همایی، جلال‌الدین: تفاوت میان نسخه‌ها
بدون خلاصۀ ویرایش |
Hbaghizadeh (بحث | مشارکتها) جز (جایگزینی متن - 'ه ای ' به 'های ') |
||
| (۱۷ نسخهٔ میانی ویرایش شده توسط ۴ کاربر نشان داده نشد) | |||
| خط ۳۷: | خط ۳۷: | ||
</div> | </div> | ||
'''جلال‌الدین همایى''' ( ۱۲۷۸ – ۱۳۵۹ش) متخلص به «سنا»، نویسنده، ادیب، شاعر، ریاضی‌دان و تاریخ‌نگار معاصر | '''جلال‌الدین همایى''' (۱۲۷۸ – ۱۳۵۹ش) متخلص به «سنا»، نویسنده، ادیب، شاعر، ریاضی‌دان و تاریخ‌نگار معاصر | ||
== ولادت == | == ولادت == | ||
| خط ۵۳: | خط ۵۳: | ||
همائی از سن یازده سالگی به مدت بیست سال در مدرسه نماورد از مدارس قدیم ومعروف اصفهان که مرکز دانش و فرهنگ این شهر بود به کسب علوم اسلامی پرداخت. | همائی از سن یازده سالگی به مدت بیست سال در مدرسه نماورد از مدارس قدیم ومعروف اصفهان که مرکز دانش و فرهنگ این شهر بود به کسب علوم اسلامی پرداخت. | ||
جلال طی این سالها ادبیات عرب، فقه ، اصول، تفسیر، درایه، رجال، هیئت، نجوم ، استخراج تقویم ، فنون ریاضی ، طب و فلسفه را در نزد بزرگ‌ترین علما و روحانیون ایران فراگرفت و خود نیز مدتی مدرس بزرگ‌ترین حوزه‌‌های علمی و ادبی اصفهان بود. جلال‌الدین در سال ۱۳۰۰ به نظام آموزشی جدید پیوست و ابتدا به تدریس در مدرسه صارمیه اصفهان پرداخت; سپس در سال ۱۳۰۷ به تهران آمد و ازطرف وزارت معارف وقت عهده دار تدریس فلسفه و ادبیات در تبریز گردید. همائی درسال ۱۳۱۰ به تهران منتقل شد و در دارالفنون، دبیرستان نظام و دانشکده افسری به تدریس ادبیات پرداخت. از شاگردان استاد در این دوره عبارتند از: [[صفا، ذبیح‌الله|دکتر ذبیح‌الله صفا]]، دکتر حسین خطیبی و دکتر اکبر شهابی. وی پس از تأسیس دانشگاه تهران به این دانشگاه دعوت شد وسالها در دوره دکتری | جلال طی این سالها ادبیات عرب، فقه ، اصول، تفسیر، درایه، رجال، هیئت، نجوم ، استخراج تقویم ، فنون ریاضی ، طب و فلسفه را در نزد بزرگ‌ترین علما و روحانیون ایران فراگرفت و خود نیز مدتی مدرس بزرگ‌ترین حوزه‌‌های علمی و ادبی اصفهان بود. جلال‌الدین در سال ۱۳۰۰ به نظام آموزشی جدید پیوست و ابتدا به تدریس در مدرسه صارمیه اصفهان پرداخت; سپس در سال ۱۳۰۷ به تهران آمد و ازطرف وزارت معارف وقت عهده دار تدریس فلسفه و ادبیات در تبریز گردید. همائی درسال ۱۳۱۰ به تهران منتقل شد و در دارالفنون، دبیرستان نظام و دانشکده افسری به تدریس ادبیات پرداخت. از شاگردان استاد در این دوره عبارتند از: [[صفا، ذبیح‌الله|دکتر ذبیح‌الله صفا]]، دکتر حسین خطیبی و دکتر اکبر شهابی. وی پس از تأسیس دانشگاه تهران به این دانشگاه دعوت شد وسالها در دوره دکتری دانشکده‌های حقوق و ادبیات تدریس کرد و مدتی نیز عضو فرهنگستان ایران بود. استاد همائی دو دوره نیز به دعوت دانشگاه‌های بیروت و لاهور در این دانشگاه‌ها تدریس نمود که با استقبال محافل علمی این کشورها