سمعانی، عبدالکریم بن محمد: تفاوت میان نسخه‌ها

نسخهٔ کنونی تا ‏۱۱ نوامبر ۲۰۲۴، ساعت ۲۰:۴۲

ابوسعد عبدالکریم بن محمد سمعانی (506-562ق)، ملقب به «تاج‌الاسلام»، محدّث، حافظ، فقیه شافعی، مورخ، نسب‌شناس، برادرزاده ابوالقاسم احمد بن منصور سمعانی

سمعانی، عبدالکریم بن محمد

نام	سمعانی، عبدالکریم بن محمد
نام‎های دیگر	سمعانی، ابوسعید سمعانی، تاج‌الدین سمعانی مروزی مروزی، ابوسعد عبدالکریم
نام پدر	محمد بن منصور
متولد	506ق
محل تولد	مرو
رحلت	562ق
اساتید	ابومحمد حسن بن ابی‌المظفر سمعانی ابوالقاسم احمد بن منصور سمعانی امة‌الله حره
برخی آثار	الأنساب (سمعاني) فضائل الشام أدب الإملاء و الاستملاء
کد مؤلف	AUTHORCODE03390AUTHORCODE

برای دیگر کاربردها، سمعانی (ابهام‌زدایی) را ببینید.

ولادت

در 21 شعبان سال 506 هجری‌قمری در مرو زاده شد.

تحصیلات

پدر سمعانی وی را در سه سالگی به نیشابور برد، اما یک‌سال و نیم پس از آن درگذشت و تربیت و تعلیم سمعانی به عموهایش واگذار شد. سمعانیان همگی اهل فضل و علم بودند. عموی بزرگ وی «ابومحمد حسن بن ابی‌المظفر سمعانی» عالمی زاهد بود و سمعانی جوان کتاب‌هایی چون «الجامع» معمر بن راشد، «تاریخ» احمد بن سیار، «امالی» ابی‌زکریا مزکی را نزد وی آموخت. همچنین از عموی کوچکش «ابوالقاسم احمد بن منصور سمعانی» (متوفی 534 هجری‌قمری) فقه و حدیث فراگرفت.

خواهر سمعانی «امة‌الله حره» نیز زنی عالم و فاضل بود و «ابی‌غالب محمد بن حسن باقلانی بغدادی» به وی اجازه حدیث داده بود. سمعانی نزد خواهرش احادیث و حکایات فراوان آموخت. از دیگر استادان وی که سمعنانی از آن‌ها یاد کرده، «ابی‌شجاع عمر بن ابی‌الحسن بسطامی» است که سمعانی را به پژوهش و نگارش «الانساب» تشویق کرد.

سمعانی از استادان بسیاری آموخت. وی به خاطر تحقیق و استماع حدیث، رنج سفرهای فراوان را بر خود هموار کرد و بارها به شهرهای بسیاری مانند اصفهان، خراسان، همدان، ماوراء‌النهر، عراق، حجاز، شام، طبرستان و بیت‌المقدس سفر کرد.

ابن‌ نجار نوشته است که وی از هفت‌هزار شیخ، حدیث شنیده است. سمعانی به نوشتن حدیث عشق می‌ورزید و این جمله زیبا را از «صاحب بن عباد» وزیر نقل کرده است که «من لم یکتب حدیث نم یجد حلاوه الاسلام: کسی که حدیث ننوشته، شیرینی و حلاوت اسلام را نیافته است.»

سمعانی برای کسب علم، بیشتر زندگی را در سفر گذراند و به ایران، عراق، شام، حجاز و ماوراء‌‌النهر مسافرت کرد تا از عالمان هر شهر و دیار بهره علمی ببرد. معرو‌ترین اثر سمعانی کتاب «الانساب» است که به «انساب سمعانی» نیز شهرت دارد. «تاریخ مرو» دیگر اثر سمعانی است که از منابع ارزشمند تحقیق درباره منطقه مرو به‌شمار می‏‎رود. این کتاب از کتاب‌های مهم تصنیف شده در قرن ششم هجری‌قمری است. با این‌که موضوع این کتاب نسب‌شناسی یا شجره‌نگاری و به اصطلاح اعراب «التشجیر» است این اثر مشتمل بر اطلاعات بسیار سودمند و مهم دیگری نیز هست. در هر بخش با معرفی نسب افراد، شهر آن‌ها را معرفی و اطلاعات ارزشمندی در حوزه تاریخ و جغرافیا در اختیار مخاطب قرار می‌دهد.

وفات

وی در سال 562 یا 563 هجری قمری وفات یافته است.

