ژنده‌پیل، احمد: تفاوت میان نسخه‌ها

نسخهٔ کنونی تا ‏۴ اوت ۲۰۲۴، ساعت ۱۱:۵۸

ژنده‌پیل، احمد بن ابوالحسن

نام	ژنده‌پیل، احمد بن ابوالحسن
نام‌های دیگر	اح‍م‍د ج‍ام‌ پ‍ی‍ر ج‍ام‌ ج‍ام‍ی‌، اح‍م‍د ب‍ن‌ اب‍و ال‍ح‍س‍ن ژن‍ده‌ پ‍ی‍ل‌، اب‍ون‍ص‍ر اح‍م‍د ب‍ن‌ اب‍وال‍ح‍س‍ن‌ ژن‍ده‌ ف‍ی‍ل‌ ش‍ی‍خ‌الاس‍لام‌ ش‍ی‍خ‌ ج‍ام‌ ن‍ام‍ق‍ی‌، اح‍م‍د ب‍ن‌ اب‍و ال‍ح‍س‍ن
نام پدر	ابوالحسن
متولد	441ق
محل تولد	روستای نامق از توابع شهرستان کوهسرخ
رحلت	536 ق
اساتید
برخی آثار	دیوان شیخ احمد جام مقامات ژنده‌پیل کنوز الحکمة
کد مؤلف	AUTHORCODE04882AUTHORCODE

شيخ‌الاسلام ابونصر احمد بن ابوالحسن بن احمد بن محمد نامقى جامى (441-536ق)، معروف به احمد ژنده‌پيل يا احمد جام، شاعر، صوفی، از بزرگان مشايخ عرفان ايرانى در نيمه دوم قرن پنجم و نيمه اول قرن ششم هجرى

ولادت

وى در سال 441ق در قريه نامق يا نامه، از توابع شهرستان کوهسرخ، از شهرستان‌های استان خراسان رضوی، در خاندانی که از نژاد عرب بودند، ولادت يافت. پدرانش برزگر بودند.جدّ اعلای او جریر بن عبد‌اللّه بجلی از صحابه پیغمبر بود و گویند در تیراندازی در میان عرب مانند نداشت‌.

دوران کودکی

راجع بدوران کودکى و زندگانى خانواده احمد اطلاعى در دست نیست.والدین و خویشان او مردمى ساده و زراعت پیشه بودند و شیخ احمد مدعى است که حتى خواندن و نوشتن را هم بدو نیاموخته‌‏اند. پدر شیخ تا دم مرگ به فرزند خود اعتقادى نداشت، ولى در بستر مرگ توبه کرد و بدو ایمان آورد.

دوران جوانی

جوانی احمد تا هنگام توبه به می‌خواری و عیش و طرب گذشت. وی با گروهی از همسالان فاسد و تبهکار خود حلقه‌ای داشت که به‌نوبت گرد هم می‌آمدند و باده‌گساری می‌کردند، و این یاران در سال‌های پس از توبه نیز گاه مزاحم شیخ بودند و وی را منغّص عیش خود می‌دانستند.

توبه احمد و توجه او به عبادت و ریاضت و ترک میگساری و هوسرانی هنگامی آغاز شد که کرامتی مشاهده کرد و شبی در حلقه یاران شراب مبدل‌ به شربت گردید. شیخ بیدار و هشیار شد و از گروه دوستان گذشته کنار گرفت و زهد و خلوت پیشه کرد و روی به دین‌داری و عبادت نهاد. وی بیست و دو ساله بود که به گوشه‌نشینی و تزکیه نفس پرداخت و به کوه‌ها رفت. ابتدا دوازده سال در کوه نامق و سپس شش سال در کوه بیزدجام‌ یعنی روی‌هم‌رفته هجده سال در خلوت و انزوا بسر برد.

