۱۴۴٬۵۹۹
ویرایش
جز
جایگزینی متن - 'دائرة المعارف' به 'دائرةالمعارف'
بدون خلاصۀ ویرایش |
Hbaghizadeh (بحث | مشارکتها) جز (جایگزینی متن - 'دائرة المعارف' به 'دائرةالمعارف') |
||
| (۱۷ نسخهٔ میانی ویرایش شده توسط ۴ کاربر نشان داده نشد) | |||
| خط ۱: | خط ۱: | ||
{{جعبه اطلاعات کتاب | {{جعبه اطلاعات کتاب | ||
| تصویر =NUR01246J1.jpg | | تصویر =NUR01246J1.jpg | ||
| عنوان =المواقف | | عنوان =شرح المواقف | ||
| عنوانهای دیگر = | | عنوانهای دیگر = | ||
حاشیة | حاشیة الچلبي، | ||
حاشیة السیالکوتي | حاشیة السیالکوتي | ||
| پدیدآوران = | | پدیدآوران = | ||
[[نعسانی حلبی، محمد]] (مصحح) | [[نعسانی حلبی، محمد]] (مصحح) | ||
| خط ۳۴: | خط ۳۲: | ||
| سال نشر = | | سال نشر = | ||
| کد اتوماسیون = | | کد اتوماسیون =AUTOMATIONCODE66826AUTOMATIONCODE،AUTOMATIONCODE01246AUTOMATIONCODE | ||
| چاپ =1 | | چاپ =1 | ||
| تعداد جلد =8 | | تعداد جلد =8 | ||
| خط ۴۴: | خط ۴۲: | ||
| پیش از = | | پیش از = | ||
}} | }} | ||
{{کاربردهای دیگر| مواقف (ابهامزدایی)}} | |||
'''شرح المواقف''' معروفترين و مهمترين شرح كتاب «المواقف» [[عضدالدین ایجی، عبدالرحمن بن احمد|قاضى عضدالدين ايجى]] مىباشد که به قلم سید شریف علی بن محمد جرجانی (متوفی 816ق) به رشته تحریر درآمده است. | |||
'''المواقف''' معروفترين و مهمترين شرح كتاب «المواقف» [[عضدالدین ایجی، عبدالرحمن بن احمد|قاضى عضدالدين ايجى]] مىباشد. | |||
كتاب شرح مواقف در كلام اسلامى و به خصوص در معرفى كلام [[اشعری، علی بن اسماعیل|اشعرى]] جايگاه ويژهاى دارد.به تحقيق مىتوان گفت كه يكى از مهمترين و جامعترين و علمىترين كتب كلامى اشعريها بلكه تمام اهل تسنن همين كتاب مىباشد. | كتاب شرح مواقف در كلام اسلامى و به خصوص در معرفى كلام [[اشعری، علی بن اسماعیل|اشعرى]] جايگاه ويژهاى دارد.به تحقيق مىتوان گفت كه يكى از مهمترين و جامعترين و علمىترين كتب كلامى اشعريها بلكه تمام اهل تسنن همين كتاب مىباشد. | ||
| خط ۹۴: | خط ۸۸: | ||
المرصد الرابع:اين مرصد در بيان مباحث وحدت و كثرت مىباشد كه در 11 مقصد بيان شده است:وجود واحد و كثير، اعتبارى بودن وحدت و كثرت، حقيقى بودن آنها، اختلاف حكماء و متكلمين در اينباره، تقابل وحدت و كثرت، مقابله ذاتى بين اين دو، مراتب اعداد، اقسام واحد، تقسيم وحدت به حسب اصطلاح، اثنين، اتحاد مجازى اثنين، مثلان-ضدان-متخالفان، اجتماع متماثلين، عدم اجتماع متقابلان در زمان واحد. | المرصد الرابع:اين مرصد در بيان مباحث وحدت و كثرت مىباشد كه در 11 مقصد بيان شده است:وجود واحد و كثير، اعتبارى بودن وحدت و كثرت، حقيقى بودن آنها، اختلاف حكماء و متكلمين در اينباره، تقابل وحدت و كثرت، مقابله ذاتى بين اين دو، مراتب اعداد، اقسام واحد، تقسيم وحدت به حسب اصطلاح، اثنين، اتحاد مجازى اثنين، مثلان-ضدان-متخالفان، اجتماع متماثلين، عدم اجتماع متقابلان در زمان واحد. | ||
