ابن نفیس، علی بن ابی‌حزم: تفاوت میان نسخه‌ها
جز (جایگزینی متن - '</div> '''' به '</div> '''') |
جز (جایگزینی متن - '</ref>↵==پانویس==↵' به '</ref> ==پانویس== ') |
||
| (۲۶ نسخهٔ میانی ویرایش شده توسط ۵ کاربر نشان داده نشد) | |||
| خط ۶: | خط ۶: | ||
|- | |- | ||
|نام‌های دیگر | |نام‌های دیگر | ||
| data-type="authorOtherNames" | | | data-type="authorOtherNames" | ابنابیالحزم | ||
اب‍ن‌ال‍ن‍ف‍ی‍س، | اب‍ن‌ال‍ن‍ف‍ی‍س، ابوالحسن علاءالدین علی بن ابیالحزم | ||
اب‍ن‌ال‍ن‍ف‍ی‍س، | اب‍ن‌ال‍ن‍ف‍ی‍س، علی بن ابیالحزم | ||
قرشی، | قرشی، علی بن ابیالحزم | ||
نفیسی، | نفیسی، علی بن ابیالحزم | ||
علاءالدین | علاءالدین ابن ابیالحزم قرشی | ||
|- | |- | ||
|نام پدر | |نام پدر | ||
| data-type="authorfatherName" | | | data-type="authorfatherName" |ابی‌حزم | ||
|- | |- | ||
|متولد | |متولد | ||
| data-type="authorbirthDate" | | | data-type="authorbirthDate" |607ق | ||
|- | |- | ||
|محل تولد | |محل تولد | ||
| data-type="authorBirthPlace" | | | data-type="authorBirthPlace" |دمشق | ||
|- | |- | ||
|رحلت | |رحلت | ||
| خط ۳۱: | خط ۳۱: | ||
|- | |- | ||
|اساتید | |اساتید | ||
| data-type="authorTeachers" | | | data-type="authorTeachers" |[[ابن نحاس، محمد بن ابراهیم|ابن نحاس]] | ||
عمران اسرائيلى | |||
مهذب‌الدين دخوار | |||
|- | |- | ||
|برخی آثار | |برخی آثار | ||
| خط ۳۸: | خط ۴۲: | ||
[[الشامل في الصناعة الطبیة]] | [[الشامل في الصناعة الطبیة]] | ||
[[شرح | [[شرح الوريقات في المنطق]] | ||
|- class="articleCode" | |- class="articleCode" | ||
|کد مؤلف | |کد مؤلف | ||
| data-type="authorCode" | | | data-type="authorCode" |AUTHORCODE02999AUTHORCODE | ||
|} | |} | ||
</div> | </div> | ||
'''ابن نفيس، ابوالحسن (ابوالعلاء) علاء‌الدين على بن ابى‌الحزم'''، ابن نفيس قرشى، پزشک مشهور دمشقى و كاشف گردش ريوى خون است كه در ادب، منطق، فلسفه و علوم دينى نيز دستى قوى داشت. | '''ابن نفيس، ابوالحسن (ابوالعلاء) علاء‌الدين على بن ابى‌الحزم''' (607-687ق)، ابن نفيس قرشى، پزشک مشهور دمشقى و كاشف گردش ريوى خون است كه در ادب، منطق، فلسفه و علوم دينى نيز دستى قوى داشت. | ||
== | ==ولادت== | ||
در منابع، به تاريخ تولد ابن نفيس اشاره نشده است، اما با توجه به تاريخ درگذشت او در سال 687ق، مى‌توان گفت در حدود سال 607ق، زاده شده باشد. | در منابع، به تاريخ تولد ابن نفيس اشاره نشده است، اما با توجه به تاريخ درگذشت او در سال 687ق، مى‌توان گفت در حدود سال 607ق، زاده شده باشد. | ||
==اساتید== | ==اساتید== | ||