پس از آن ترک عزلت گفت و برای ارشاد مردم و توبه‌دادن می‌خواران و گناهکاران به میان خلق بازگشت. نخستین میدان او سرخس بود که در آن مرضی شیوع داشت. نخست قدر او بر مردم معلوم نبود ولی پس از ابراز کراماتی چند و شفا دادن بیماران تدریجا شهرت یافت و پیروانی بهم زد.

از سرخس به استاد و زورآباد و سپس به ده معدآباد که ظاهرا همان تربت شیخ جام کنونی است‌، رفت و در آنجا مقیم شد و به تعلیم شاگردان و تألیف کتب و دعوت مردم پرداخت و یک مسجد جمعه و یک خانقاه بنا نمود. احمد بهرات و نیشابور و بوزجان و مرو و باخرز و بسطام سفر کرد و یک بار هم به مکه رفت، ولی جز در همین یک سفر دیگر از حدود خراسان بیرون نرفت و سراسر عمر طولانی خود را در همان محیط خویش گذرانید.

وفات

وی باتفاق همه روایات نود و شش سال زندگی کرد و در ۵۳۶ق درگذشت و در موضعی بیرون دروازه معدآباد که معین کرده بود به خاک سپرده شد. باید دانست که همه منابع آرامگاه احمد را در جام ذکر می‌کنند ولی قدیم‌ترین منابع یعنی مقامات غزنوی به‌تفصیل حکایتی نقل نموده که چگونه یکی از شاگردان شیخ موضع قبر وی را در خواب دید و خواب خویش بدو باز گفت و شیخ همان نقطه را برای قبر خویش برگزید و همان‌جا نیز مدفون گشت‌.

معدآباد در روزگار احمد دهی بوده است در نزدیکی جام که ذکر آن در هیچ منبعی نیست ولی بعدها بر اثر وجود آرامگاه شیخ و نفوذ خاندان و بازماندگانش و تردد زوار و ارادتمندان هر روز بر اهمیت آن افزوده گشت و تدریجا جای جام را گرفت و به اسم جام که در اصل در کنار آن واقع بود شهرت یافت‌.^[۱]

مزار وی هم اکنون در همان ناحیه که امروز تربت خوانده می‌شود برپاست، و زیارتگاه است و به همین جهت آن محل را تربت جام می‌خوانند. ساختمان آرامگاه وی را ملک غیاث‌الدین محمد کرت در سال ۷۱۹ ساخته است.

آثار

آثار چاپی

سمرقنديه
انس التائبین و صراط الله المبین
مفتاح‌النجات
روضة المذنبین و جنة المشتاقین
كنوز الحكمة
سراج السائرين
بحار الحقيقة
دیوان، مجموعۀ اشعار منسوب به احمد جام در لاهور، لکهنو و کانپور به چاپ رسیده

آثار خطی

بحارالحقیقة
ذکر
نامه‌های احمد جام

آثار یافت‌نشده

اعتقادنامه
انس المستأنسین
تذکیرات
زهدیات
السرالمکتوم و العقد المنظوم فی الطلسمات
مثنوی محبت‌نامه
مثنوی سوز و گداز
مثنوی مواهب‌نامه^[۲]

پانويس

منابع مقاله

وابسته‌ها

أنس التائبین و صراط اللّٰه المبین

سراج السائرین

[1] ر.ک: زندگی‌نامه شیخ احمد جامی (ژند پیل)قسمت اول، پایگاه علما و عرفا

[2] ر.ک: شمس، محمدجواد، احمد جام، مرکز دائرةالمعارف بزرگ اسلامی

[۱]

[۲]