مواجه شد. در سال 1356 دانشگاه تهران مراسم بزرگداشت این استاد بزرگ تاریخ و فرهنگ ایران را برگزار کرد و در این مراسم نسخه‌ای از کتاب همائی نامه که به قلم همکاران وارادتمندان استاد تهیه شده بود به او تقدیم گردید. استاد جلال‌الدین همائی علاوه بر تألیف و تصحیح کتب متعدد شعر هم می‌سرود وبیش از پانزده هزار بیت او در دیوانی گرد آوری شده است. از مشهورترین اشعار او مسجد کبود است که در وصف مسجد کبود تبریز و اظهار تأسف از ویرانی آن سروده است. | ||
== اساتید == | == اساتید == | ||
| خط ۵۹: | خط ۵۹: | ||
== تحصیل علوم عقلی == | == تحصیل علوم عقلی == | ||
علاوه بر تحصیل زبان و ادبیات عرب و فقه و اصول، مرحوم استاد همایی علوم عقلی را نیز در خدمت مشاهیر عصرخود فرا گرفت. از جمله استادان ایشان در علوم عقلی شیخ محمّد خراسانی است که مرحوم همایی حدود هیجده سال نزد ایشان امّهات متون فلسفی و عرفانی مانند شرح شمسیه و شرح منظومه و شرح هدایه و اشارات و شفا و اسفار و شرح | علاوه بر تحصیل زبان و ادبیات عرب و فقه و اصول، مرحوم استاد همایی علوم عقلی را نیز در خدمت مشاهیر عصرخود فرا گرفت. از جمله استادان ایشان در علوم عقلی شیخ محمّد خراسانی است که مرحوم همایی حدود هیجده سال نزد ایشان امّهات متون فلسفی و عرفانی مانند شرح شمسیه و شرح منظومه و شرح هدایه و اشارات و شفا و اسفار و شرح فصوص و شرح [[مفتاح الغيب و شرحه مصباح الأنس|مفتاح الغیب قونوی]] را تحصیل کرد. کلیّات قانون را نزد شیخ محمّد حکیم و قسمت معالجات قانون را نزد حاج میرزا علی شیرازی و دو دوره هیأت مسطحه استدلالی و خلاصة الحساب شیخ بهایی را نزد حاج آقا رحیم ارباب و دوره کامل فن نجوم و معرفة التقویم را در حضور ملا عبدالجواد آدینه‌ای فرا گرفت. از دیگر استادان معقول استاد همایی شیخ اسداللّه حکیم قمشه‌ای است که سالها از محضر ایشان استفاده کرده‌اند. | ||
نیل به درجه اجتهاد | نیل به درجه اجتهاد | ||
| خط ۹۰: | خط ۹۰: | ||
#مولوى‌نامه؛ | #مولوى‌نامه؛ | ||
#دیوان سنا؛ | #دیوان سنا؛ | ||
# | #تصوف در اسلام؛ | ||
#تصحیح مصباح الهدایا و مفتاح الکنایة | #تصحیح مصباح الهدایا و مفتاح الکنایة عزالدین محمود کاشانى؛ | ||
#تصحیح مثنوى ولدنامه؛ | #تصحیح مثنوى ولدنامه؛ | ||
#مقدمه بر [[اخلاق ناصری]]؛ | #مقدمه بر [[اخلاق ناصری]]؛ | ||
#تصحیح معیار العقول | #تصحیح معیار العقول [[ابن سینا، حسین بن عبدالله|شیخ الرئیس ابوعلى سینا]] در فن اثقال. | ||
==پانویس== | ==پانویس== | ||
| خط ۱۰۹: | خط ۱۰۹: | ||
[[کنوز المعزمین]] | [[کنوز المعزمین]] | ||
[[تصوف در اسلام]] | |||
[[دو رساله در فلسفه اسلامی]] | [[دو رساله در فلسفه اسلامی]] | ||
[[تاریخ علوم اسلامی]] | |||
[[تاریخ اصفهان (همایی)]] | |||
[[مقالات ادبی]] | [[مقالات ادبی]] | ||
[[التفهیم | [[التفهیم لأوائل صناعة التنجیم]] | ||
