پژوهشی در باب اسرائیلیات در تفاسیر قرآن: تفاوت میان نسخه‌ها

    از ویکی‌نور
    جز (جایگزینی متن - 'كسانيكه' به 'كسانی كه')
    جز (جایگزینی متن - '==وابسته‌ها== [[' به '==وابسته‌ها== {{وابسته‌ها}} [[')
     
    (۲۶ نسخهٔ میانی ویرایش شده توسط ۳ کاربر نشان داده نشد)
    خط ۱: خط ۱:
    <div class='wikiInfo'>
    {{جعبه اطلاعات کتاب
    [[پرونده:NUR11137J1.jpg|بندانگشتی|پژوهشی در باب اسراییلیات در تفاسیر قرآن]]
    | تصویر =NUR11137J1.jpg
    {| class="wikitable aboutBookTable" style="text-align:Right"
    | عنوان =پژوهشی در باب اسراییلیات در تفاسیر قرآن
    |+ |
    | عنوان‌های دیگر =
    |-
    | پدیدآوران =  
    ! نام کتاب!! data-type='bookName'|پژوهشی در باب اسراییلیات در تفاسیر قرآن
    [[دیاری، محمدتقی]] (نویسنده)
    |-
    | زبان =فارسی
    |نام های دیگر کتاب
    | کد کنگره =‏BP‎‏ ‎‏91‎‏/‎‏8‎‏ ‎‏/‎‏د‎‏9‎‏پ‎‏4‎‏
    |data-type='otherBookNames'|
    | موضوع =
    |-
    اسرائیلیات
    |پدیدآورندگان
    | ناشر =
    |data-type='authors'|[[دیاری، محمدتقی]] (نويسنده)
    دفتر پژوهش و نشر سهروردی
    |-
    | مکان نشر =تهران - ایران
    |زبان  
    | سال نشر = 1383 ش  
    |data-type='language'|فارسی
    |-
    |کد کنگره  
    |data-type='congeressCode' style='direction:ltr'|‏BP‎‏ ‎‏91‎‏/‎‏8‎‏ ‎‏/‎‏د‎‏9‎‏پ‎‏4‎‏
    |-
    |موضوع  
    |data-type='subject'|اسرائیلیات
    |-
    |ناشر  
    |data-type='publisher'|دفتر پژوهش و نشر سهروردی
    |-
    |مکان نشر  
    |data-type='publishPlace'|تهران - ایران
    |-
    |سال نشر  
    |data-type='publishYear'| 1383 هـ.ش  
    |-class='articleCode'
    |کد اتوماسیون
    |data-type='automationCode'|AUTOMATIONCODE11137AUTOMATIONCODE
    |}
    </div>


    | کد اتوماسیون =AUTOMATIONCODE11137AUTOMATIONCODE
    | چاپ =2
    | شابک =964-6980-43-0
    | تعداد جلد =1
    | کتابخانۀ دیجیتال نور =11137
    | کتابخوان همراه نور =11137
    | کد پدیدآور =
    | پس از =
    | پیش از =
    }}


    '''پژوهشی در باب اسرائیلیات در تفاسیر قرآن''' تاليف [[دیاری، محمدتقی|دكتر محمد تقى ديارى]] به زبان فارسى جهت بررسى علل ورود اسرائيليات به حوزه فرهنگ اسلامى، عناصر اصلى آن و ميزان اثرپذيرى تفاسير شيعه و سنى از روايات اسرائيلى و انديشه‌هاى وارداتى يهود.
    '''پژوهشی در باب اسرائیلیات در تفاسیر قرآن''' تأليف [[دیاری، محمدتقی|دكتر محمدتقى ديارى]] به زبان فارسى جهت بررسى علل ورود اسرائيليات به حوزه فرهنگ اسلامى، عناصر اصلى آن و ميزان اثرپذيرى تفاسير شيعه و سنى از روايات اسرائيلى و انديشه‌هاى وارداتى يهود.