@@ خط ۱: / خط ۱: @@
-<div class='wikiInfo'>
+<div class="wikiInfo">
 [[پرونده:NUR04882.jpg|بندانگشتی|ژنده‌پیل، احمد بن ابوالحسن]]
 {| class="wikitable aboutAuthorTable" style="text-align:Right" |+ |
 |-
-! نام!! data-type='authorName'|ژنده‌پیل، احمد بن ابوالحسن
+! نام!! data-type="authorName" |ژنده‌پیل، احمد بن ابوالحسن
 |-
-|نام های دیگر
+|نام‌های دیگر
-|data-type='authorOtherNames'| اح‍م‍د ج‍ام‌
+| data-type="authorOtherNames" | اح‍م‍د ج‍ام‌
 پ‍ی‍ر ج‍ام‌
@@ خط ۲۳: / خط ۲۳: @@
 |-
 |نام پدر
-|data-type='authorfatherName'|
+| data-type="authorfatherName" |ابوالحسن
 |-
 |متولد
-|data-type='authorbirthDate'|
+| data-type="authorbirthDate" |441ق
 |-
 |محل تولد
-|data-type='authorBirthPlace'|
+| data-type="authorBirthPlace" |روستای نامق  از توابع شهرستان کوهسرخ
 |-
 |رحلت
-|data-type='authorDeathDate'|536 هـ.ق
+| data-type="authorDeathDate" |536 ق
 |-
 |اساتید
-|data-type='authorTeachers'|
+| data-type="authorTeachers" |
 |-
 |برخی آثار
-|data-type='authorWritings'|
+| data-type="authorWritings" |[[دیوان شیخ احمد جام]]
-|-class='articleCode'
+[[مقامات ژنده‌پیل]]
+[[کنوز الحکمة]]
+|- class="articleCode"
 |کد مؤلف
-|data-type='authorCode'|AUTHORCODE4882AUTHORCODE
+| data-type="authorCode" |AUTHORCODE04882AUTHORCODE
 |}
 </div>
+'''شيخ‌الاسلام ابونصر احمد بن ابوالحسن بن احمد بن محمد نامقى جامى''' (441-536ق)، معروف به احمد ژنده‌پيل يا احمد جام، شاعر، صوفی، از بزرگان مشايخ عرفان ايرانى در نيمه دوم قرن پنجم و نيمه اول قرن ششم هجرى
-'''شيخ الاسلام ابونصر احمد بن ابوالحسن بن احمد بن محمد نامقى جامى''' معروف به '''احمد ژنده‌پيل''' يا '''احمد جام'''، از بزرگان مشايخ عرفان ايرانى در نيمه دوم قرن پنجم و نيمه اول قرن ششم هجرى است. وى در سال 441ق در قريه نامق يا نامه، از توابع جام، از اعمال ترشيز، ولادت يافت. پدرانش برزگر بودند و او در جوانى، در نوشخوارى و ميگسارى افراط مى‌كرد. سرانجام در بيست و دو سالگى توبه كرد و وارد حلقه تصوف شد. دوازده سال در كوه نام قوششسال در كوه بيزد در خاك جام، به خلوت نشست و سپس بناى ارشاد را گذاشت. نخست در سرخسواستاد و زورآباد بود و در ضمن سفرهايى به هرات، نيشابور، بوزجان، مرو، باخرز و بسطام كرد و به حج رفت. سرانجام به روستاى معدآباد در سرزمين جام رفت و در همانجا به سال 536 هجرى در 95 سالگى زندگى را بدرود گفت و در بيرون دروازه معدآباد، به خاك سپرده شد. مزار وى هم اكنون در همان ناحيه كه امروز تربت خوانده مى‌شود برپاست، و زيارتگاه است و به همين جهت آن محل را تربت جام مى‌خوانند. ساختمان آرامگاه وى راملك غياث‌الدين محمد كرت در سال 719 ساخته است.