آثار

الأنساب
معجم‌المشایخ
الأخطار في ركوب البحار
أدب الإملاء والاستملاء.
الأمالي.
دخول الحمام
فضل الشام
قواطع الأدلة في أصول الفقة
مقام العلماء بين يدي الأمراء
الأدب في استعمال الحسب
سلوة الأحباب ورحمة الأصحاب
التحبير في المعجم الكبير
الصدق في الصداقة

منابع مقاله

ر.ک. دایرةالمعارف بزرگ اسلامی

وابسته‌ها

أدب الإملاء و الاستملاء

المنتخب من معجم شيوخ

التربية و الآدابية و التواصل في قطاع أهل الحديث و الفقه و العبارة

@@ خط ۱: / خط ۱: @@
-<div class='wikiInfo'>
+<div class="wikiInfo">
 [[پرونده:NUR03390.jpg|بندانگشتی|سمعانی، عبدالکریم بن محمد]]
 {| class="wikitable aboutAuthorTable" style="text-align:Right" |+ |
 |-
-! نام!! data-type='authorName'|سمعانی، عبدالکریم بن محمد
+! نام!! data-type="authorName" |سمعانی، عبدالکریم بن محمد
 |-
-|نام های دیگر
+|نام‎های دیگر
-|data-type='authorOtherNames'| سمعانی، ابوسعید
+| data-type="authorOtherNames" | سمعانی، ابوسعید
-سمعانی، تاج الدین
+سمعانی، تاج‌الدین
 سمعانی مروزی
@@ خط ۱۵: / خط ۱۵: @@
 |-
 |نام پدر
-|data-type='authorfatherName'|
+| data-type="authorfatherName" |محمد بن منصور
 |-
 |متولد
-|data-type='authorbirthDate'|
+| data-type="authorbirthDate" |506ق
 |-
 |محل تولد
-|data-type='authorBirthPlace'|
+| data-type="authorBirthPlace" |مرو
 |-
 |رحلت
-|data-type='authorDeathDate'|562 هـ.ق
+| data-type="authorDeathDate" |562ق
 |-
 |اساتید
-|data-type='authorTeachers'|
+| data-type="authorTeachers" |[[ابومحمد حسن بن ابی‌المظفر سمعانی]]
+[[ابوالقاسم احمد بن منصور سمعانی]]
+[[امه‌الله حره|امة‌الله حره]]
 |-
 |برخی آثار
-|data-type='authorWritings'|
+| data-type="authorWritings" |[[الأنساب (سمعاني)]]
-|-class='articleCode'
-|کد مولف
+[[فضائل الشام]]
-|data-type='authorCode'|AUTHORCODE3390AUTHORCODE
+[[أدب الإملاء و الاستملاء]]
+|- class="articleCode"
+|کد مؤلف
+| data-type="authorCode" |AUTHORCODE03390AUTHORCODE
 |}
 </div>
+{{کاربردهای دیگر|سمعانی (ابهام‌زدایی)}}
+'''ابوسعد عبدالکریم بن محمد سمعانی''' (506-562ق)، ملقب به «تاج‌الاسلام»، محدّث، حافظ، فقیه شافعی، مورخ، نسب‌شناس، برادرزاده [[ابوالقاسم احمد بن منصور سمعانی]]
+== ولادت ==
+در  21 شعبان سال 506 هجری‌قمری در مرو زاده شد.
-==معرفى اجمالى مؤلف==
+== تحصیلات ==
+پدر سمعانی وی را در سه سالگی به نیشابور برد، اما یک‌سال و نیم پس از آن درگذشت و تربیت و تعلیم سمعانی به عموهایش واگذار شد. سمعانیان همگی اهل فضل و علم بودند. عموی بزرگ وی «[[ابومحمد حسن بن ابی‌المظفر سمعانی]]» عالمی زاهد بود و سمعانی جوان کتاب‌هایی چون «الجامع» معمر بن راشد، «تاریخ» احمد بن سیار، «امالی» ابی‌زکریا مزکی را نزد وی آموخت. همچنین از عموی کوچکش «[[ابوالقاسم احمد بن منصور سمعانی]]» (متوفی 534 هجری‌قمری) فقه و حدیث فراگرفت.
+خواهر سمعانی «[[امه‌الله حره|امة‌الله حره]]» نیز زنی عالم و فاضل بود و «ابی‌غالب محمد بن حسن باقلانی بغدادی» به وی اجازه حدیث داده بود. سمعانی نزد خواهرش احادیث و حکایات فراوان آموخت. از دیگر استادان وی که سمعنانی از آن‌ها یاد کرده، «ابی‌شجاع عمر بن ابی‌الحسن بسطامی» است که سمعانی را به پژوهش و نگارش «الانساب» تشویق کرد.
