اخلاق اسلامی (دستغیب): تفاوت میان نسخه‌ها

    از ویکی‌نور
    جز (جایگزینی متن - 'كتاب' به 'کتاب')
    جز (جایگزینی متن - 'اخلاق اسلامی (ابهام زدایی)' به 'اخلاق اسلامی (ابهام‌زدایی)')
    برچسب‌ها: ویرایش همراه ویرایش از وبگاه همراه
     
    (۶۵ نسخهٔ میانی ویرایش شده توسط ۷ کاربر نشان داده نشد)
    خط ۱: خط ۱:
    <div class='wikiInfo'>
    {{جعبه اطلاعات کتاب
    [[پرونده:NUR14887J1.jpg|بندانگشتی|اخلاق اسلامی]]
    | تصویر =NUR14887J1.jpg
    {| class="wikitable aboutBookTable" style="text-align:Right"
    | عنوان =اخلاق اسلامی
    |+ |
    | عنوان‌های دیگر =
    |-
    | پدیدآوران =  
    ! نام کتاب!! data-type='bookName'|اخلاق اسلامی
    [[دستغیب، سید عبدالحسین]] (نویسنده)
    |-
    | زبان =فارسی
    |نام های دیگر کتاب
    | کد کنگره =‏BP‎‏ ‎‏247‎‏/‎‏8‎‏ ‎‏/‎‏د‎‏5‎‏الف‎‏3
    |data-type='otherBookNames'|
    | موضوع =
    |-
    اخلاق اسلامی
    |پدیدآورندگان
    | ناشر =
    |data-type='authors'|[[دستغیب، عبدالحسین]] (نويسنده)
    جامعه مدرسین حوزه علمیه قم، دفتر انتشارات اسلامی
    |-
    | مکان نشر =قم - ایران
    |زبان  
    | سال نشر = 1387 ش
    |data-type='language'|فارسی
    | کد اتوماسیون =AUTOMATIONCODE14887AUTOMATIONCODE
    |-
    | چاپ =14
    |کد کنگره  
    | تعداد جلد =1
    |data-type='congeressCode' style='direction:ltr'|‏BP‎‏ ‎‏247‎‏/‎‏8‎‏ ‎‏/‎‏د‎‏5‎‏الف‎‏3
    | کتابخانۀ دیجیتال نور =14887
    |-
    | کتابخوان همراه نور =14887
    |موضوع  
    | کد پدیدآور =
    |data-type='subject'|اخلاق اسلامی
    | پس از =
    |-
    | پیش از =
    |ناشر  
    }}
    |data-type='publisher'|جامعه مدرسین حوزه علمیه قم، دفتر انتشارات اسلامی
    {{کاربردهای دیگر|اخلاق اسلامی (ابهام‌زدایی)}}
    |-
    |مکان نشر  
    |data-type='publishPlace'|قم - ایران
    |-
    |سال نشر
    |data-type='publishYear'| 1387 هـ.ش
    |-class='articleCode'
    |کد اتوماسیون
    |data-type='automationCode'|AUTOMATIONCODE14887AUTOMATIONCODE
    |}
    </div>


    '''اخلاق اسلامى'''، اثر آيت‌الله [[دستغیب، سید عبدالحسین|سيد‌ ‎عبدالحسين دستغيب]]، مجموعه‌اى از سخنرانى‌هاى ايشان پيرامون مسائل اخلاقى و تربيتى مى‌باشد.


    == معرفى اجمالى ==
    کتاب، به زبان فارسی و قبل از سال 1361ش، نوشته شده است.
    '''اخلاق اسلامى'''، اثر آيت‌الله سيد عبد الحسين دستغيب، مجموعه‌اى از سخنرانى‌هاى ايشان پيرامون مسائل اخلاقى و تربيتى مى‌باشد.


    کتاب، به زبان فارسى و قبل از سال 1361ش، نوشته شده است.
    آنچه باعث اهمیت کتاب شده، قلم ساده و روان [[دستغیب، سید عبدالحسین|آيت‌الله دستغيب]] و اهل عمل بودن ايشان است كه باعث تأثير در روح و جان آدمى مى‌گردد.