    == ساختار ==
    == ساختار ==
     
    مطالب در شش فصل تدوين و در ابتدا به ضرورت بررسى موضوع و اهداف آن در ادامه به روشها و منابع كتب آسمانى در قرآن، زمينه و انگيزه‌ها و چهره‌هاى پديد آورنده اسرائيليات و... سپس به بررسى روايات اهل كتاب و نقد و بررسى اسرائيليات در تفاسير قرآن اشاره شده است. روش تحقيق به تناسب موضوع، كتابخانه‌اى است، بنا به ضرورت، برخى از موضوعات با تفصيل بيشترى مورد مطالعه قرار گرفته است. از طرح مباحث حاشيه‌اى پرهيز و به مقايسه عهد قديم و مخصوصاً اسفار پنج گانه تورات با معارف و قصص قرآنى بسنده و از بررسى عهد جديد و تطبيق آنها با موضوعات قرآنى و بيان موارد اشتراك و افتراق آنها صرف نظر شده است. تلاش شده از منابع و مآخذ شيعى و سنى به ويژه تحقيقات در زمينه اسرائيليات استفاده و موضع آنها را در قبال اين موضوع نشان داده شود.  
     
    مطالب در شش فصل تدوين و در ابتدا به ضرورت بررسى موضوع و اهداف آن در ادامه به روشها و منابع كتب آسمانى در قرآن، زمينه و انگيزه‌ها و چهره‌هاى پديد آورنده اسرائيليات و... سپس به بررسى روايات اهل كتاب و نقد و بررسى اسرائيليات در تفاسير قرآن اشاره شده است. روش تحقيق به تناسب موضوع، كتابخانه‌اى است، بنا به ضرورت، برخى از موضوعات با تفصيل بيشترى مورد مطالعه قرار گرفته است. از طرح مباحث حاشيه‌اى پرهيز و به مقايسه عهد قديم و مخصوصا اسفار پنج گانه تورات با معارف و قصص قرآنى بسنده و از بررسى عهد جديد و تطبيق آنها با موضوعات قرآنى و بيان موارد اشتراك و افتراق آنها صرف نظر شده است. تلاش شده از منابع و مآخذ شيعى و سنى به ويژه تحقيقات در زمينه اسرائيليات استفاده و موضع آنها را در قبال اين موضوع نشان داده شود.  


    == گزارش محتوا ==
    == گزارش محتوا ==
    نگارنده با توجه به كينه ديرينه يهود و ورود انديشه‌هاى خرافى در اسلام برخود لازم مى بيند تا به اسرائيليات و پيامدهاى ناگوار آن بپردازد. به عقيده ايشان آثار موجود درباره اسرائيليات بيشتر مورد توجه عالمان اهل سنت بوده و دليل اهتمام ايشان به خاطر اين است كه مدخل ورود اسرائيليات غالباً  جوامع حديثى و تفسير مربوط به اهل سنت است، در مقدمه پرسشهايى را جهت آشنايى با موضوع، مطرح و به ضرورت بررسى و اهداف آن پرداخته‌اند و در روش و منابع تاريخ تفسير معتقد به وجود دو روش اساسى براى تفسير قرآن 1. تفسير نقلى 2. تفسير به راى و اصالت و قدمت تفسير نقلى شده و منابع تفسير شيعه را قرآن، احاديث معتبر نبوى، احاديث نقل شده از معصوم و اجتهاد مفسران، و منابع تفسير اهل سنت را قرآن، سخنان پيامبر(ص)، اجتهاد و استنباط صحابه و اخبار اهل كتاب دانسته و درباره ويژگى تفسير دوره تابعين به نقل از [[طباطبایی، سید محمدحسین|علامه طباطبايى]] ميفرمايد «در اين دوره رواياتى به تفاسير اضافه شد كه در ميان آنها رواياتى از يهود يا ديگران وجود دارد كه به پنهانى وارد تفسير شده‌اند به ويژه داستانها و معارفى كه به موضوع آفرينش باز ميگردد» و سپس به برخى ضعفهاى تفسير نقلى می‌پردازد. مؤلف پس از اشاره به اينكه آيينهاى آسمانى داراى مشتركات در جوهره هستند دين اسلام را به دليل خاتميت رسالت پيامبر(ص) كامل ترين دين دانسته و به تورات و انجيل از نگاه قرآن می‌پردازد. به عقيده ايشان قرآن كريم گرچه نسبت به اصل تورات و انجيل به ديده احترام و قبول مينگرد، در عين حال آنچه در دسترس پيروان دين دو آيين است را، دست نوشته مردم و تحريفى از سوى دانشمندان اهل‌كتاب معرفى می‌كند و در ادامه به پنج ويژگى يهود در قرآن اشاره می‌كند.