-=== ولادت ===
+سمعانی از استادان بسیاری آموخت. وی به خاطر تحقیق و استماع حدیث، رنج سفرهای فراوان را بر خود هموار کرد و بارها به شهرهای بسیاری مانند اصفهان، خراسان، همدان، ماوراء‌النهر، عراق، حجاز، شام، طبرستان و بیت‌المقدس سفر کرد.
-'''شهاب‌الدين ابوالقاسم احمد'''، فرزند ابومظفر سمعانى يكى از دانشيان و سخنوران خاندان سمعانى است. خاندانى كه در فضل و كمال، امام و راهنماى روزگار خود بودند و بر همگان پيشى داشتند. احمد سمعانى ظاهراً در مرو به سال 487 ق زاده شد. تا اوان بلوغ در همان جاى بود و از پدر فقه و حديث آموخت. آنگاه همراه برادرزاده‌اش، عبدالكريم به سرخس مسافرت كرد؛ اما ديرى نپائيد كه به مرو بازگشت. ديگر بار آن دو جوان مروى به قصد دانش اندوزى راهى سفر شدند، اين بار به سوى نيشابور به آهنگ استماع كتاب صحيح مسلم از نامداران آن ديار. به مقصود كه رسيدند، احمد روانه مرو شد. ساليانى بعد، احمد سمعانى مراحل علوم ظاهرى و باطنى را گذرانيده بود، فقيه و مفتى بود، وعظ مى‌گفت، شعر مى‌سرود و در مجلس بوسعيد با عرفان آشنا گشته بود. وى سرانجام به سال 534 ق دار فانى را وداع گفت.
+[[ابن‌ نجار]] نوشته است که وی از هفت‌هزار شیخ، حدیث شنیده است. سمعانی به نوشتن حدیث عشق می‌ورزید و این جمله زیبا را از «[[صاحب بن عباد، اسماعیل بن عباد|صاحب بن عباد]]» وزیر نقل کرده است که «من لم یکتب حدیث نم یجد حلاوه الاسلام: کسی که حدیث ننوشته، شیرینی و حلاوت اسلام را نیافته است.»
-=== سمعانى و تصوّف ===
+سمعانی برای کسب علم، بیشتر زندگی را در سفر گذراند و به ایران، عراق، شام، حجاز و ماوراء‌‌النهر مسافرت کرد تا از عالمان هر شهر و دیار بهره علمی ببرد. معرو‌ترین اثر سمعانی کتاب «الانساب» است که به «انساب سمعانی» نیز شهرت دارد. «تاریخ مرو» دیگر اثر سمعانی است که از منابع ارزشمند تحقیق درباره منطقه مرو به‌شمار می‏‎رود. این کتاب از کتاب‌های مهم تصنیف شده در قرن ششم هجری‌قمری است. با این‌که موضوع این کتاب نسب‌شناسی یا شجره‌نگاری و به اصطلاح اعراب «التشجیر» است این اثر مشتمل بر اطلاعات بسیار سودمند و مهم دیگری نیز هست. در هر بخش با معرفی نسب افراد، شهر آن‌ها را معرفی و اطلاعات ارزشمندی در حوزه تاریخ و جغرافیا در اختیار مخاطب قرار می‌دهد.
-تاريخ، اين آگاهى را كه سمعانى چگونه به وادى عرفان راه يافته و با كداميك از پيران خراسان پيوند داشته از ما پنهان مى‌دارد. در متن روح الارواح، هم آرائى اويس گونه‌اى مى‌يابيم كه طبق آن، سلوك جاده طريقت بدون پيوستگى با پير و دلبستگى با شيخ هم ميسور است و هم با عباراتى روبرو مى‌شويم كه مى‌گويد، بدون راهنما و پير نمى‌شود، به سلوك پرداخت. گرچه در خصوص چگونگى و چرايى گرايش سمعانى به عرفان دستمان تهى است و چيزى نمى‌دانيم؛ اما اين را نيك آگاهيم كه تصوّف و پسندهاى عرفانى در روزگار وى سخت پرجاذبه بوده است. كشش‌هايى كه درون‌هاى بى‌قرار؛ همچون [[غزالی، محمد بن محمد|ابوحامد غزالى]] را قرار مى‌بخشد، جاذبه‌هايى كه از سنايى، مديحه‌گوى شوريده‌اى سخته‌جويى مى‌ساخت. امر ديگرى كه مى‌توانست سمعانى فقيه و محدّث را، به انجمن عاشقان كشاند و او را به نگارش كتابى با نثر شاعرانه وادارد نگاشته‌هاى مشايخ سده‌هاى سوم تا پنجم است. آثار بزرگانى چون ابى‌نصر سراج طوسى، ابوطالب محمد مكّى، ابوالقاسم قشيرى، شهيد بلخى، جنيد بغدادى و حسين منصور حلاج كه جملگى به عربى هستند و ميراث‌هاى جاويدان پارسى؛ مانند «كشف المحجوب» هجويرى، آثار [[انصاری، عبدالله بن محمد|خواجه عبدالله انصارى]]، [[غزالی، احمد بن محمد|احمد غزالى]]  و سنايى غزنوى.