    آنچه باعث اهميت کتاب شده، قلم ساده و روان آيت‌الله دستغيب و اهل عمل بودن ايشان است كه باعث تأثير در روح و جان آدمى مى‌گردد.
    ==ساختار==
    کتاب، با مقدمه [[دستغیب، سید محمدهاشم|سيد‌ ‎محمدهاشم دستغيب]]<ref>[https://www.noorlib.ir/View/fa/Book/BookView/Image/36662/1/8 مقدمه کتاب، ص8]</ref> آغاز و مطالب، حاصل مجموعا سيزده جلسه درس اخلاق [[دستغیب، سید عبدالحسین|آيت‌الله دستغيب]] مى‌باشد كه از روى نوار پياده شده است، لذا زبان نوشتارى کتاب، زبانى گفتارى و محاوره‌اى مى‌باشد.


    == ساختار ==
    در این دروس، مباحث از خودشناسى شروع و پس از معرفى اخلاق انسانى و حيوانى، به بحث از اخلاق ناشايستى همچون كبر، حرص، بخل و حب دنيا پرداخته شده است. [[دستغیب، سید عبدالحسین|آيت‌الله دستغيب]] در موضوع خشم، سخن‌هاى ارزش‌مندى را ايراد نموده و به‌خوبى، خشم رحمانى و شيطانى را شرح داده است. وى هم‌چنين حد وسط افراط و تفريط را با بيانى بسيار رسا و جالب بيان نموده است.


    ==گزارش محتوا==
    در مقدمه، ضمن توضيح اخلاق علمى و عملى، خودشناسى و خداشناسى، مقدمه اخلاق دانسته شده است.<ref>[https://www.noorlib.ir/View/fa/Book/BookView/Image/36662/1/8 همان]</ref>


    کتاب، با مقدمه سيد محمد هاشم دستغيب آغاز و مطالب، حاصل مجموعا سيزده جلسه درس اخلاق آيت‌الله دستغيب مى‌باشد كه از روى نوار پياده شده است، لذا زبان نوشتارى کتاب، زبانى گفتارى و محاوره‌اى مى‌باشد.
    جلسه اول، پيرامون لزوم خودسازى مى‌باشد.<ref>[https://www.noorlib.ir/View/fa/Book/BookView/Image/36662/1/16 متن کتاب، ص16]</ref>[[دستغیب، سید عبدالحسین|آيت‌الله دستغيب]]، معتقد مى‌باشند كه درس خواندن، بايد همراه با تهذيب نفس بوده و به خودسازى، بيشتر از تحصيل علم، اهمیت داده شود و راه تهذيب نيز بدون رياضت، ممكن نمى‌باشد.


    در اين دروس، مباحث از خودشناسى شروع و پس از معرفى اخلاق انسانى و حيوانى، به بحث از اخلاق ناشايستى همچون كبر، حرص، بخل و حب دنيا پرداخته شده است. آيت‌الله دستغيب در موضوع خشم، سخن‌هاى ارزش‌مندى را ايراد نموده و به‌خوبى، خشم رحمانى و شيطانى را شرح داده است. وى هم‌چنين حد وسط افراط و تفريط را با بيانى بسيار رسا و جالب بيان نموده است.
    ايشان بر این باور است كه نخستين گام در تهذيب، تفكر بوده و قرآن مجيد، «انديشه» را به‌عنوان رياضت فكرى مطرح كرده است. به اعتقاد ايشان، انديشه، جلوى تخيلات فاسد را گرفته و فراموشى، بدترين بلاهاست.


    == گزارش محتوا ==
    جلسه دوم، در مورد لزوم تفكر در خلقت انسان مى‌باشد. هر قوه‌اى كه خداوند در بشر قرار داده، برای غايت و نتيجه‌اى است و لازم مى‌باشد كه هر شخصى، آن قوه را به كار بيندازد وگرنه مسئول بوده و خودش را از خيرات و بركاتى كه توسط آن قوه به او مى‌رسد، محروم كرده است. [[دستغیب، سید عبدالحسین|آيت‌الله دستغيب]]، معتقد است كه قوه عاقله، تعقل و تفكر، بزرگ‌ترين نعمتى مى‌باشد كه خداوند به بشر داده و بزرگ‌ترين امتياز انسان از حيوانات است.<ref>[https://www.noorlib.ir/View/fa/Book/BookView/Image/36662/1/25 همان، ص25]</ref>