     
    مؤلف بر اين باور است كه برخى از مستشرقان مانند «كاردوو» براى رسيدن به مقصود خود تلاش نموده‌اند تا اثبات كنند كه پيامبر(ص) و برخى مسلمانان صدر اسلام با انجيل و تورات آشنا بوده‌اند. «كلر تسدال» در كتاب مصادر الاسلام سعى نموده تا نشان دهد معارف قرآن اقتباس از يهود و نصارا و صائبين است. در ادامه، نگارنده به نقد و آراى اينها و يادآورى پاره‌اى از نكات در روشن شدن توهم نادرست مدعیان می‌پردازد.  
    نگارنده با توجه به كينه ديرينه يهود و ورود انديشه‌هاى خرافى در اسلام برخود لازم مى بيند تا به اسرائيليات و پيامدهاى ناگوار آن بپردازد. به عقيده ايشان آثار موجود درباره اسرائيليات بيشتر مورد توجه عالمان اهل سنت بوده و دليل اهتمام ايشان به خاطر اين است كه مدخل ورود اسرائيليات غالبا جوامع حديثى و تفسير مربوط به اهل سنت است، در مقدمه پرسشهايى را جهت آشنايى با موضوع، مطرح و به ضرورت بررسى و اهداف آن پرداخته‌اند و در روش و منابع تاريخ تفسير معتقد به وجود دو روش اساسى براى تفسير قرآن 1. تفسير نقلى 2. تفسير به راى و اصالت و قدمت تفسير نقلى شده و منابع تفسير شيعه را قرآن، احاديث معتبر نبوى، احاديث نقل شده از معصوم و اجتهاد مفسران، و منابع تفسير اهل سنت را قرآن، سخنان پيامبر(ص)، اجتهاد و استنباط صحابه و اخبار اهل كتاب دانسته و درباره ويژگى تفسير دوره تابعين به نقل از [[طباطبایی، محمدحسین|علامه طباطبايى]] ميفرمايد «در اين دوره رواياتى به تفاسير اضافه شد كه در ميان آنها رواياتى از يهود يا ديگران وجود دارد كه به پنهانى وارد تفسير شده‌اند به ويژه داستانها و معارفى كه به موضوع آفرينش باز ميگردد» و سپس به برخى ضعفهاى تفسير نقلى ميپردازد. مولف پس از اشاره به اينكه آيينهاى آسمانى داراى مشتركات در جوهره هستند دين اسلام را به دليل خاتميت رسالت پيامبر(ص) كامل ترين دين دانسته و به تورات و انجيل از نگاه قرآن می‌پردازد. به عقيده ايشان قرآن كريم گرچه نسبت به اصل تورات و انجيل به ديده احترام و قبول مينگرد، در عين حال آنچه در دسترس پيروان دين دو آيين است را، دست نوشته مردم و تحريفى از سوى دانشمندان اهل‌كتاب معرفى ميكند و در ادامه به پنج ويژگى يهود در قرآن اشاره ميكند.
     
    مولف بر اين باور است كه برخى از مستشرقان مانند «كاردوو» براى رسيدن به مقصود خود تلاش نموده‌اند تا اثبات كنند كه پيامبر(ص) و برخى مسلمانان صدر اسلام با انجيل و تورات آشنا بوده‌اند. «كلر تسدال» در كتاب مصادر الاسلام سعى نموده تا نشان دهد معارف قرآن اقتباس از يهود و نصارا و صائبين است. در ادامه، نگارنده به نقد و آراى اينها و يادآورى پاره‌اى از نكات در روشن شدن توهم نادرست مدعيان ميپردازد.  


