس لغات فرهنگ‌های متقدم، خاصه فرهنگ سروری، جهانگیری، رشیدی، برهان قاطع و برهان جامع، نوشته شده است. این فرهنگ که تقلید و اقتباس‌گونه‌ای از فرهنگ جهانگیری و امثال آن است، دنباله‌رو فرهنگ‌‌هایی چون برهان قاطع و فرهنگ رشیدی است. مؤلف در برخی موارد عینا جملات برهان قاطع را بدون تحقیق علمی در متن خود گنجانده است، لیکن باید گفت که این فرهنگ در صحت و اعتبار به پای برهان قاطع نمی‌رسد[۱].
هدایت انگیزه خود را از تدوین این فرهنگ را زدودن لغات فارسى از پراکندگى و تشویش و تمایز واژه‌هاى فارسى از عربى معرفى نموده و در مقدمه کتابش از چهل و یک فرهنگ نام برده که از آنها استفاده کرده است[۲].
وی کتاب را به سه بخش تقسیم کرده است:
بخش نخست آن در واقع مقدمه کتاب است. در این بخش، سابقه فرهنگ‌نویسی (به صورت مختصر)، تحقیق در واژگان پارسی و عربی، برخی نقدها و تحقیقات مؤلف درباره اشتباهات فرهنگ‌نویسان پیش از خود و بحث و نقد مفصل در نکات و مباحث دستوری، درمجموع، در دوازده آرایش نوشته شده است.
بخش دوم، بخش عمده و اصلی کتاب، دربردارنده ٢٤ انجمن است. هدایت در این بخش به واژگان فارسی پرداخته است.
بخش سوم شامل کنایات و استعاره‌های زبان فارسی و عربی است که با شواهد شعری از بزرگان ادب فارسی آمده است. این بخش از فرهنگ در سه بخش (پیرایش) نوشته شده است: پیرایش نخست فقط شامل کنایات فارسی است، پیرایش دوم درباره کنایاتی است که از واژه‌های فارسی و عربی ترکیب یافته و پیرایش سوم، شامل کنایات عربی است که در زبان و ادب پارسی کاربرد داشته است[۳].
بررسى سيصد مدخل از اين فرهنگ، نشان مى‌دهد 64 درصد از مدخل‌هاى آن از نظر ساختمانى ساده و 25 درصد مرکب و 5 درصد نيز مشتق است. فعل‌ها نيز حجمى کمتر از 6 درصد از اين فرهنگ را در بر مى‌گيرد؛ به عبارت‌ها، جمله‌ها، وندها و حروف نيز کمتر توجه شده يا به عبارتى، بى‌توجهى شده است؛ آن چنانکه هريک از آنها، يک درصد از مدخل‌ها را به خود اختصاص داده است[۴].
پانویس
منابع مقاله
- افشانی آقاجری، بهمن؛ رادفر، ابوالقاسم، «نقدی بر فرهنگ انجمن‌آرای ناصری»، پایگاه مجلات تخصصی نور، کهن نامه ادب پارسی، بهار 1393، سال پنجم- شماره 1.
- رضایی، سیده نرگس، «معرفی و نقد اصول فرهنگ نویسی در انجمن ارای ناصری»، پایگاه مجلات تخصصی نور، نثرپژوهی ادب فارسی، زمستان 1388- شماره 23- دوره جدید.