المرصد الخامس در مباحث علت و معلول مىباشد كه در 10 مقصد بيان شده است:نياز اشياء به غير، واحد شخصى، استناد آثار متعدد به | المرصد الخامس در مباحث علت و معلول مىباشد كه در 10 مقصد بيان شده است:نياز اشياء به غير، واحد شخصى، استناد آثار متعدد به مؤثر بسيط، مراد از بسيط حقيقى، علت نبودن غير متناهى در مدت و شدت و عدت بر جسم، امتناع دور در علت و معلول، معيت علت و معلول، تسلسل در علت و معلول، فرق جزء و شرط علت، مسائل هشتگانه علت و معلول. | ||
الموقف الثالث: في الاعراض مؤلف مباحث مربوط به اعراض را در يك مقدمه و سه مرصد بيان مىكند كه عبارتند از: المرصد الاول: مباحث كلى اعراض كه در 8 مقصد مطرح شده كه عبارتند از: تعريف عرض، اقسام عرض، عرض از ديدگاه حكماء، اثبات عرض، عدم انتقال اعراض، عدم جواز قيام عرض به عرض، عدم بقاء عرض در دو زمان، عدم بقاء عرض در دو محل. | الموقف الثالث: في الاعراض مؤلف مباحث مربوط به اعراض را در يك مقدمه و سه مرصد بيان مىكند كه عبارتند از: المرصد الاول: مباحث كلى اعراض كه در 8 مقصد مطرح شده كه عبارتند از: تعريف عرض، اقسام عرض، عرض از ديدگاه حكماء، اثبات عرض، عدم انتقال اعراض، عدم جواز قيام عرض به عرض، عدم بقاء عرض در دو زمان، عدم بقاء عرض در دو محل. | ||
المرصد الثانى: في الكم مباحث اين موقف در نه مقصد بيان مىشود كه عبارتند از:خواص كم، اقسام كم، اقسام | المرصد الثانى: في الكم مباحث اين موقف در نه مقصد بيان مىشود كه عبارتند از:خواص كم، اقسام كم، اقسام جسم، ذاتيات و عرضيات كم، انكار متكلمين بر عدد، انكار متكلمين بر مقدار، انكار متكلمين بر زمان، حقيقت زمان، مكانالمرصد الثالث: في الكيفيات مباحث كيفيات شامل يك مقدمه و چهار فصل مىباشد كه عبارتند از: كيفيات محسوسه در 5 مقصد شامل:حرارت، يبوست، اعتماد، صلابت، ملاسه، الوان، انكار لون، نور، ظلمت قسم ثانى:ضوء در 4 مقصد بيان مىشود كه عبارتند از: ماهيت نور، مراتب نور، کیفیت و ارتباط هوا با نور، شعاع و طلعلع نور. | ||
النوع الثالث: مسموعات در سه مقصد بيان مىشود كه عبارتند از: ماهيت صوت، کیفیت صوت وجود خارجى صوت.القسم الثانى:حروف در 4 مقصد بيان مىشود كه عبارتند از: ماهيت حروف اقسام حروف، ابتدا به ساكن، امكان جمع ساكنين.الفصل الثانى:كيفيات نفسانية در سه مقصد بيان مىشود كه عبارتند از: تعريف حيات، شرط حيات، تعريف مرگ. | النوع الثالث: مسموعات در سه مقصد بيان مىشود كه عبارتند از: ماهيت صوت، کیفیت صوت وجود خارجى صوت.القسم الثانى:حروف در 4 مقصد بيان مىشود كه عبارتند از: ماهيت حروف اقسام حروف، ابتدا به ساكن، امكان جمع ساكنين.الفصل الثانى:كيفيات نفسانية در سه مقصد بيان مىشود كه عبارتند از: تعريف حيات، شرط حيات، تعريف مرگ. | ||