ابن نفيس در دمشق رشد يافت و نزد كسانى چون ابن نحاس به تحصيل نحو و در بيمارستان نورى نزد عمران اسرائيلى به تحصيل طب پرداخت، اما برجسته‌ترين استاد او در طب مهذب‌الدين دخوار است كه [[ابن ابی‌اصیبعه، احمد بن قاسم|ابن ابى‌اصيبعه]] نيز خود نزد وى شاگردى كرده است. با توجه به تاريخ تولد و درگذشت [[ابن ابی‌اصیبعه، احمد بن قاسم|ابن ابى‌اصيبعه]] كه هم‌عصرى و تقريباً همسالى او را با ابن نفيس نشان مى‌دهد، دور نيست كه وى با ابن نفيس در مجلس | ابن نفيس در دمشق رشد يافت و نزد كسانى چون [[ابن نحاس، محمد بن ابراهیم|ابن نحاس]] به تحصيل نحو و در بيمارستان نورى نزد عمران اسرائيلى به تحصيل طب پرداخت، اما برجسته‌ترين استاد او در طب مهذب‌الدين دخوار است كه [[ابن ابی‌اصیبعه، احمد بن قاسم|ابن ابى‌اصيبعه]] نيز خود نزد وى شاگردى كرده است. با توجه به تاريخ تولد و درگذشت [[ابن ابی‌اصیبعه، احمد بن قاسم|ابن ابى‌اصيبعه]] كه هم‌عصرى و تقريباً همسالى او را با ابن نفيس نشان مى‌دهد، دور نيست كه وى با ابن نفيس در مجلس این استاد مشهور همدرس بوده باشد. | ||
==تدریس== | ==تدریس== | ||
ابن نفيس پس از تحصيل طب در دمشق، به قاهره رفت و به گفته [[اسنوی، عبدالرحیم بن حسن|اسنوى]] در بيمارستان منصورى به تدريس پرداخت. غليونجى حدس زده كه او احتمالاً در فاصله سال‌هاى 633 و 636ق، همراه با [[ابن ابی‌اصیبعه، احمد بن قاسم|ابن ابى‌اصيبعه]] به مصر رفته است، اما اگر | ابن نفيس پس از تحصيل طب در دمشق، به قاهره رفت و به گفته [[اسنوی، عبدالرحیم بن حسن|اسنوى]] در بيمارستان منصورى به تدريس پرداخت. غليونجى حدس زده كه او احتمالاً در فاصله سال‌هاى 633 و 636ق، همراه با [[ابن ابی‌اصیبعه، احمد بن قاسم|ابن ابى‌اصيبعه]] به مصر رفته است، اما اگر این همراهى درست باشد، با توجه به آنكه [[ابن ابی‌اصیبعه، احمد بن قاسم|ابن ابى‌اصيبعه]] در ربيع‌الاول 634، به صرخد رفته و در آنجا مقام گزيده است، مى‌بايست آن دو پيش از آن تاريخ، به مصر رفته باشند. از سوى ديگر، از آنجا كه بيمارستان منصورى قاهره در 684ق، به دست المنصور سيف‌الدين قلاوون تأسيس شد، برخلاف آنچه از روايت [[اسنوی، عبدالرحیم بن حسن|اسنوى]] مستفاد مى‌شود، وقتى ابن نفيس بدانجا رسيد، هنوز بيمارستان مذكور ساخته نشده بود كه وى در آنجا مقام گزيند. در آن روزگار، سلطان بيبرس بند قدارى بر مصر فرمان مى‌راند و ابن نفيس مى‌بايست در بيمارستان ناصرى به تدريس پرداخته باشد. | ||
ابن نفيس همچنين در مدرسه مسروريه قاهره به تدريس فقه پرداخت. گفته‌اند كه وى چندان به تدريس علاقه داشت كه شب و روز نمى‌شناخت و افزون بر مدرسه و بيمارستان، در خانه نيز مجالس درس تشكيل مى‌داد و برخى از علماى عصر به محضرش مى‌شتافتند. از جمله شاگردان او بايد از صفى ابوالفتح مسيحى، سديد | ابن نفيس همچنين در مدرسه مسروريه قاهره به تدريس فقه پرداخت. گفته‌اند كه وى چندان به تدريس علاقه داشت كه شب و روز نمى‌شناخت و افزون بر مدرسه و بيمارستان، در خانه نيز مجالس درس تشكيل مى‌داد و برخى از علماى عصر به محضرش مى‌شتافتند. از جمله شاگردان او بايد از صفى ابوالفتح مسيحى، سديد دمیاطى، ابوالفرج اسكندرى، ابوالفرج ابن قف و ابن ابى‌حليقه رئيس الاطباء نام برد. | ||