    مقصود مؤلف از اسرائيليات
    مقصود مؤلف از اسرائيليات


    مولف اسرائيليات را به داستان يا حادثه‌اى كه از منابع اسرائيلى روايت شده اطلاق كرده و اسرائيلى را منسوب به اسرائيل نام دوم يعقوب بن اسحاق بن ابراهيم عليهم‌السلام ميداند ولى معناى آن را گسترش داده و ميگويد: شامل هر آنچه كه رنگ يهودى و مسيحى دارد مى شود، بدين ترتيب اسرائيليات از باب تعليب بر فرهنگ يهودى اطلاق ميشود.  
    مؤلف اسرائيليات را به داستان يا حادثه‌اى كه از منابع اسرائيلى روايت شده اطلاق كرده و اسرائيلى را منسوب به اسرائيل نام دوم يعقوب بن اسحاق بن ابراهيم عليهم‌السلام می‌داند ولى معناى آن را گسترش داده و می‌گوید: شامل هر آنچه كه رنگ يهودى و مسيحى دارد می‌شود، بدين ترتيب اسرائيليات از باب تعليب بر فرهنگ يهودى اطلاق می‌شود.  


    زمينه انتشار اسرائيليات بين مسلمين
    زمينه انتشار اسرائيليات بين مسلمين


    ايشان آغاز ورود اسرائيليات را عهد صحابه و علتش را رجوع برخى از صحابه به اهل كتاب ميداند كه آن عده از صحابه از نظر علمى داراى بضاعت اندكى بوده‌اند دانسته و سپس عوامل گسترش اسرائيليات مثل مهاجرت يهود و نصارا به جزيره العرب، نا آگاهى جامعه‌ى عرب، اشتراك فراوان متون دينى يهود با اسلام، سهل انگارى در سندهاى روايات تفسيرى، منبع نگارش احاديث نبوى و... را ذكر و تشريح ميكند. وى معتقد است عناصر اصلى پيدايش اسرائيليات چند نفر از دانشمندان يهودى و نصرانى نظير عبدالله بن سلام، كعب الاحبار، وهب بن منبه و ابن جريح و... ميباشند، اينها كسانى بودند كه اطلاعاتى از تورات و انجيل و شرحها و حاشيه‌هاى آنها در اختيار داشته و مسلمانان هم هيچ مانعى در نقل سخنان آنان در كنار آيات قرآن نميديدند. سپس به معرفى اين چهره‌ها و معرفى برخى از راويان اثرپذير مسلمان از دانشمندان اهل كتاب نظير عمر بن خطاب، عبدالله بن عمر، ابوهريره، محمد بن اسحاق ميپردازد. در ادامه اين حقيقت را كه كسانی كه در دام انديشه‌هاى انحرافى اهل كتاب گرفتار آمده و سخنان بى اساس آنان را به سان وحى منزل تلقى كرده و به اجتهاد شخصى روى آورده‌اند را پس از بررسى ادله قرآنى روشن كرده و ميفرمايد: ادله‌اى كه موافقان صحت رجوع به اهل كتاب آورده‌اند هيچ دلالتى بر مطلوب آنها نداشته به علاوه بر فرض پذيرش ظهورشان، اين آيات با آيات ديگرى كه در قرآن آمده و در صدد نشان دادن چهره واقعى يهود و هشدار به همه مسلمانان مى باشند. سپس ادله روايى را تحليل و ميفرمايد: احاديث دال بر رجوع به اهل كتاب، تنها در جوامع حديثى اهل سنت و بيشتر در [[مسند الإمام أحمد بن حنبل|مسند احمد]]، سنن دارمى و ترمذى و [[صحيح بخارى]] آمده و سند چهار روايت مذكور مدعيان جواز به ابوهريره، عبدالله بن عمر و ابوسعيد خدرى كه در معرض اتهام هستند، ختم مى شود اما دسته ديگر رواياتى هستند كه پيامبر(ص) از تدوين و نشر آثار يهود و پذيرش و شنيدن گفته‌هاى آنان و نيز آميختگى فرهنگ و معارف اسلامى با اسرائيليات نهى كرده‌اند. در ادامه به معيارهاى علماى شيعه جهت شناخت حديث پرداخته و پس از بيان لزوم عرضه آنها بر قرآن، به واكنش ائمه عليهم‌السلام و اصحاب در مقابل نوشته‌هاى اهل كتاب و بر حذر داشتن پيروانشان در پذيرش اين روايات اشاره ميكنند. ايشان در نقد و بررسى اسرائيليات در تفاسير قرآن، ابتدا اعتراف دكتر ذهبى را مبنى بر آكنده بودن تفسير صحاح و [[تاريخ الطبري، تاريخ الأمم و الملوك|تاريخ طبرى]] اشاره و سپس به نمونه‌هايى از روايات اسرائيلى در رعد و برق، آفرينش حوا، تشخيص خنثى از طريق شمارش دنده‌ها، شجره ممنوعه، معرفى زن به عنوان عنصر گناه، ذبح گاو بنى اسرائيل و ساير افسانه سراييهاى يهود و نصارا برشمرده و در خاتمه به دست‌آوردهاى اين پژوهش اشاره ميكنند.  