    در جلسه سوم، این نكته مورد بحث و بررسى قرار گرفته كه اساس و موضوع اصلى شريعت و نبوت همه پيامبران، انسان است و قرآن، در پى تزكيه و تهذيب انسان‌هاست. [[دستغیب، سید عبدالحسین|آيت‌الله دستغيب]]، تهذيب را پاک شدن از خوى‌هاى حيوانى معنا كرده و معتقد است اگر انسان از عادات و منش حيوانى پاک شود، خود را شناخته و مى‌فهمد كه حقيقت آدمى، روح بوده و از عالم ديگرى است كه بايد به آنجا برود و لذا نسبت به خود، احساس مسئولیت كرده و رعايت تقوا مى‌كند.<ref>[https://www.noorlib.ir/View/fa/Book/BookView/Image/36662/1/37 همان، ص37]</ref>


    در مقدمه، ضمن توضيح اخلاق علمى و عملى، خودشناسى و خداشناسى، مقدمه اخلاق دانسته شده است.
    به اعتقاد ايشان تا وقتى خوى‌هاى حيوانى باقى است، آدمى خودش را نيز حيوان دانسته و محال است چنين انسانى، حقيقت خود را شناخته و این آدم، مانند مادى‌گرايان و كمونيست‌ها، مرز حيات را مرگ مى‌داند.


    جلسه اول، پيرامون لزوم خودسازى مى‌باشد. آيت‌الله دستغيب، معتقد مى‌باشند كه درس خواندن، بايد همراه با تهذيب نفس بوده و به خودسازى، بيشتر از تحصيل علم، اهميت داده شود و راه تهذيب نيز بدون رياضت، ممكن نمى‌باشد.
    ايشان بر این باور است كه برای تهذيب نفس، نخست بايد به يقين دانست كه انسان، غير این بدن است و تا وقتى كه انسان نفهمیده كه نفس ناطقه‌اى دارد و آن نيز از عالم مجردات است، چگونه مى‌تواند در صدد شناختن عيوب و سپس مداواى آن‌ها برآيد و لذا در ادامه این جلسه، به بيانى ساده، دلايلى برای تجرد نفس عنوان نموده است از جمله:


    ايشان بر اين باور است كه نخستين گام در تهذيب، تفكر بوده و قرآن مجيد، «انديشه» را به‌عنوان رياضت فكرى مطرح كرده است. به اعتقاد ايشان، انديشه، جلوى تخيلات فاسد را گرفته و فراموشى، بدترين بلاهاست.
    #پاسخ به این سؤال كه چرا بدن مرده، احساس ندارد.
    #بيان این نكته كه احاطه علمى، دليل بر تجرد نفس است.
    #استعداد احاطه به تمام مواد.
    #خودفراموشى.
    #مؤمنين جوان به بهشت مى‌روند.
    #عقاب آخرتى غير از عقوبت دنيوى است و...


    جلسه دوم، در مورد لزوم تفكر در خلقت انسان مى‌باشد. هر قوه‌اى كه خداوند در بشر قرار داده، براى غايت و نتيجه‌اى است و لازم مى‌باشد كه هر شخصى، آن قوه را به كار بيندازد وگرنه مسئول بوده و خودش را از خيرات و بركاتى كه توسط آن قوه به او مى‌رسد، محروم كرده است. آيت‌الله دستغيب، معتقد است كه قوه عاقله، تعقل و تفكر، بزرگ‌ترين نعمتى مى‌باشد كه خداوند به بشر داده و بزرگ‌ترين امتياز انسان از حيوانات است.
    در جلسه چهارم، نكاتى پيرامون کیفیت تكوین و خلقت انسان بيان شده است.<ref>[https://www.noorlib.ir/View/fa/Book/BookView/Image/36662/1/52 همان، ص52]</ref> [[دستغیب، سید عبدالحسین|آيت‌الله دستغيب]]، معتقد است كه انسان بايد در دستگاه بدن خود، دقت كرده و ببيند كه یک عضو بدن، بدون فايده آفريده نشده است، یک رگ زيادى نيست، یک استخوان كه نفعى نداشته باشد، يافت نمى‌شود و اگر كسى خيال كند كه عضوى بى‌فايده است، بايد در فهم خودش خدشه كند.