[[فنون بلاغت و صناعات ادبی]] | [[فنون بلاغت و صناعات ادبی]] | ||
| خط ۱۲۲: | خط ۱۲۸: | ||
[[تاریخ حبیب السیر فی اخبار افراد بشر]] | [[تاریخ حبیب السیر فی اخبار افراد بشر]] | ||
[[تفسیر مثنوی مولوی | [[تفسیر مثنوی مولوی]] | ||
[[مولوی نامه؛ مولوی چه می‌گوید؟]] | [[مولوی نامه؛ مولوی چه می‌گوید؟]] | ||
[[ولدنامه]] | |||
[[دیوان عثمان مختاری]] | [[دیوان عثمان مختاری]] | ||
[[مقام حافظ: متن کامل سخنرانی دانشمند بزرگوار استاد جلال‌الدین همایی در برنامه مرزهای دانش]] | [[مقام حافظ: متن کامل سخنرانی دانشمند بزرگوار استاد جلال‌الدین همایی در برنامه مرزهای دانش]] | ||
[[رده:زندگی‌نامه]] | [[رده:زندگی‌نامه]] | ||
[[رده:ادیبان]] | |||
[[رده:شاعران]] | |||
[[رده:ریاضیدانان]] | |||
[[رده:استادان دانشگاه]] | |||
[[رده:درگذشتگان 1359]] | |||
[[رده:مصححان]] | |||
نسخهٔ کنونی تا ۲۸ ژوئیهٔ ۲۰۲۴، ساعت ۰۱:۱۸
| نام | همایی، جلال‌الدین |
|---|---|
| نام‌های دیگر | |
| نام پدر | میرزا ابوالقاسم |
| متولد | 13 دیماه 1278ش |
| محل تولد | اصفهان |
| رحلت | شنبه 28 تیرماه 1359ش |
| اساتید | آیتاللّه سید محمد باقر دُرچه‌ای
حاج میر محمد صادق خاتون آبادی |
| برخی آثار | معیار العقول |
| کد مؤلف | AUTHORCODE04547AUTHORCODE |
جلال‌الدین همایى (۱۲۷۸ – ۱۳۵۹ش) متخلص به «سنا»، نویسنده، ادیب، شاعر، ریاضی‌دان و تاریخ‌نگار معاصر
ولادت
در 13 دیماه 1278ش، در اصفهان، محله قدیمی پاقلعه (از محلات جنوب شرقی قدیم اصفهان) به دنیا آمد. او فرزند میرزا ابوالقاسم متخلص به طرب، نواده هماى شیرازى شاعر قرن سیزدهم است.
تحصیلات
جلال‌الدین تحت نظارت پدر دانشمند خود و در خانواده‌ای که کلیه اعضاء آن اهل خط و قلم بودند رشد یافت و از اوان کودکی ملزم به فراگیری ادبیات عرب و حکمت وفلسفه شد. وی در سن ده سالگی منشأت قائم مقام فراهانی ، منشأت فرهاد میرزا و منشأت امیر نظام و تاریخ معجم را نزد میرزا عبدالغفار و شاهنامه فردوسی، کلیات سعدی، منتخب قاآنی و غزلیات محمد خان دشتی را در نزد پدر مطالعه کرد و به اطلاعات فراوانی دست یافت. جلال‌الدین نزد مادر، خواندن قرآن، گلستان و غزلیات حافظ را فرا گرفت.
او آموزشهای مقدماتی را در منزل به فرزندش آموخت و پس از آن، جلال‌الدین به مکتب خانه رفت. در مکتب خانه، نزد بانویی پرهیزگار به نام ملا باجی به مطالعه اصول و فروع دین و عم جزء پرداخت.
در مدت کوتاهی که جلال‌الدین در مکتب خانه ملاباجی عم جزء را تمام کرد، مادر جلال‌الدین شخصاً به مکتب رفت.
جلال‌الدین 6، 7 ساله بود که به مکتب میرزا عبدالغفار رفت. هوش و استعداد او در تعلیم، چنان بود که همان روز اول، تحسین استاد را برانگیخت. روز اول، میرزا عبدالغفار، دیوان حافظ را باز کرد و جلال‌الدین همان طور که در خانه نزد پدر و مادر آموخته بود، آن را صحیح و کامل با صدای رسا خواند. استاد، جلال‌الدین را تحسین کرد.