ابن نفيس، سرانجام به دنبال چند روز بيمارى در قاهره درگذشت و شاگردش صفى ابوالفتح مسيحى در رثايش شعر سرود. وى اموال بسيارى بر جاى گذارد و چون زن و فرزندى نداشت، املاك و کتابخانه خود را وقف بيمارستان منصورى كرد. | ابن نفيس، سرانجام به دنبال چند روز بيمارى در قاهره درگذشت و شاگردش صفى ابوالفتح مسيحى در رثايش شعر سرود. وى اموال بسيارى بر جاى گذارد و چون زن و فرزندى نداشت، املاك و کتابخانه خود را وقف بيمارستان منصورى كرد. | ||
ابن نفيس | ابن نفيس یکى از برجسته‌ترين دانشمندانى است كه با پديد آوردن آثارى نام خود را در تاريخ پزشکى فرهنگ اسلامى بلندآوازه ساخت. افزون بر آن در فقه و اصول، حديث، منطق و ادب نيز فضلى تمام داشت. ابن نحاس، دانش او را در نحو ستوده؛ چنان‌كه در این فن، رواياتى از او بر جاى مانده است. ابن فضل‌الله كه او را علامه روزگار و پدر همه علوم خوانده، يادآور شده است كه ابن نفيس در منطق به شيوه متقدمان تمايل داشت و در طب با [[جالینوس]] مخالفت مى‌ورزيد. | ||
با آنكه او را پيشواى پزشکان خوانده‌اند و از آثار او برمى‌آيد كه در فنون پزشکى و جراحى چيره‌دست و صاحب سبک | با آنكه او را پيشواى پزشکان خوانده‌اند و از آثار او برمى‌آيد كه در فنون پزشکى و جراحى چيره‌دست و صاحب سبک بوده است، گفته‌اند كه در مداواى بيماران مهارت نداشت و به تجویز غذا بيش از دارو و از داروها به مفردات بيشتر مى‌پرداخت. سبکی و ابن قاضى شهبه، او را در زمره فقيهان شافعى ياد كرده و به‌گونه‌اى مبالغه‌آمیز، در علاج بيماران از ابن سينا ماهرترش دانسته‌اند. | ||
آنچه در سده اخير، موجب شهرت ابن نفيس و توجه دانشمندان به وى شده، آگاهى او از گردش ريوى يا گردش كوچك خون است كه نشان مى‌دهد بايد در انتساب | آنچه در سده اخير، موجب شهرت ابن نفيس و توجه دانشمندان به وى شده، آگاهى او از گردش ريوى يا گردش كوچك خون است كه نشان مى‌دهد بايد در انتساب این كشف به میگل سروتو كه در سده 16م - سه سده پس از ابن نفيس - مى‌زيسته است، ترديد كرد. | ||
نخستين بار | نخستين بار یک دانشجوى مصرى دانشكده پزشکى فرايبورگ آلمان، به نام محيى‌الدين تطاوى (1896 - 1945م) در کتابخانه برلين به نسخه‌اى از شرح تشريح القانون ابن نفيس دست يافت كه این نظريه در آن مطرح شده بود. تطاوى رساله دكتراى خود را با عنوان «گردش ريوى خون از نظر [ابن نفيس] قرشى» بر اساس این کتاب تهيه كرد كه بحث‌هاى بسيار برانگیخت. | ||
==آثار== | ==آثار== | ||
ابن نفيس، در فنون مختلف، خاصه در پزشکى، آثار متعددى پديد آورد كه نسخ بيشتر آنها اكنون در دست است. آثار او در پزشکى، غالباً شامل شرح برخى از كتب بقراط و [[جالینوس]] و مفصل‌تر از همه، آثار ابن سيناست و هم ازاين‌رو كه عنايت بسيار به آثار ابن سينا داشت، او را ابن سيناى دوم لقب داده‌اند. برخى از شروح مفصل ابن نفيس كه خود شامل چند بخش است، | ابن نفيس، در فنون مختلف، خاصه در پزشکى، آثار متعددى پديد آورد كه نسخ بيشتر آنها اكنون در دست است. آثار او در پزشکى، غالباً ً شامل شرح برخى از كتب بقراط و [[جالینوس]] و مفصل‌تر از همه، آثار ابن سيناست و هم ازاين‌رو كه عنايت بسيار به آثار ابن سينا داشت، او را ابن سيناى دوم لقب داده‌اند. برخى از شروح مفصل ابن نفيس كه خود شامل چند بخش است، هریک كتب مستقل به شمار آمده و بعضى از آثار ديگر او به چند نام شهرت يافته است و نویسندگان متقدم يا متأخر، آنها را آثار جداگانه شمرده‌اند: | ||