+== ولادت ==
+وى در سال 441ق در قريه نامق يا نامه، از توابع شهرستان کوهسرخ، از شهرستان‌های استان خراسان رضوی، در خاندانی که از نژاد عرب بودند، ولادت يافت. پدرانش برزگر بودند.جدّ اعلای او جریر بن عبد‌اللّه بجلی از صحابه پیغمبر بود و گویند در تیراندازی در میان عرب مانند نداشت‌.
-== آثار او كه به زبان فارسى هستند، عبارتند از==
+== دوران کودکی ==
+ راجع بدوران کودکى و زندگانى خانواده احمد اطلاعى در دست نیست.والدین و خویشان او مردمى ساده و زراعت پیشه بودند و شیخ احمد مدعى است که حتى خواندن و نوشتن را هم بدو نیاموخته‌‏اند. پدر شیخ تا دم مرگ به فرزند خود اعتقادى نداشت، ولى در بستر مرگ توبه کرد و بدو ایمان آورد.
+== دوران جوانی ==
+جوانی احمد تا هنگام توبه به می‌خواری و عیش و طرب گذشت. وی با گروهی از همسالان فاسد و تبهکار خود حلقه‌ای داشت که به‌نوبت گرد هم می‌آمدند و باده‌گساری می‌کردند، و این یاران در سال‌های پس از توبه نیز گاه مزاحم شیخ بودند و وی را منغّص عیش خود می‌دانستند.
-- رساله سمرقنديه
+توبه احمد و توجه او به عبادت و ریاضت و ترک میگساری و هوسرانی هنگامی آغاز شد که کرامتی مشاهده کرد و شبی در حلقه یاران شراب مبدل‌ به شربت گردید. شیخ بیدار و هشیار شد و از گروه دوستان گذشته کنار گرفت و زهد و خلوت پیشه کرد و روی به دین‌داری و عبادت نهاد. وی بیست و دو ساله بود که به گوشه‌نشینی و تزکیه نفس پرداخت و به کوه‌ها رفت. ابتدا دوازده سال در کوه نامق و سپس شش سال در کوه بیزدجام‌ یعنی روی‌هم‌رفته هجده سال در خلوت و انزوا بسر برد.
-- انس التائبين
+پس از آن ترک عزلت گفت و برای ارشاد مردم و توبه‌دادن می‌خواران و گناهکاران به میان خلق بازگشت. نخستین میدان او سرخس بود که در آن مرضی شیوع داشت. نخست قدر او بر مردم معلوم نبود ولی پس از ابراز کراماتی چند و شفا دادن بیماران تدریجا شهرت یافت و پیروانی بهم زد.
-- مفتاح‌النجات
+از سرخس به استاد و زورآباد و سپس به ده معدآباد که ظاهرا همان تربت شیخ جام کنونی است‌، رفت و در آنجا مقیم شد و به تعلیم شاگردان و تألیف کتب و دعوت مردم پرداخت و یک مسجد جمعه و یک خانقاه بنا نمود. احمد بهرات و نیشابور و بوزجان و مرو و باخرز و بسطام سفر کرد و یک بار هم به مکه رفت، ولی جز در همین یک سفر دیگر از حدود خراسان بیرون نرفت و سراسر عمر طولانی خود را در همان محیط خویش گذرانید.
-- روضة المذنبين و جنة المشتاقين
+== وفات ==
+وی باتفاق همه روایات نود و شش سال زندگی کرد و در ۵۳۶ق درگذشت و در موضعی بیرون دروازه معدآباد که معین کرده بود به خاک سپرده شد. باید دانست که همه منابع آرامگاه احمد را در جام ذکر می‌کنند ولی قدیم‌ترین منابع یعنی مقامات غزنوی به‌تفصیل حکایتی نقل نموده که چگونه یکی از شاگردان شیخ موضع قبر وی را در خواب دید و خواب خویش بدو باز گفت و شیخ همان نقطه را برای قبر خویش برگزید و همان‌جا نیز مدفون گشت‌.