    در جلسه سوم، اين نكته مورد بحث و بررسى قرار گرفته كه اساس و موضوع اصلى شريعت و نبوت همه پيامبران، انسان است و قرآن، در پى تزكيه و تهذيب انسان‌هاست. آيت‌الله دستغيب، تهذيب را پاك شدن از خوى‌هاى حيوانى معنا كرده و معتقد است اگر انسان از عادات و منش حيوانى پاك شود، خود را شناخته و مى‌فهمد كه حقيقت آدمى، روح بوده و از عالم ديگرى است كه بايد به آنجا برود و لذا نسبت به خود، احساس مسئوليت كرده و رعايت تقوا مى‌كند.
    جلسه پنجم، به بيان حكمت الهى در بدن انسان اختصاص يافته است.<ref>[https://www.noorlib.ir/View/fa/Book/BookView/Image/36662/1/58 همان، ص58]</ref> [[دستغیب، سید عبدالحسین|آيت‌الله دستغيب]] با اشاره به آيه پنجم تا هشتم سوره طارق، بيان مى‌دارد كه در این آيات، حكمت تدبر در نطفه و ابتداى تكوین انسان، مبرهن و روشن مى‌گردد. در این آيه خداوند مى‌فرمايد كه انسان بايد بنگرد از چه آفريده شده تا هم خداى خود و هم بازگشت خویش را بشناسد كه از قطره آبى، چه ساختمان عجيبى تشكيل شده كه سرتاسر، حكمت و مصلحت است.


    به اعتقاد ايشان تا وقتى خوى‌هاى حيوانى باقى است، آدمى خودش را نيز حيوان دانسته و محال است چنين انسانى، حقيقت خود را شناخته و اين آدم، مانند مادى‌گرايان و كمونيست‌ها، مرز حيات را مرگ مى‌داند.
    در جلسه ششم، به بررسى معناى انقلاب فرهنگى كه [[امام خمینى(ره)|امام خمینى]](ره) آن را عنوان فرموده بودند، پرداخته شده است.<ref>[https://www.noorlib.ir/View/fa/Book/BookView/Image/36662/1/67 همان، ص67]</ref>[[دستغیب، سید عبدالحسین|آيت‌الله دستغيب]] معتقد است كه منظور از انقلاب فرهنگى، این نيست كه درس‌هاى متداول در دانشگاه‌ها و مدارس، از جمله فيزیک، شيمى، مهندسى و... متوقف گرديده و ديگر كسى دنبال تحصيل این علوم نرود، يا طلاب علوم دينى، فقه و اصول نخوانند، بلكه برنامه‌هاى تحصيلى بايد برقرار بوده و كامل‌تر و بهتر تدريس شوند، زيرا انقلاب ما، نياز زيادى به افراد متخصص دارد، بلكه منظور این است كه بايد آموزش و پرورش اسلامى كه همان تعليم و تربيت انسانى است، در دبيرستان‌ها و دانشگاه‌ها رايج گردد. ايشان معتقدند كه همراه با آموزش، بايد «پرورش و تهذيب» هم باشد، زيرا انسان‌ها بايد خوى‌هاى حيوانى را بفهمند و از آن بپرهيزند و خوى‌هاى انسانى را نيز بدانند و به آن عمل كنند. به نظر ايشان بايد همراه دانش، عمل و تهذيب باشد و راه فرار از صفات حيوانى و آراسته شدن به ملكات انسانى، بايد تعليم شود.


    ايشان بر اين باور است كه براى تهذيب نفس، نخست بايد به يقين دانست كه انسان، غير اين بدن است و تا وقتى كه انسان نفهميده كه نفس ناطقه‌اى دارد و آن نيز از عالم مجردات است، چگونه مى‌تواند در صدد شناختن عيوب و سپس مداواى آن‌ها برآيد و لذا در ادامه اين جلسه، به بيانى ساده، دلايلى براى تجرد نفس عنوان نموده است از جمله:
    ايشان به این نكته تأكيد دارند كه خوى و ملكه، چيزى نيست كه یک دفعه پيدا شود، بلكه با تكرار افعال و اقوال پديد مى‌آيد و كسى كه گفتار و كردارش مطابق حيوان شد، پس از مدتى حيوان از كار درمى‌آيد.