| خط ۱۱۰: | خط ۱۰۴: | ||
النوع الخامس:كيفيات نفسانى در دو مقصد بيان مىشود كه عبارتند از:بديهى بودن لذت و درد، و مباحث مربوط به صحت. | النوع الخامس:كيفيات نفسانى در دو مقصد بيان مىشود كه عبارتند از:بديهى بودن لذت و درد، و مباحث مربوط به صحت. | ||
الفصل الثالث: كيفيات مخصوص به كميات در دو مقصد بيان مىشود كه عبارتند از:كيفيات مخصوص كميات، خط.المرصد الرابع: مقولات نسبى در يك مقدمه و دو فصل كه عبارتند از: مقولات نسبى كه در خارج موجود هستند، اكوان در هفت مقصد بيان مىشود كه عبارتند از: تعريف مقولات نسبى، انواع | الفصل الثالث: كيفيات مخصوص به كميات در دو مقصد بيان مىشود كه عبارتند از:كيفيات مخصوص كميات، خط.المرصد الرابع: مقولات نسبى در يك مقدمه و دو فصل كه عبارتند از: مقولات نسبى كه در خارج موجود هستند، اكوان در هفت مقصد بيان مىشود كه عبارتند از: تعريف مقولات نسبى، انواع كون، ضرورى بودن وجود كون، حركت جواهر، جوهر فرد، تضاد اكوان، اختلافات معتزله در اكوان. | ||
الفصل الثانى: مبحث«اين» در سيزده مقصد بيان مىشود كه عبارتند از:حركت و سكون جسم، نظر [[ارسطو]] در تعريف حركت، اختلاف حكماء در اينكه حركت از مقولات است يا نه، علت حركت طبيعى، مقتضيات شش گانه حركت، لوازم مقتضيات ششگانه حركت، انواع حركت از جهت تضاد، لوازم تضاد حركت، اقسام حركت بعنوان كم بالعرض، محرك، حركت از جهت سرعت زمانى و ملازمات آن، علت كندى حركت، دو حركت مستقيم. المرصد الخامس: مبحث اضافه در پنج مقصد بيان مىشود كه عبارتند از:ابوت، خواص مضاف، عدم استقلال اضافه، تقسيمات اضافه، اقسام مضاف از جهت تقدم و تأخر. | الفصل الثانى: مبحث«اين» در سيزده مقصد بيان مىشود كه عبارتند از:حركت و سكون جسم، نظر [[ارسطو]] در تعريف حركت، اختلاف حكماء در اينكه حركت از مقولات است يا نه، علت حركت طبيعى، مقتضيات شش گانه حركت، لوازم مقتضيات ششگانه حركت، انواع حركت از جهت تضاد، لوازم تضاد حركت، اقسام حركت بعنوان كم بالعرض، محرك، حركت از جهت سرعت زمانى و ملازمات آن، علت كندى حركت، دو حركت مستقيم. المرصد الخامس: مبحث اضافه در پنج مقصد بيان مىشود كه عبارتند از:ابوت، خواص مضاف، عدم استقلال اضافه، تقسيمات اضافه، اقسام مضاف از جهت تقدم و تأخر. | ||
| خط ۱۲۰: | خط ۱۱۴: | ||
القسم الثانى:كواكب مضىء در پنج مقصد بيان مىشود كه عبارتند از: هلال ماه، خسوف ماه، كسوف خورشيد، محو قمر، مجرة. | القسم الثانى:كواكب مضىء در پنج مقصد بيان مىشود كه عبارتند از: هلال ماه، خسوف ماه، كسوف خورشيد، محو قمر، مجرة. | ||