#رساله در اوجاع الاطفال؛ | #رساله در اوجاع الاطفال؛ | ||
| خط ۷۹: | خط ۸۳: | ||
#ثمار المسائل؛ | #ثمار المسائل؛ | ||
#جامع الدقائق من الطب؛ | #جامع الدقائق من الطب؛ | ||
#الرسالة الكاملية في السير | #الرسالة الكاملية في السير النبویة؛ | ||
#رقائق الحلل في دقائق الحيل؛ | #رقائق الحلل في دقائق الحيل؛ | ||
#الشافى؛ | #الشافى؛ | ||
#الشامل؛ | #الشامل؛ | ||
#شرح | #شرح ابيديمیا لبقراط؛ | ||
#شرح الاسباب و العلامات؛ | #شرح الاسباب و العلامات؛ | ||
#شرح اشارات ابن سينا؛ | #شرح اشارات ابن سينا؛ | ||
| خط ۹۲: | خط ۹۶: | ||
#شرح طبيعة الانسان بقراط؛ | #شرح طبيعة الانسان بقراط؛ | ||
... <ref>سجادی، سید صادق، ج5، ص52-55</ref> | ...<ref>[https://www.cgie.org.ir/fa/publication/entryview/5050 سجادی، سید صادق، ج5، ص52-55]</ref> | ||
==پانویس== | ==پانویس== | ||
<references /> | <references/> | ||
==منابع مقاله== | ==منابع مقاله== | ||
سجادی، سید صادق، دائرة‌المعارف بزرگ اسلامی، زیر نظر کاظم موسوی بجنوردی، تهران، مرکز دائرة‌المعارف بزرگ اسلامی، چاپ دوم، 1378 | [https://www.cgie.org.ir/fa/publication/entryview/5050 سجادی، سید صادق، دائرة‌المعارف بزرگ اسلامی، زیر نظر کاظم موسوی بجنوردی، تهران، مرکز دائرة‌المعارف بزرگ اسلامی، چاپ دوم، 1378] | ||
| خط ۱۱۵: | خط ۱۲۰: | ||
[[شرح فصول أبقراط]] | [[شرح فصول أبقراط]] | ||
[[شرح | [[شرح الوريقات في المنطق]] | ||
[[المختار من الأغذیة]] | [[المختار من الأغذیة]] | ||
| خط ۱۴۵: | خط ۱۵۰: | ||
[[شرح نفیسی: شرحی بر کتاب الموجز ابن نفیس]] | [[شرح نفیسی: شرحی بر کتاب الموجز ابن نفیس]] | ||
[[مجموعه شرح قانون ابن سینا: | [[مجموعه شرح قانون ابن سینا: کتاب‌های دوم، سوم، چهارم و پنجم]] | ||
[[ترجمه فارسی و شرحي بر موجز ابن نفيس]] | [[ترجمه فارسی و شرحي بر موجز ابن نفيس]] | ||
| خط ۱۶۳: | خط ۱۶۸: | ||
[[شرح الموجز]] | [[شرح الموجز]] | ||
[[شرح | [[شرح الوريقات في المنطق]] | ||
[[رده:زندگی‌نامه]] | [[رده:زندگی‌نامه]] | ||
[[رده:پزشکان]] | |||
نسخهٔ کنونی تا ۲۸ ژانویهٔ ۲۰۲۳، ساعت ۱۲:۳۰
| نام | ابن نفیس، علی بن ابی‌حزم |
|---|---|
| نام‌های دیگر | ابنابیالحزم
اب‍ن‌ال‍ن‍ف‍ی‍س، ابوالحسن علاءالدین علی بن ابیالحزم اب‍ن‌ال‍ن‍ف‍ی‍س، علی بن ابیالحزم قرشی، علی بن ابیالحزم نفیسی، علی بن ابیالحزم علاءالدین ابن ابیالحزم قرشی |
| نام پدر | ابی‌حزم |
| متولد | 607ق |
| محل تولد | دمشق |
| رحلت | 687 ق |
| اساتید | ابن نحاس
عمران اسرائيلى مهذب‌الدين دخوار |
| برخی آثار | الصیدلیة المجربة (الموجز في الطب) |
| کد مؤلف | AUTHORCODE02999AUTHORCODE |
ابن نفيس، ابوالحسن (ابوالعلاء) علاء‌الدين على بن ابى‌الحزم (607-687ق)، ابن نفيس قرشى، پزشک مشهور دمشقى و كاشف گردش ريوى خون است كه در ادب، منطق، فلسفه و علوم دينى نيز دستى قوى داشت.