    ايشان آغاز ورود اسرائيليات را عهد صحابه و علتش را رجوع برخى از صحابه به اهل كتاب می‌داند كه آن عده از صحابه از نظر علمى داراى بضاعت اندكى بوده‌اند دانسته و سپس عوامل گسترش اسرائيليات مثل مهاجرت يهود و نصارا به جزيره العرب، نا آگاهى جامعه‌ى عرب، اشتراك فراوان متون دينى يهود با اسلام، سهل انگارى در سندهاى روايات تفسيرى، منبع نگارش احاديث نبوى و... را ذكر و تشريح می‌كند. وى معتقد است عناصر اصلى پيدايش اسرائيليات چند نفر از دانشمندان يهودى و نصرانى نظير عبدالله بن سلام، كعب الاحبار، وهب بن منبه و ابن جريح و... ميباشند، اينها كسانى بودند كه اطلاعاتى از تورات و انجيل و شرحها و حاشيه‌هاى آنها در اختيار داشته و مسلمانان هم هيچ مانعى در نقل سخنان آنان در كنار آيات قرآن نميديدند. سپس به معرفى اين چهره‌ها و معرفى برخى از راويان اثرپذير مسلمان از دانشمندان اهل كتاب نظير عمر بن خطاب، عبدالله بن عمر، ابوهريره، محمد بن اسحاق می‌پردازد. در ادامه اين حقيقت را كه كسانی كه در دام انديشه‌هاى انحرافى اهل كتاب گرفتار آمده و سخنان بى اساس آنان را به سان وحى منزل تلقى كرده و به اجتهاد شخصى روى آورده‌اند را پس از بررسى ادله قرآنى روشن كرده و ميفرمايد: ادله‌اى كه موافقان صحت رجوع به اهل كتاب آورده‌اند هيچ دلالتى بر مطلوب آنها نداشته به علاوه بر فرض پذيرش ظهورشان، اين آيات با آيات ديگرى كه در قرآن آمده و در صدد نشان دادن چهره واقعى يهود و هشدار به همه مسلمانان مى باشند. سپس ادله روايى را تحليل و ميفرمايد: احاديث دال بر رجوع به اهل كتاب، تنها در جوامع حديثى اهل سنت و بيشتر در [[مسند الإمام أحمد بن حنبل|مسند احمد]]، سنن دارمى و [[الجامع الصحیح و هو سنن الترمذي|ترمذى]] و [[صحيح بخارى]] آمده و سند چهار روايت مذكور مدعیان جواز به ابوهريره، عبدالله بن عمر و ابوسعيد خدرى كه در معرض اتهام هستند، ختم می‌شود اما دسته ديگر رواياتى هستند كه پيامبر(ص) از تدوين و نشر آثار يهود و پذيرش و شنيدن گفته‌هاى آنان و نيز آميختگى فرهنگ و معارف اسلامى با اسرائيليات نهى كرده‌اند. در ادامه به معيارهاى علماى شيعه جهت شناخت حديث پرداخته و پس از بيان لزوم عرضه آنها بر قرآن، به واكنش ائمه عليهم‌السلام و اصحاب در مقابل نوشته‌هاى اهل كتاب و بر حذر داشتن پيروانشان در پذيرش اين روايات اشاره ميكنند. ايشان در نقد و بررسى اسرائيليات در تفاسير قرآن، ابتدا اعتراف دكتر ذهبى را مبنى بر آكنده بودن تفسير صحاح و [[تاريخ الطبري، تاريخ الأمم و الملوك|تاريخ طبرى]] اشاره و سپس به نمونه‌هايى از روايات اسرائيلى در رعد و برق، آفرينش حوا، تشخيص خنثى از طريق شمارش دنده‌ها، شجره ممنوعه، معرفى زن به عنوان عنصر گناه، ذبح گاو بنى اسرائيل و ساير افسانه سراييهاى يهود و نصارا برشمرده و در خاتمه به دست‌آوردهاى اين پژوهش اشاره ميكنند.  