القسم الثالث:عناصر در سيزده مقصد بيان مىشود كه شامل:نظر حكماء متاخر در وجود عناصر چهارگانه، طول زمين، آب، وضعيت جغرافيايى زمين، اندازه زمين، سكون زمين، دائره نصف النهار، سبب ايجاد صبح، بلندى و كوتاهى سطح زمين، اثرات | القسم الثالث:عناصر در سيزده مقصد بيان مىشود كه شامل:نظر حكماء متاخر در وجود عناصر چهارگانه، طول زمين، آب، وضعيت جغرافيايى زمين، اندازه زمين، سكون زمين، دائره نصف النهار، سبب ايجاد صبح، بلندى و كوتاهى سطح زمين، اثرات كوهها بر باد و جو زمين، كون و فساد عناصر اربعه، عناصر اربعه از حيث تركيب، طبقات عناصر هفتگانه. | ||
القسم الرابع: مركبات ممزوجة در سه فصل بيان مىشود كه عبارتند از: مبحث مزاج در دو مقصد شامل:ارتباط با صورت جسمى، اقسام مزاج، عناصر معادن در فصل دوم بيان مىشود فلزات هفتگانه، فلزات جامد، فلزات مايع. | القسم الرابع: مركبات ممزوجة در سه فصل بيان مىشود كه عبارتند از: مبحث مزاج در دو مقصد شامل:ارتباط با صورت جسمى، اقسام مزاج، عناصر معادن در فصل دوم بيان مىشود فلزات هفتگانه، فلزات جامد، فلزات مايع. | ||
| خط ۱۳۰: | خط ۱۲۴: | ||
المرصد الثالث:نفوس مجرده در چهار مقصد بيان مىشود كه عبارتند از:نفوس فلكى مجرد از ماده، نفوس انسانى مجرده، حادث بودن نفوس ناطقه، تعلق نفس به بدن.المرصد الرابع: موضوع عقل در سه مقصد بيان مىشود كه عبارتند از:ثبات عقل، ترتيب صدور عقل، احكام عقول. | المرصد الثالث:نفوس مجرده در چهار مقصد بيان مىشود كه عبارتند از:نفوس فلكى مجرد از ماده، نفوس انسانى مجرده، حادث بودن نفوس ناطقه، تعلق نفس به بدن.المرصد الرابع: موضوع عقل در سه مقصد بيان مىشود كه عبارتند از:ثبات عقل، ترتيب صدور عقل، احكام عقول. | ||
الموقف الخامس: مبحث الهيات در هفت مرصد بيان مىشود كه عبارتند از: المرصد الاول: موضوع ذات در سه مقصد بيان مىشود كه شامل:اثبات | الموقف الخامس: مبحث الهيات در هفت مرصد بيان مىشود كه عبارتند از: المرصد الاول: موضوع ذات در سه مقصد بيان مىشود كه شامل:اثبات صانع، ذات حق تعالى کیفیت وجود حق تعالى با ماهيت. | ||
المرصد الثانى: صفات سلبيه خداوند در هفت مقصد بيان مىشود كه عبارتند از: تصور مكان و جهت براى خداوند، جسم نبودن خداى تعالى، رابطه جوهر و عرض با خداوند، رابطه زمان با خدا، اتحاد وجودى خداوند، امتناع مقوم بودن حدوث حق تعالى به ذات او، اتفاق عقلا بر عدم اتصاف حق تعالى به عرض محسوس و غير محسوس المرصد الثالث: توحيد | المرصد الثانى: صفات سلبيه خداوند در هفت مقصد بيان مىشود كه عبارتند از: تصور مكان و جهت براى خداوند، جسم نبودن خداى تعالى، رابطه جوهر و عرض با خداوند، رابطه زمان با خدا، اتحاد وجودى خداوند، امتناع مقوم بودن حدوث حق تعالى به ذات او، اتفاق عقلا بر عدم اتصاف حق تعالى به عرض محسوس و غير محسوس المرصد الثالث: توحيد | ||