    1. پاسخ به اين سؤال كه چرا بدن مرده، احساس ندارد.
    در پایان این جلسه، مطالبى پيرامون خشم عنوان شده است. به اعتقاد ايشان، خشم از جهت حيوانيتى كه انسان دارد، امرى طبيعى بوده و حسى است كه از احساس ناملايم از ديگرى، يا چيزى در انسان يا حيوان، وقتى با مانعى در مقصدش برخورد مى‌كند يا خلاف میلى مشاهده مى‌نمايد، پيدا مى‌شود.


    2. بيان اين نكته كه احاطه علمى، دليل بر تجرد نفس است.
    در جلسه هفتم، خشم رحمانى و شيطانى توضيح داده شده است.<ref>[https://www.noorlib.ir/View/fa/Book/BookView/Image/36662/1/79 همان، ص79]</ref> [[دستغیب، سید عبدالحسین|آيت‌الله دستغيب]] وجود خشم را در انسان ضروى دانسته و معتقد است آدمى بدون اينكه خشم داشته باشد، نمى‌تواند زندگى كند، ولى به شرطى كه آن را در راه صحيح به كار بيندازد. به اعتقاد ايشان، وجود خشم در انسان لازم است تا در راه انسانيت آن را به كار ببرد؛ اگر خشم وجود نداشته باشد، با وجود موانع، چگونه به حيات خویش ادامه مى‌دهد؟ اما اگر این خشم را در راه حيوانى و هوا و هوس به كار ببرد، آن‌گاه این خصلت، موجب سقوطش از عالم انسانى مى‌گردد.


    3. استعداد احاطه به تمام مواد.
    در جلسه هشتم، شهوت، منشأ تداوم نسل بشر دانسته شده است.<ref>[https://www.noorlib.ir/View/fa/Book/BookView/Image/36662/1/88 همان، ص88]</ref> به اعتقاد نویسنده، شهوت و غضب، دو قوه‌اى است كه خداوند به قدرت قاهره‌اش تكوینا در انسان قرار داده و دوام حيات آدمى، بسته به این دو نيروست، چون شهوت برای جلب منفعت و غضب برای دفع مضرات است، لكن این شهوت و غضبى كه لازمه زندگى آدمى است، به‌گونه‌اى مى‌باشد كه جهت معنوى و اخروى زندگى نيز به این دو قوه مربوط است، زيرا بايد حد وسط را در آن ملاحظه كرده و از افراط و تفريط پرهيز نمايد و تشخيص حد وسط نيز به عهده عقل سليم و شرع مقدس است.


    4. خودفراموشى.
    [[دستغیب، سید عبدالحسین|آيت‌الله دستغيب]] در جلسه نهم،<ref>[https://www.noorlib.ir/View/fa/Book/BookView/Image/36662/1/99 همان، ص99]</ref> به این نكته اشاره دارند كه اطاعت شهوت و غضب از قوه عقل لازم است، زيرا اگر این دو قوه تابع عقل باشند، سعادت آدمى حاصل شده و حيات طيبه دنيوى و حيات ابدى و اخروى‌اش، تأمین مى‌گردد؛ اگر عقل، حاكم شد؛ به اينكه افراط و تفريط در هریک از این دو قوه را ترك كرده و حد وسط آن را رعايت كند، به كمال انسانى مى‌رسد وگرنه در هریک از افراط و تفريط، تباهى و سقوط است.


    5. مؤمنين جوان به بهشت مى‌روند.
    در جلسه دهم، رعايت اعتدال در هنگام خشم لازم و پسنديده و افراط و تفريط در آن ناپسند دانسته شده است.<ref>[https://www.noorlib.ir/View/fa/Book/BookView/Image/36662/1/110 همان، ص110]</ref>


    6. عقاب آخرتى غير از عقوبت دنيوى است و...
    در جلسه يازدهم، این مسئله مورد بررسى قرار گرفته است كه حسد، سلامتى جسم را از بين مى‌برد.<ref>[https://www.noorlib.ir/View/fa/Book/BookView/Image/36662/1/121 همان، ص121]</ref> [[دستغیب، سید عبدالحسین|آيت‌الله دستغيب]] در این جلسه، به این نكته اشاره دارند كه نفس آدمى، كارهاى زيادى بايد انجام دهد كه یک رشته آن، اداره بدن و حفظ قواى آن است و اگر آدمى حالت حقد و حسد داشته باشد، تمام حواسش در محسودش بوده و نفسش به آن سرگرم و ناراحت شده و لذا در ساير شئون، كمبود پيدا مى‌كند.