ولادت
در منابع، به تاريخ تولد ابن نفيس اشاره نشده است، اما با توجه به تاريخ درگذشت او در سال 687ق، مى‌توان گفت در حدود سال 607ق، زاده شده باشد.
اساتید
ابن نفيس در دمشق رشد يافت و نزد كسانى چون ابن نحاس به تحصيل نحو و در بيمارستان نورى نزد عمران اسرائيلى به تحصيل طب پرداخت، اما برجسته‌ترين استاد او در طب مهذب‌الدين دخوار است كه ابن ابى‌اصيبعه نيز خود نزد وى شاگردى كرده است. با توجه به تاريخ تولد و درگذشت ابن ابى‌اصيبعه كه هم‌عصرى و تقريباً همسالى او را با ابن نفيس نشان مى‌دهد، دور نيست كه وى با ابن نفيس در مجلس این استاد مشهور همدرس بوده باشد.
تدریس
ابن نفيس پس از تحصيل طب در دمشق، به قاهره رفت و به گفته اسنوى در بيمارستان منصورى به تدريس پرداخت. غليونجى حدس زده كه او احتمالاً در فاصله سال‌هاى 633 و 636ق، همراه با ابن ابى‌اصيبعه به مصر رفته است، اما اگر این همراهى درست باشد، با توجه به آنكه ابن ابى‌اصيبعه در ربيع‌الاول 634، به صرخد رفته و در آنجا مقام گزيده است، مى‌بايست آن دو پيش از آن تاريخ، به مصر رفته باشند. از سوى ديگر، از آنجا كه بيمارستان منصورى قاهره در 684ق، به دست المنصور سيف‌الدين قلاوون تأسيس شد، برخلاف آنچه از روايت اسنوى مستفاد مى‌شود، وقتى ابن نفيس بدانجا رسيد، هنوز بيمارستان مذكور ساخته نشده بود كه وى در آنجا مقام گزيند. در آن روزگار، سلطان بيبرس بند قدارى بر مصر فرمان مى‌راند و ابن نفيس مى‌بايست در بيمارستان ناصرى به تدريس پرداخته باشد.
ابن نفيس همچنين در مدرسه مسروريه قاهره به تدريس فقه پرداخت. گفته‌اند كه وى چندان به تدريس علاقه داشت كه شب و روز نمى‌شناخت و افزون بر مدرسه و بيمارستان، در خانه نيز مجالس درس تشكيل مى‌داد و برخى از علماى عصر به محضرش مى‌شتافتند. از جمله شاگردان او بايد از صفى ابوالفتح مسيحى، سديد دمیاطى، ابوالفرج اسكندرى، ابوالفرج ابن قف و ابن ابى‌حليقه رئيس الاطباء نام برد.
ابن نفيس، سرانجام به دنبال چند روز بيمارى در قاهره درگذشت و شاگردش صفى ابوالفتح مسيحى در رثايش شعر سرود. وى اموال بسيارى بر جاى گذارد و چون زن و فرزندى نداشت، املاك و کتابخانه خود را وقف بيمارستان منصورى كرد.