| خط ۱۵۴: | خط ۱۴۸: | ||
==ویژگیهاى كتاب== | ==ویژگیهاى كتاب== | ||
#جايگاه كتاب: متن كتاب متعلق به [[عضدالدین ایجی، عبدالرحمن بن احمد|قاضى عضدالدين عبدالرحمن ايجى]]، از متكلمين اشعرى است كه توسط جناب [[جرجانی، علی بن محمد|مير سيد شريف جرجانى]] شرح داده شده و تحت عنوان شرح المواقف نوشته شده است.مؤلف بنابر نقل بعضى از اسناد شيعه امامى است. | #جايگاه كتاب: متن كتاب متعلق به [[عضدالدین ایجی، عبدالرحمن بن احمد|قاضى عضدالدين عبدالرحمن ايجى]]، از متكلمين اشعرى است كه توسط جناب [[جرجانی، علی بن محمد|مير سيد شريف جرجانى]] شرح داده شده و تحت عنوان شرح المواقف نوشته شده است.مؤلف بنابر نقل بعضى از اسناد شيعه امامى است. | ||
#:اين شرح از معروفترين شروح كتاب مواقف [[عضدالدین ایجی، عبدالرحمن بن احمد|قاضى عضدالدين]] است و البته بر اين متن شروح ديگرى از معاصرين و قدما نوشته شده است، مانند: السيالكوتى و [[چلبي، حسن بن محمد|چلبى]] از | #:اين شرح از معروفترين شروح كتاب مواقف [[عضدالدین ایجی، عبدالرحمن بن احمد|قاضى عضدالدين]] است و البته بر اين متن شروح ديگرى از معاصرين و قدما نوشته شده است، مانند: السيالكوتى و [[چلبي، حسن بن محمد|چلبى]] که در این طبع آمده است: حاشیه سیالکوتی بر شرح المواقف، حاشیهای است بر شرح میر سیدشریف جرجانی بر المواقف فی علم الکلام عضدالدین ایجی در علم کلام و از دیگر حاشیههای فراوان این شرح معروفتر است، چنانکه چاپهای متداول شرح المواقف مشتمل بر حاشیه سیالکوتی است. حاشیه او بیشتر متن را دربر میگیرد، ولی پیش از ورود به مباحث کلامی محض یا الهیات به معنای اخص به پایان میرسد. و به تبع متن المواقف بیشتر متمرکز بر مبانی فلسفی کلام متأخر است.<ref>ر.ک: انواری، محمدجواد، ص437</ref> حاشیه دیگر به قلم جلالزاده صالح چلبی (۸۹۹-۹۷۳ق / ۱۴۹۴-۱۵۶۵م)، عالم و مورخ و مترجم دوره سلطان سلیمان قانونی حاکم عثمانی میباشد که در ذیل حاشیه سیالکوتی به شیوه رایج با عبارت «قوله» بخشی از عبارت شرح مواقف را ذکر و بر آن حاشیه نوشته است. | ||
#جامعيت كتاب: | #جامعيت كتاب: | ||
#:كتاب از حيث جامعيت در بين كتب كلامى ممتاز است و در بين كتب كلامى اشعرى بىنظير است. | #:كتاب از حيث جامعيت در بين كتب كلامى ممتاز است و در بين كتب كلامى اشعرى بىنظير است. | ||
#: مؤلف در قالب 6 موقف و چندين مرصد و | #: مؤلف در قالب 6 موقف و چندين مرصد و دهها مقصد، همۀ موضوعات و مسائل علم كلامى را كه تا زمان خود مطرح بوده است، مورد بررسى قرار مىدهد.از بحثهاى عرض گرفته تا مباحث كلى از قبيل واجب، جوهر، علت و...از مباحث الهيات موضوعاتى از قبيل ذات خداوند-اثبات صانع، وجود خداوند، ماهيت خدا، صفات ثبوتى و سلبى...و نيز مباحث مربوط به نبوت از قبيل معناى نبى، حقيقت معجزه، امكان بعثت، اثبات نبوت، عصمت انبياء، حقيقت عصمت، عصمت ملائكة و...و نيز مباحث مربوط به معاد از قبيل اعاده معدوم، حشر اجساد، حشر روحانى، مخلوق بودن بهشت و جهنم در حال حاضر، عذاب و عقاب، احباط عمل و...و نيز مباحث مربوط به امامت مانند معناى امام، افضليت امام، تقدم افضل بر مفضول، امام بر حق و...همه را بطور مبسوط مورد تحقيق قرار مىدهد. | ||