    == وضعيت كتاب ==
    == وضعيت كتاب ==
    خط ۶۳: خط ۴۸:
    فهرست محتويات در ابتدا و فهرست منابع، نمايه، اعلام و موضوعات طبق حروف الفبا در آخر آمده است. در پى‌نوشت، آدرس آيات، روايات، مطالب نقل شده از ساير كتب، معرفى اماكن، اعلام، اصطلاحات و توضيح برخى نكات آمده است.  
    فهرست محتويات در ابتدا و فهرست منابع، نمايه، اعلام و موضوعات طبق حروف الفبا در آخر آمده است. در پى‌نوشت، آدرس آيات، روايات، مطالب نقل شده از ساير كتب، معرفى اماكن، اعلام، اصطلاحات و توضيح برخى نكات آمده است.  


    ==وابسته‌ها==
    {{وابسته‌ها}}
    [[اسرائیلیات و تأثیر آن بر داستان‌های انبیاء در تفاسیر قرآن]]


    == پیوندها ==
    [http://www.noorlib.ir/View/fa/Book/BookView/Text/17633 مطالعه کتاب پژوهشی در باب اسراییلیات در تفاسیر قرآن در پایگاه کتابخانه دیجیتال نور]
    [[رده:کتاب‌شناسی]]
    [[رده:کتاب‌شناسی]]
    [[رده:اسلام، عرفان، غیره]]
    [[رده:اسلام، عرفان، غیره]]
    [[رده:تفسیر]]
    [[رده:تفسیر]]
    [[رده:علم تفسیر]]
    [[رده:علم تفسیر]]

    نسخهٔ کنونی تا ‏۴ سپتامبر ۲۰۲۱، ساعت ۱۳:۰۳

    پژوهشی در باب اسراییلیات در تفاسیر قرآن
    پژوهشی در باب اسرائیلیات در تفاسیر قرآن
    پدیدآوراندیاری، محمدتقی (نویسنده)
    ناشردفتر پژوهش و نشر سهروردی
    مکان نشرتهران - ایران
    سال نشر1383 ش
    چاپ2
    شابک964-6980-43-0
    موضوعاسرائیلیات
    زبانفارسی
    تعداد جلد1
    کد کنگره
    ‏BP‎‏ ‎‏91‎‏/‎‏8‎‏ ‎‏/‎‏د‎‏9‎‏پ‎‏4‎‏
    نورلایبمطالعه و دانلود pdf

    پژوهشی در باب اسرائیلیات در تفاسیر قرآن تأليف دكتر محمدتقى ديارى به زبان فارسى جهت بررسى علل ورود اسرائيليات به حوزه فرهنگ اسلامى، عناصر اصلى آن و ميزان اثرپذيرى تفاسير شيعه و سنى از روايات اسرائيلى و انديشه‌هاى وارداتى يهود.

    ساختار

    مطالب در شش فصل تدوين و در ابتدا به ضرورت بررسى موضوع و اهداف آن در ادامه به روشها و منابع كتب آسمانى در قرآن، زمينه و انگيزه‌ها و چهره‌هاى پديد آورنده اسرائيليات و... سپس به بررسى روايات اهل كتاب و نقد و بررسى اسرائيليات در تفاسير قرآن اشاره شده است. روش تحقيق به تناسب موضوع، كتابخانه‌اى است، بنا به ضرورت، برخى از موضوعات با تفصيل بيشترى مورد مطالعه قرار گرفته است. از طرح مباحث حاشيه‌اى پرهيز و به مقايسه عهد قديم و مخصوصاً اسفار پنج گانه تورات با معارف و قصص قرآنى بسنده و از بررسى عهد جديد و تطبيق آنها با موضوعات قرآنى و بيان موارد اشتراك و افتراق آنها صرف نظر شده است. تلاش شده از منابع و مآخذ شيعى و سنى به ويژه تحقيقات در زمينه اسرائيليات استفاده و موضع آنها را در قبال اين موضوع نشان داده شود.