    در جلسه چهارم، نكاتى پيرامون كيفيت تكوين و خلقت انسان بيان شده است. آيت‌الله دستغيب، معتقد است كه انسان بايد در دستگاه بدن خود، دقت كرده و ببيند كه يك عضو بدن، بدون فايده آفريده نشده است، يك رگ زيادى نيست، يك استخوان كه نفعى نداشته باشد، يافت نمى‌شود و اگر كسى خيال كند كه عضوى بى‌فايده است، بايد در فهم خودش خدشه كند.
    در جلسه دوازهم،<ref>[https://www.noorlib.ir/View/fa/Book/BookView/Image/36662/1/130 همان، ص130]</ref> خطر كبرى كه از راه علم به وجود مى‌آيد گوشزد شده است. كبر آن است كه آدمى برای خودش شأن و خصوصيتى خيال كرده و در خود، استغنا و بى‌نيازى ببيند.


    جلسه پنجم، به بيان حكمت الهى در بدن انسان اختصاص يافته است. آيت‌الله دستغيب با اشاره به آيه پنجم تا هشتم سوره طارق، بيان مى‌دارد كه در اين آيات، حكمت تدبر در نطفه و ابتداى تكوين انسان، مبرهن و روشن مى‌گردد. در اين آيه خداوند مى‌فرمايد كه انسان بايد بنگرد از چه آفريده شده تا هم خداى خود و هم بازگشت خويش را بشناسد كه از قطره آبى، چه ساختمان عجيبى تشكيل شده كه سرتاسر، حكمت و مصلحت است.
    در آخرين جلسه،<ref>[https://www.noorlib.ir/View/fa/Book/BookView/Image/36662/1/136 همان، ص136]</ref> چاره رهایى از كبر بيان شده است. [[دستغیب، سید عبدالحسین|آيت‌الله دستغيب]] با استفاده از روايات، چنين استنباط مى‌كنند كه كسانى كه به رياست مى‌رسند، اگر در طرز معيشت، خود را با ساير افراد یکنواخت كنند و به تعبير ديگر تواضع كنند، جلوى كبرشان گرفته شده و ديگر دنبال رياست نبوده و از آن سوء استفاده نخواهند كرد.


    در جلسه ششم، به بررسى معناى انقلاب فرهنگى كه امام خمينى(ره) آن را عنوان فرموده بودند، پرداخته شده است. آيت‌الله دستغيب معتقد است كه منظور از انقلاب فرهنگى، اين نيست كه درس‌هاى متداول در دانشگاه‌ها و مدارس، از جمله فيزيك، شيمى، مهندسى و... متوقف گرديده و ديگر كسى دنبال تحصيل اين علوم نرود، يا طلاب علوم دينى، فقه و اصول نخوانند، بلكه برنامه‌هاى تحصيلى بايد برقرار بوده و كامل‌تر و بهتر تدريس شوند، زيرا انقلاب ما، نياز زيادى به افراد متخصص دارد، بلكه منظور اين است كه بايد آموزش و پرورش اسلامى كه همان تعليم و تربيت انسانى است، در دبيرستان‌ها و دانشگاه‌ها رايج گردد. ايشان معتقدند كه همراه با آموزش، بايد «پرورش و تهذيب» هم باشد، زيرا انسان‌ها بايد خوى‌هاى حيوانى را بفهمند و از آن بپرهيزند و خوى‌هاى انسانى را نيز بدانند و به آن عمل كنند. به نظر ايشان بايد همراه دانش، عمل و تهذيب باشد و راه فرار از صفات حيوانى و آراسته شدن به ملكات انسانى، بايد تعليم شود.
    ==وضعيت کتاب==


    ايشان به اين نكته تأكيد دارند كه خوى و ملكه، چيزى نيست كه يك دفعه پيدا شود، بلكه با تكرار افعال و اقوال پديد مى‌آيد و كسى كه گفتار و كردارش مطابق حيوان شد، پس از مدتى حيوان از كار درمى‌آيد.
    فهرست مطالب،<ref>[https://www.noorlib.ir/View/fa/Book/BookView/Image/36662/1/5 فهرست، ص5]</ref> در ابتداى کتاب آمده است.
     
    در پاورقى‌ها، علاوه بر ذكر منابع، نص آيات نيز آورده شده است.
     