ابن نفيس یکى از برجسته‌ترين دانشمندانى است كه با پديد آوردن آثارى نام خود را در تاريخ پزشکى فرهنگ اسلامى بلندآوازه ساخت. افزون بر آن در فقه و اصول، حديث، منطق و ادب نيز فضلى تمام داشت. ابن نحاس، دانش او را در نحو ستوده؛ چنان‌كه در این فن، رواياتى از او بر جاى مانده است. ابن فضل‌الله كه او را علامه روزگار و پدر همه علوم خوانده، يادآور شده است كه ابن نفيس در منطق به شيوه متقدمان تمايل داشت و در طب با جالینوس مخالفت مى‌ورزيد.
با آنكه او را پيشواى پزشکان خوانده‌اند و از آثار او برمى‌آيد كه در فنون پزشکى و جراحى چيره‌دست و صاحب سبک بوده است، گفته‌اند كه در مداواى بيماران مهارت نداشت و به تجویز غذا بيش از دارو و از داروها به مفردات بيشتر مى‌پرداخت. سبکی و ابن قاضى شهبه، او را در زمره فقيهان شافعى ياد كرده و به‌گونه‌اى مبالغه‌آمیز، در علاج بيماران از ابن سينا ماهرترش دانسته‌اند.
آنچه در سده اخير، موجب شهرت ابن نفيس و توجه دانشمندان به وى شده، آگاهى او از گردش ريوى يا گردش كوچك خون است كه نشان مى‌دهد بايد در انتساب این كشف به میگل سروتو كه در سده 16م - سه سده پس از ابن نفيس - مى‌زيسته است، ترديد كرد.
نخستين بار یک دانشجوى مصرى دانشكده پزشکى فرايبورگ آلمان، به نام محيى‌الدين تطاوى (1896 - 1945م) در کتابخانه برلين به نسخه‌اى از شرح تشريح القانون ابن نفيس دست يافت كه این نظريه در آن مطرح شده بود. تطاوى رساله دكتراى خود را با عنوان «گردش ريوى خون از نظر [ابن نفيس] قرشى» بر اساس این کتاب تهيه كرد كه بحث‌هاى بسيار برانگیخت.
آثار
ابن نفيس، در فنون مختلف، خاصه در پزشکى، آثار متعددى پديد آورد كه نسخ بيشتر آنها اكنون در دست است. آثار او در پزشکى، غالباً ً شامل شرح برخى از كتب بقراط و جالینوس و مفصل‌تر از همه، آثار ابن سيناست و هم ازاين‌رو كه عنايت بسيار به آثار ابن سينا داشت، او را ابن سيناى دوم لقب داده‌اند. برخى از شروح مفصل ابن نفيس كه خود شامل چند بخش است، هریک كتب مستقل به شمار آمده و بعضى از آثار ديگر او به چند نام شهرت يافته است و نویسندگان متقدم يا متأخر، آنها را آثار جداگانه شمرده‌اند:
- رساله در اوجاع الاطفال؛
- بغية الطالبين و حجة المتطببين؛
- بغية الفطن من علم البدن؛
- تشريح الاعضاء المفرد؛
- التعليق على کتاب الاوبئة بقراط؛
- تقاسيم العلل و اسباب الامراض؛
- ثمار المسائل؛
- جامع الدقائق من الطب؛
- الرسالة الكاملية في السير النبویة؛
- رقائق الحلل في دقائق الحيل؛
- الشافى؛
- الشامل؛
- شرح ابيديمیا لبقراط؛
- شرح الاسباب و العلامات؛
- شرح اشارات ابن سينا؛
- شرح تشريح جالینوس؛
- شرح تشريح قانون؛
- شرح تقدمة المعرفة بقراط؛
- شرح التنبيه ابواسحاق شيرازى؛
- شرح طبيعة الانسان بقراط؛
...[۱]
پانویس
منابع مقاله
وابسته‌ها
الصیدلیة المجربة (الموجز في الطب)
شرح القرشي علی القانون (نسخه مجلس)
کتاب الموجز المحشي بالتحشية الجديدة
الشامل فی الصناعة الطبیةَ (بخش یکم از فن سوم)
شرح نفیسی: شرحی بر کتاب الموجز ابن نفیس
مجموعه شرح قانون ابن سینا: کتاب‌های دوم، سوم، چهارم و پنجم
ترجمه فارسی و شرحي بر موجز ابن نفيس
شرح فارسی کتاب الموجز ابن نفیس
المغني في شرح الموجز (شرح سدیدی)