#تعصبات بىجا: | #تعصبات بىجا: | ||
#: مؤلف در مباحث امامت بيشتر از آنكه كلماتش را براساس استدلال منطقى بيان كند براساس تعصبات فرقهاى بيان نموده است.او در تفضيل دادن خلفا مخصوصاً ابوبكر بر امير مومنان على(ع)، دلايل متقنى را كه شيعه بر نصب امامت از جانب نص پيغمبر (مانند غدير خم و آيه التطهير و...) و موارد اشتباههاى تاريخى ابوبكر چه قبل از اسلام كه در حالت كفر بوده و چه بعد از اسلام، مانند غصب فدك و عفو خالد بن ولید قاتل مالك بن نويره (او كسى بود كه بعد از قتل اين مسلمان در همان شب با همسر او جمع شد)همه را با رديههاى پوچ جواب مىدهد.مثلاًدر مورد عفو خالد مىگويد: فأنّه نقل انّ خالدا انما قتل مالكا لأنه ارتد و ردّ على قومه صدقاتهم لما بلغه وفاة رسولالله و خاطب خالدا بأنه مات صاحبك فعلم خالد قصده أنه ليس صاحبا له فتيقن ردته (هنگامى كه مالك صدقات قوم را بعد از وفات پيغمبر برگرداند و به خالد گفت صاحب تو مرده و خالد يقين كرد او مرتد شده است) و يا در مورد تزويج زن او مىگويد: | #: مؤلف در مباحث امامت بيشتر از آنكه كلماتش را براساس استدلال منطقى بيان كند براساس تعصبات فرقهاى بيان نموده است.او در تفضيل دادن خلفا مخصوصاً ابوبكر بر امير مومنان على(ع)، دلايل متقنى را كه شيعه بر نصب امامت از جانب نص پيغمبر (مانند غدير خم و آيه التطهير و...) و موارد اشتباههاى تاريخى ابوبكر چه قبل از اسلام كه در حالت كفر بوده و چه بعد از اسلام، مانند غصب فدك و عفو خالد بن ولید قاتل مالك بن نويره (او كسى بود كه بعد از قتل اين مسلمان در همان شب با همسر او جمع شد)همه را با رديههاى پوچ جواب مىدهد.مثلاًدر مورد عفو خالد مىگويد: فأنّه نقل انّ خالدا انما قتل مالكا لأنه ارتد و ردّ على قومه صدقاتهم لما بلغه وفاة رسولالله و خاطب خالدا بأنه مات صاحبك فعلم خالد قصده أنه ليس صاحبا له فتيقن ردته (هنگامى كه مالك صدقات قوم را بعد از وفات پيغمبر برگرداند و به خالد گفت صاحب تو مرده و خالد يقين كرد او مرتد شده است) و يا در مورد تزويج زن او مىگويد: | ||
| خط ۱۷۹: | خط ۱۷۳: | ||
==پانویس== | ==پانویس== | ||
<references/> | <references/> | ||
==منابع مقاله== | |||
#مقدمه و متن کتاب | |||
#انواری، محمدجواد، دانشنامه جهان اسلام، جلد 25، زیر نظر غلامعلی حداد عادل، تهران، بنیاد دائرةالمعارف اسلامی، چاپ اول، 1397. | |||