    ==پانویس ==
    <references/>


    در پايان اين جلسه، مطالبى پيرامون خشم عنوان شده است. به اعتقاد ايشان، خشم از جهت حيوانيتى كه انسان دارد، امرى طبيعى بوده و حسى است كه از احساس ناملايم از ديگرى، يا چيزى در انسان يا حيوان، وقتى با مانعى در مقصدش برخورد مى‌كند يا خلاف ميلى مشاهده مى‌نمايد، پيدا مى‌شود.


    در جلسه هفتم، خشم رحمانى و شيطانى توضيح داده شده است. آيت‌الله دستغيب وجود خشم را در انسان ضروى دانسته و معتقد است آدمى بدون اينكه خشم داشته باشد، نمى‌تواند زندگى كند، ولى به شرطى كه آن را در راه صحيح به كار بيندازد. به اعتقاد ايشان، وجود خشم در انسان لازم است تا در راه انسانيت آن را به كار ببرد؛ اگر خشم وجود نداشته باشد، با وجود موانع، چگونه به حيات خويش ادامه مى‌دهد؟ اما اگر اين خشم را در راه حيوانى و هوا و هوس به كار ببرد، آن‌گاه اين خصلت، موجب سقوطش از عالم انسانى مى‌گردد.
    ==منابع مقاله==
    مقدمه و متن کتاب.


    در جلسه هشتم، شهوت، منشأ تداوم نسل بشر دانسته شده است. به اعتقاد نويسنده، شهوت و غضب، دو قوه‌اى است كه خداوند به قدرت قاهره‌اش تكوينا در انسان قرار داده و دوام حيات آدمى، بسته به اين دو نيروست، چون شهوت براى جلب منفعت و غضب براى دفع مضرات است، لكن اين شهوت و غضبى كه لازمه زندگى آدمى است، به‌گونه‌اى مى‌باشد كه جهت معنوى و اخروى زندگى نيز به اين دو قوه مربوط است، زيرا بايد حد وسط را در آن ملاحظه كرده و از افراط و تفريط پرهيز نمايد و تشخيص حد وسط نيز به عهده عقل سليم و شرع مقدس است.
    ==وابسته‌ها==
    {{وابسته‌ها}}


    آيت‌الله دستغيب در جلسه نهم، به اين نكته اشاره دارند كه اطاعت شهوت و غضب از قوه عقل لازم است، زيرا اگر اين دو قوه تابع عقل باشند، سعادت آدمى حاصل شده و حيات طيبه دنيوى و حيات ابدى و اخروى‌اش، تأمين مى‌گردد؛ اگر عقل، حاكم شد؛ به اينكه افراط و تفريط در هريك از اين دو قوه را ترك كرده و حد وسط آن را رعايت كند، به كمال انسانى مى‌رسد وگرنه در هريك از افراط و تفريط، تباهى و سقوط است.


    در جلسه دهم، رعايت اعتدال در هنگام خشم لازم و پسنديده و افراط و تفريط در آن ناپسند دانسته شده است.
    [[اخلاق اسلامی (دیلمی و آذربایجانی)]]


    در جلسه يازدهم، اين مسئله مورد بررسى قرار گرفته است كه حسد، سلامتى جسم را از بين مى‌برد. آيت‌الله دستغيب در اين جلسه، به اين نكته اشاره دارند كه نفس آدمى، كارهاى زيادى بايد انجام دهد كه يك رشته آن، اداره بدن و حفظ قواى آن است و اگر آدمى حالت حقد و حسد داشته باشد، تمام حواسش در محسودش بوده و نفسش به آن سرگرم و ناراحت شده و لذا در ساير شئون، كمبود پيدا مى‌كند.
    [[اخلاق اسلامی (محفوظی)]]


    در جلسه دوازهم، خطر كبرى كه از راه علم به وجود مى‌آيد گوشزد شده است. كبر آن است كه آدمى براى خودش شأن و خصوصيتى خيال كرده و در خود، استغنا و بى‌نيازى ببيند.
    [[اخلاق اسلامی در نهج‌البلاغه (خطبه متقین)]]


    در آخرين جلسه، چاره رهايى از كبر بيان شده است. آيت‌الله دستغيب با استفاده از روايات، چنين استنباط مى‌كنند كه كسانى كه به رياست مى‌رسند، اگر در طرز معيشت، خود را با ساير افراد يكنواخت كنند و به تعبير ديگر تواضع كنند، جلوى كبرشان گرفته شده و ديگر دنبال رياست نبوده و از آن سوء استفاده نخواهند كرد.
    [[اخلاق اسلامی (سادات)]]