    گزارش محتوا

    نگارنده با توجه به كينه ديرينه يهود و ورود انديشه‌هاى خرافى در اسلام برخود لازم مى بيند تا به اسرائيليات و پيامدهاى ناگوار آن بپردازد. به عقيده ايشان آثار موجود درباره اسرائيليات بيشتر مورد توجه عالمان اهل سنت بوده و دليل اهتمام ايشان به خاطر اين است كه مدخل ورود اسرائيليات غالباً جوامع حديثى و تفسير مربوط به اهل سنت است، در مقدمه پرسشهايى را جهت آشنايى با موضوع، مطرح و به ضرورت بررسى و اهداف آن پرداخته‌اند و در روش و منابع تاريخ تفسير معتقد به وجود دو روش اساسى براى تفسير قرآن 1. تفسير نقلى 2. تفسير به راى و اصالت و قدمت تفسير نقلى شده و منابع تفسير شيعه را قرآن، احاديث معتبر نبوى، احاديث نقل شده از معصوم و اجتهاد مفسران، و منابع تفسير اهل سنت را قرآن، سخنان پيامبر(ص)، اجتهاد و استنباط صحابه و اخبار اهل كتاب دانسته و درباره ويژگى تفسير دوره تابعين به نقل از علامه طباطبايى ميفرمايد «در اين دوره رواياتى به تفاسير اضافه شد كه در ميان آنها رواياتى از يهود يا ديگران وجود دارد كه به پنهانى وارد تفسير شده‌اند به ويژه داستانها و معارفى كه به موضوع آفرينش باز ميگردد» و سپس به برخى ضعفهاى تفسير نقلى می‌پردازد. مؤلف پس از اشاره به اينكه آيينهاى آسمانى داراى مشتركات در جوهره هستند دين اسلام را به دليل خاتميت رسالت پيامبر(ص) كامل ترين دين دانسته و به تورات و انجيل از نگاه قرآن می‌پردازد. به عقيده ايشان قرآن كريم گرچه نسبت به اصل تورات و انجيل به ديده احترام و قبول مينگرد، در عين حال آنچه در دسترس پيروان دين دو آيين است را، دست نوشته مردم و تحريفى از سوى دانشمندان اهل‌كتاب معرفى می‌كند و در ادامه به پنج ويژگى يهود در قرآن اشاره می‌كند.

    مؤلف بر اين باور است كه برخى از مستشرقان مانند «كاردوو» براى رسيدن به مقصود خود تلاش نموده‌اند تا اثبات كنند كه پيامبر(ص) و برخى مسلمانان صدر اسلام با انجيل و تورات آشنا بوده‌اند. «كلر تسدال» در كتاب مصادر الاسلام سعى نموده تا نشان دهد معارف قرآن اقتباس از يهود و نصارا و صائبين است. در ادامه، نگارنده به نقد و آراى اينها و يادآورى پاره‌اى از نكات در روشن شدن توهم نادرست مدعیان می‌پردازد.

    مقصود مؤلف از اسرائيليات

    مؤلف اسرائيليات را به داستان يا حادثه‌اى كه از منابع اسرائيلى روايت شده اطلاق كرده و اسرائيلى را منسوب به اسرائيل نام دوم يعقوب بن اسحاق بن ابراهيم عليهم‌السلام می‌داند ولى معناى آن را گسترش داده و می‌گوید: شامل هر آنچه كه رنگ يهودى و مسيحى دارد می‌شود، بدين ترتيب اسرائيليات از باب تعليب بر فرهنگ يهودى اطلاق می‌شود.