-- كنوز الحكمة
+معدآباد در روزگار احمد دهی بوده است در نزدیکی جام که ذکر آن در هیچ منبعی نیست ولی بعدها بر اثر وجود آرامگاه شیخ و نفوذ خاندان و بازماندگانش و تردد زوار و ارادتمندان هر روز بر اهمیت آن افزوده گشت و تدریجا جای جام را گرفت و به اسم جام که در اصل در کنار آن واقع بود شهرت یافت‌.<ref>[https://olama-orafa.ir/%d8%b2%d9%86%d8%af%da%af%db%8c%d9%86%d8%a7%d9%85%d9%87-%d8%b4%db%8c%d8%ae-%d8%a7%d8%ad%d9%85%d8%af-%d8%ac%d8%a7%d9%85%db%8c-%da%98%d9%86%d8%af-%d9%be%db%8c%d9%84%d9%82%d8%b3%d9%85%d8%aa-%d8%a7%d9%88/ ر.ک: زندگی‌نامه شیخ احمد جامی (ژند پیل)قسمت اول، پایگاه علما و عرفا]</ref>
-- سراج السائرين
+مزار وی هم اکنون در همان ناحیه که امروز تربت خوانده می‌شود برپاست، و زیارتگاه است و به همین جهت آن محل را تربت جام می‌خوانند. ساختمان آرامگاه وی را ملک غیاث‌الدین محمد کرت در سال ۷۱۹ ساخته است.
-- بحار الحقيقة
+== آثار ==
-- ديوان شعر احمد جام.
+=== آثار چاپی===
+# سمرقنديه
+# انس التائبین و صراط الله المبین
+# مفتاح‌النجات
+# روضة المذنبین و جنة المشتاقین
+# كنوز الحكمة
+# سراج السائرين
+# بحار الحقيقة
+# دیوان، مجموعۀ اشعار منسوب به احمد جام در لاهور، لکهنو و کانپور به چاپ رسیده
+=== آثار خطی ===
+# بحارالحقیقة
+#  ذکر
+# نامه‌های احمد جام
+=== آثار یافت‌نشده ===
+# اعتقادنامه
+# انس المستأنسین
+#  تذکیرات
+# زهدیات
+#  السرالمکتوم و العقد المنظوم فی الطلسمات
+# مثنوی محبت‌نامه
+#  مثنوی سوز و گداز
+# مثنوی مواهب‌نامه<ref>[https://www.cgie.org.ir/fa/article/227912/%D8%A7%D8%AD%D9%85%D8%AF-%D8%AC%D8%A7%D9%85 ر.ک: شمس، محمدجواد، احمد جام، مرکز دائرةالمعارف بزرگ اسلامی]</ref>
+==پانويس ==
+<references />
+==منابع مقاله==
+#[https://www.cgie.org.ir/fa/article/227912/%D8%A7%D8%AD%D9%85%D8%AF-%D8%AC%D8%A7%D9%85 شمس، محمدجواد، احمد جام، دائرة‌المعارف بزرگ اسلامی، زیر نظر کاظم موسوی بجنوردی، جلد7، تهران، مرکز دائرةالمعارف بزرگ اسلامی، چاپ دوم، 1374]
+#[https://olama-orafa.ir/%d8%b2%d9%86%d8%af%da%af%db%8c%d9%86%d8%a7%d9%85%d9%87-%d8%b4%db%8c%d8%ae-%d8%a7%d8%ad%d9%85%d8%af-%d8%ac%d8%a7%d9%85%db%8c-%da%98%d9%86%d8%af-%d9%be%db%8c%d9%84%d9%82%d8%b3%d9%85%d8%aa-%d8%a7%d9%88/ زندگی‌نامه شیخ احمد جامی (ژند پیل)، قسمت اول، پایگاه علما و عرفا]
 == وابسته‌ها ==
-[[دیوان شیخ احمد جام (ژنده پیل)]]
+{{وابسته‌ها}}
+[[دیوان شیخ احمد جام]]
+[[مقامات ژنده‌پیل]]
+[[مفتاح النجات]]
 [[کنوز الحکمة]]
+[[روضة الریاحین]]
+[[أنس التائبین و صراط اللّٰه المبین]]
+[[سراج السائرین]]
 [[رده:زندگی‌نامه]]
+[[رده:آذر(1400)]]