+== وفات ==
+وی در سال 562 یا 563 هجری قمری وفات یافته است.
-افزون بر اين هم، بايد تأثير اقوال ابوسعيد ابى‌الخير بر احمد سمعانى را از ياد نبرد؛ زيرا همچنان كه گفته شد، وى در سال 529 ق سفرى به نيشابور داشته و در اين روزگار، آوازه‌ى ابوسعيد در نيشابور و ديگر شهرها پيچيده بود و سمعانى كه در آن زمان در سفر دانش اندوزى بوده به حتم فراگيرى مبانى آن مكتب عرفانى را فراموش نمى‌كرده است. گفته‌هاى فراوانى كه از ابوسعيد در روح الارواح نقل شده و ديدگاه‌هاى مشتركى كه در اين كتاب و اسرارالتوحيد آمده، همه نشان تأثيرپذيرى سمعانى از ابوسعيد است.
+== آثار ==
+{{ستون-شروع|2}}
+# '' الأنساب''
+# ''معجم‌المشایخ''
+# الأخطار في ركوب البحار
+# أدب الإملاء والاستملاء.
+# الأمالي.
+# دخول الحمام
+# فضل الشام
+# قواطع الأدلة في أصول الفقة
+# مقام العلماء بين يدي الأمراء
+# الأدب في استعمال الحسب
+# سلوة الأحباب ورحمة الأصحاب
+# التحبير في المعجم الكبير
+# الصدق في الصداقة
+{{پایان}}
-=== سخنورى سمعانى ===
+==منابع مقاله==
+#[https://www.cgie.org.ir/fa/news/9511/%D9%86%D9%87%D8%B5%D8%AF%D9%88%DB%8C%DA%A9%D9%85%DB%8C%D9%86-%D8%B3%D8%A7%D9%84%DA%AF%D8%B1%D8%AF-%D8%AA%D9%88%D9%84%D8%AF-%C2%AB%D8%B9%D8%A8%D8%AF%D8%A7%D9%84%DA%A9%D8%B1%DB%8C%D9%85-%D8%A8%D9%86-%D9%85%D8%AD%D9%85%D8%AF-%D8%B3%D9%85%D8%B9%D8%A7%D9%86%DB%8C-%D9%85%D8%B1%D9%88%DB%8C%C2%BB-%D8%B3%D9%BE%D8%B1%DB%8C-%D8%B4%D8%AF ر.ک. دایرةالمعارف بزرگ اسلامی]
-سمعانى توجه زيادى به شعر داشت و نه تنها به نقل اشعار سوزناك شعرا اهتمام مى‌ورزيد، بلكه خود شاعرى ورزيده و خوش سخن بود كه با نكته‌هاى شعرشناسى و نقدالشعر نيز آشنايى داشته است. البته در زمينه‌ى اشعار عربى او، هيچ اطلاعى در دست نيست و دليلى نداريم كه پاره‌اى از ابيات عربى كتاب روح الارواح را به او نسبت بدهيم؛ ولى از سروده‌هاى فارسى او ابياتى در دست است كه از يكسو توانايى او را در شعر و سخنورى مى‌نماياند، و از ديگر سو، تخلص او را در شعر نشان مى‌دهد. تخلصى زيبا، به هيات «رهى» كه خود او را در بيشترينه‌ى مواضع، اين كلمه را به جاى «بنده» به كار گرفته است.
+==وابسته‌ها==
+{{وابسته‌ها}}
-=== مبناى عرفانى سمعانى ===
-سمعانى به احتمال قريب به يقين، از آراى عرفانى بوسعيد، سخت متأثر بوده است. لذا تصوّف وى تصوّفى است، عاشقانه و پاكبازانه. براساس همين پسند و انديشه است كه سمعانى به ستايش «انجمن عاشقان» مى‌پردازد. وى در جرگه‌ى صوفيانى قرار دارد كه اهل سكر و بيهوشى‌اند و به همين جهت به حلاّج، لقب «ديوانه‌ى عراق» مى‌دهد و از بايزيد به هيأت «شوريده‌ى بسطام» ياد مى‌كند.
+[[الأنساب (سمعاني)]]
-== وابسته‌ها ==
+[[الأنساب (نسخه)]]
-{{وابسته‌ها}}
-[[الأنساب]]
+[[الأنساب سمعاني]]
 [[فضائل الشام]]
-[[أدب الإملاء و الإستملاء]]
+[[أدب الإملاء و الاستملاء]]
+[[المنتخب من معجم شيوخ]]
+[[التربية و الآدابية و التواصل في قطاع أهل الحديث و الفقه و العبارة]]
 [[رده:زندگی‌نامه]]
+[[رده:محدثان]]
+[[رده:مورّخان]]
+[[رده:نسب‌شناسان]]