    زمينه انتشار اسرائيليات بين مسلمين

    ايشان آغاز ورود اسرائيليات را عهد صحابه و علتش را رجوع برخى از صحابه به اهل كتاب می‌داند كه آن عده از صحابه از نظر علمى داراى بضاعت اندكى بوده‌اند دانسته و سپس عوامل گسترش اسرائيليات مثل مهاجرت يهود و نصارا به جزيره العرب، نا آگاهى جامعه‌ى عرب، اشتراك فراوان متون دينى يهود با اسلام، سهل انگارى در سندهاى روايات تفسيرى، منبع نگارش احاديث نبوى و... را ذكر و تشريح می‌كند. وى معتقد است عناصر اصلى پيدايش اسرائيليات چند نفر از دانشمندان يهودى و نصرانى نظير عبدالله بن سلام، كعب الاحبار، وهب بن منبه و ابن جريح و... ميباشند، اينها كسانى بودند كه اطلاعاتى از تورات و انجيل و شرحها و حاشيه‌هاى آنها در اختيار داشته و مسلمانان هم هيچ مانعى در نقل سخنان آنان در كنار آيات قرآن نميديدند. سپس به معرفى اين چهره‌ها و معرفى برخى از راويان اثرپذير مسلمان از دانشمندان اهل كتاب نظير عمر بن خطاب، عبدالله بن عمر، ابوهريره، محمد بن اسحاق می‌پردازد. در ادامه اين حقيقت را كه كسانی كه در دام انديشه‌هاى انحرافى اهل كتاب گرفتار آمده و سخنان بى اساس آنان را به سان وحى منزل تلقى كرده و به اجتهاد شخصى روى آورده‌اند را پس از بررسى ادله قرآنى روشن كرده و ميفرمايد: ادله‌اى كه موافقان صحت رجوع به اهل كتاب آورده‌اند هيچ دلالتى بر مطلوب آنها نداشته به علاوه بر فرض پذيرش ظهورشان، اين آيات با آيات ديگرى كه در قرآن آمده و در صدد نشان دادن چهره واقعى يهود و هشدار به همه مسلمانان مى باشند. سپس ادله روايى را تحليل و ميفرمايد: احاديث دال بر رجوع به اهل كتاب، تنها در جوامع حديثى اهل سنت و بيشتر در مسند احمد، سنن دارمى و ترمذى و صحيح بخارى آمده و سند چهار روايت مذكور مدعیان جواز به ابوهريره، عبدالله بن عمر و ابوسعيد خدرى كه در معرض اتهام هستند، ختم می‌شود اما دسته ديگر رواياتى هستند كه پيامبر(ص) از تدوين و نشر آثار يهود و پذيرش و شنيدن گفته‌هاى آنان و نيز آميختگى فرهنگ و معارف اسلامى با اسرائيليات نهى كرده‌اند. در ادامه به معيارهاى علماى شيعه جهت شناخت حديث پرداخته و پس از بيان لزوم عرضه آنها بر قرآن، به واكنش ائمه عليهم‌السلام و اصحاب در مقابل نوشته‌هاى اهل كتاب و بر حذر داشتن پيروانشان در پذيرش اين روايات اشاره ميكنند. ايشان در نقد و بررسى اسرائيليات در تفاسير قرآن، ابتدا اعتراف دكتر ذهبى را مبنى بر آكنده بودن تفسير صحاح و تاريخ طبرى اشاره و سپس به نمونه‌هايى از روايات اسرائيلى در رعد و برق، آفرينش حوا، تشخيص خنثى از طريق شمارش دنده‌ها، شجره ممنوعه، معرفى زن به عنوان عنصر گناه، ذبح گاو بنى اسرائيل و ساير افسانه سراييهاى يهود و نصارا برشمرده و در خاتمه به دست‌آوردهاى اين پژوهش اشاره ميكنند.

    وضعيت كتاب

    فهرست محتويات در ابتدا و فهرست منابع، نمايه، اعلام و موضوعات طبق حروف الفبا در آخر آمده است. در پى‌نوشت، آدرس آيات، روايات، مطالب نقل شده از ساير كتب، معرفى اماكن، اعلام، اصطلاحات و توضيح برخى نكات آمده است.

    وابسته‌ها