همائی از سن یازده سالگی به مدت بیست سال در مدرسه نماورد از مدارس قدیم ومعروف اصفهان که مرکز دانش و فرهنگ این شهر بود به کسب علوم اسلامی پرداخت.
جلال طی این سالها ادبیات عرب، فقه ، اصول، تفسیر، درایه، رجال، هیئت، نجوم ، استخراج تقویم ، فنون ریاضی ، طب و فلسفه را در نزد بزرگ‌ترین علما و روحانیون ایران فراگرفت و خود نیز مدتی مدرس بزرگ‌ترین حوزه‌‌های علمی و ادبی اصفهان بود. جلال‌الدین در سال ۱۳۰۰ به نظام آموزشی جدید پیوست و ابتدا به تدریس در مدرسه صارمیه اصفهان پرداخت; سپس در سال ۱۳۰۷ به تهران آمد و ازطرف وزارت معارف وقت عهده دار تدریس فلسفه و ادبیات در تبریز گردید. همائی درسال ۱۳۱۰ به تهران منتقل شد و در دارالفنون، دبیرستان نظام و دانشکده افسری به تدریس ادبیات پرداخت. از شاگردان استاد در این دوره عبارتند از: دکتر ذبیح‌الله صفا، دکتر حسین خطیبی و دکتر اکبر شهابی. وی پس از تأسیس دانشگاه تهران به این دانشگاه دعوت شد وسالها در دوره دکتری دانشکده‌های حقوق و ادبیات تدریس کرد و مدتی نیز عضو فرهنگستان ایران بود. استاد همائی دو دوره نیز به دعوت دانشگاه‌های بیروت و لاهور در این دانشگاه‌ها تدریس نمود که با استقبال محافل علمی این کشورها مواجه شد. در سال 1356 دانشگاه تهران مراسم بزرگداشت این استاد بزرگ تاریخ و فرهنگ ایران را برگزار کرد و در این مراسم نسخه‌ای از کتاب همائی نامه که به قلم همکاران وارادتمندان استاد تهیه شده بود به او تقدیم گردید. استاد جلال‌الدین همائی علاوه بر تألیف و تصحیح کتب متعدد شعر هم می‌سرود وبیش از پانزده هزار بیت او در دیوانی گرد آوری شده است. از مشهورترین اشعار او مسجد کبود است که در وصف مسجد کبود تبریز و اظهار تأسف از ویرانی آن سروده است.
اساتید
مرحوم جلال‌الدین همایی از سال 1330 تحصیل علوم اسلامی را در محضر استادان به نام آن روزگار حوزه اصفهان شروع کرد. در خدمت آقا شیخ علی یزدی مُغنی، مُطوّل و قسمتی از شرح لمعه را خواند و قسمتی از باب‌های آخر مُغنی و شرحِ نَظّام و پاره‌ای دیگر از متون ادبیات عرب را در محضر حاج سید کاظم کروندی تحصیل کرد. آخوند ملا عبدالکریم گزی شرایعِ محقق و مکاسبِ شیخ انصاری را به او آموخت. شرح باب حادی عشر و رجال و علم درایه را از خدمت میرزا احمد اصفهانی و کتاب قوانین‌الاصول را نزد آقاسید مهدی دُرچه‌ای و قسمتی از فقه و اصول را نزد حاج میر محمد صادق خاتون آبادی تلمّذ کردند. در بین استادان فقه و اصولِ ایشان، آیتاللّه سید محمد باقر دُرچه‌ای حقّی عظیم بر گردن استاد همایی دارد؛ چرا که مدّت دوازده سال در درس‌های خارج اصول و فقه او شرکت می‌کرد.
تحصیل علوم عقلی
علاوه بر تحصیل زبان و ادبیات عرب و فقه و اصول، مرحوم استاد همایی علوم عقلی را نیز در خدمت مشاهیر عصرخود فرا گرفت. از جمله استادان ایشان در علوم عقلی شیخ محمّد خراسانی است که مرحوم همایی حدود هیجده سال نزد ایشان امّهات متون فلسفی و عرفانی مانند شرح شمسیه و شرح منظومه و شرح هدایه و اشارات و شفا و اسفار و شرح فصوص و شرح مفتاح الغیب قونوی را تحصیل کرد. کلیّات قانون را نزد شیخ محمّد حکیم و قسمت معالجات قانون را نزد حاج میرزا علی شیرازی و دو دوره هیأت مسطحه استدلالی و خلاصة الحساب شیخ بهایی را نزد حاج آقا رحیم ارباب و دوره کامل فن نجوم و معرفة التقویم را در حضور ملا عبدالجواد آدینه‌ای فرا گرفت. از دیگر استادان معقول استاد همایی شیخ اسداللّه حکیم قمشه‌ای است که سالها از محضر ایشان استفاده کرده‌اند.
نیل به درجه اجتهاد
بر اثر سخت کوشی‌های مستمر طولی نکشید که استاد همایی به دریافت چند فقره اجازه روایت و اجتهاد از علمای بزرگ عصر نایل آمد که از آن جمله است:
اجازه روایت از آیتاللّه حاج شیخ مرتضی آشتیانی؛ اجازه روایت و اجتهاد از آیتاللّه شیخ محمّد حسین فشارکی که از فقهای بزرگ و مدرسانِ بنام حوزه اصفهان بوده‌اند، اجازه روایت و اجتهاد از آیتاللّه سیّد محمّد نجف آبادی (م 1358 ق)؛ اجازه اجتهاد از آیتاللّه حاج میرزا عبدالحسین سید العراقین خاتون آبادی (م 1350 ق)؛ اجازه اجتهاد از آیتاللّه میرزا ابوطالب محتشمی که از علمای کم نظیر در زمینه تسلط به علوم اسلامی بودند.[۱]
تدریس
وى از سال 1300ش تدریس در مدارس جدید و دانشگاه را آغاز کرد. ابتدا وارد مدرسه صارمیه شد و دروس دبیرستان را تدریس مى‌نمود. در سال 1307 به تهران آمد و به استخدام وزارت معارف (آموزش و پرورش) درآمد و به تبریز منتقل شد.
در سال 1310 دوباره به تهران منتقل و در دبیرستان دارالفنون به تدریس پرداخت. از سال 1319 تدریس در دانشسراى عالى و کلاس روزنامه‌نگارى دانشکده حقوق را برعهده گرفت.
وى در دانشگاه در دوره‌هاى لیسانس، فوق لیسانس و دکترا، دروسى چون صناعات ادبى و مطول تفتازانى را تدریس می‌کردند، تا این‌که در سال 1345 از کار رسمى دانشگاهى کناره‌گیرى و بازنشسته گردید.
فعالیتهای علمی و ادبی
فعالیتهای علمى و ادبى وى شامل موارد ذیل مى‌باشد:
شرکت در انجمن‌هاى ادبى، شرکت در کنگره فردوسى سال 1313، همکارى در تدوین لغت‌نامه دهخدا، عضویت در فرهنگستان، شرکت در نخستین کنگره نویسندگان در 1325، شرکت در کنگره ابن سینا در سال 1333، سفر به بیروت جهت افتتاح کرسى زبان فارسى در سال 1334 و عضویت انجمن تحقیق در ادبیات و زبان‌هاى خارجه.
از وى بیش از پانزده هزار بیت شعر به جا مانده است، شعر همایى در مایه سنتى فارسى است. پختگى معنى و اندیشه در آن بارز است. در میان اشعار او اثرى از هجو و استهزاء دیده نمى‌شود.
وفات
سرانجام استاد همایی ساعت 9 شب شنبه بیست و هشتم تیرماه 1359ش (مطابق 6 رمضان 1400 ق) بر اثر عارضه قلبی چشم از جهان فرو می‌بندد. طبق وصیت استاد پیکر او را فردای همان روز به زادگاهش اصفهان منتقل می‌کنند و در تکیه «لسان الارض» به خاک می‌سپارند.[۲]
آثار
- تاریخ ادبیات ایران؛
- غزالى‌نامه، شرح حال امام محمد غزالى؛
- فنون بلاغت و صناعات ادبى؛
- مولوى‌نامه؛
- دیوان سنا؛
- تصوف در اسلام؛
- تصحیح مصباح الهدایا و مفتاح الکنایة عزالدین محمود کاشانى؛
- تصحیح مثنوى ولدنامه؛
- مقدمه بر اخلاق ناصری؛
- تصحیح معیار العقول شیخ الرئیس ابوعلى سینا در فن اثقال.