    == وضعيت کتاب ==
    [[اخلاق اسلامی (حائری شیرازی)]]


    [[اخلاق اسلامی (دفتر تدوین متون درسی حوزه‌های علمیه)]]


    فهرست مطالب، در ابتداى کتاب آمده است.
    [[اخلاق اسلامی (جمعی از نویسندگان و پژوهشگران)]]


    در پاورقى‌ها، علاوه بر ذكر منابع، نص آيات نيز آورده شده است.
    [[اخلاق اسلامی]]


    == منابع مقاله ==
    [[اخلاق اسلامی در نهج‌البلاغه (خطبه متقین)]]


    [[دروس اخلاق اسلامی]]


    مقدمه و متن کتاب.
    [[كاوشی نو در اخلاق اسلامی و شئون حکمت عملی]]


    [[راه ما در اصول، فروع و اخلاق اسلامی]]


    == پیوندها ==
    [http://www.noorlib.ir/View/fa/Book/BookView/Text/18465 مطالعه کتاب اخلاق اسلامی در پایگاه کتابخانه دیجیتال نور]
    [[رده:کتاب‌شناسی]]
    [[رده:کتاب‌شناسی]]
    [[رده:اسلام، عرفان، غیره]]
    [[رده:اسلام، عرفان، غیره]]
    [[رده:اخلاق اسلامی]]
    [[رده:اخلاق اسلامی]]
    [[رده:آثار کلی اخلاق قرن 1 – 14]]
    [[رده:آثار کلی اخلاق قرن 1 – 14]]

    نسخهٔ کنونی تا ‏۲۳ اوت ۲۰۲۴، ساعت ۰۹:۴۱

    اخلاق اسلامی
    اخلاق اسلامی (دستغیب)
    پدیدآوراندستغیب، سید عبدالحسین (نویسنده)
    ناشرجامعه مدرسین حوزه علمیه قم، دفتر انتشارات اسلامی
    مکان نشرقم - ایران
    سال نشر1387 ش
    چاپ14
    موضوعاخلاق اسلامی
    زبانفارسی
    تعداد جلد1
    کد کنگره
    ‏BP‎‏ ‎‏247‎‏/‎‏8‎‏ ‎‏/‎‏د‎‏5‎‏الف‎‏3
    نورلایبمطالعه و دانلود pdf
    برای دیگر کاربردها، اخلاق اسلامی (ابهام‌زدایی) را ببینید.

    اخلاق اسلامى، اثر آيت‌الله سيد‌ ‎عبدالحسين دستغيب، مجموعه‌اى از سخنرانى‌هاى ايشان پيرامون مسائل اخلاقى و تربيتى مى‌باشد.

    کتاب، به زبان فارسی و قبل از سال 1361ش، نوشته شده است.

    آنچه باعث اهمیت کتاب شده، قلم ساده و روان آيت‌الله دستغيب و اهل عمل بودن ايشان است كه باعث تأثير در روح و جان آدمى مى‌گردد.

    ساختار

    کتاب، با مقدمه سيد‌ ‎محمدهاشم دستغيب[۱] آغاز و مطالب، حاصل مجموعا سيزده جلسه درس اخلاق آيت‌الله دستغيب مى‌باشد كه از روى نوار پياده شده است، لذا زبان نوشتارى کتاب، زبانى گفتارى و محاوره‌اى مى‌باشد.

    در این دروس، مباحث از خودشناسى شروع و پس از معرفى اخلاق انسانى و حيوانى، به بحث از اخلاق ناشايستى همچون كبر، حرص، بخل و حب دنيا پرداخته شده است. آيت‌الله دستغيب در موضوع خشم، سخن‌هاى ارزش‌مندى را ايراد نموده و به‌خوبى، خشم رحمانى و شيطانى را شرح داده است. وى هم‌چنين حد وسط افراط و تفريط را با بيانى بسيار رسا و جالب بيان نموده است.

    گزارش محتوا

    در مقدمه، ضمن توضيح اخلاق علمى و عملى، خودشناسى و خداشناسى، مقدمه اخلاق دانسته شده است.[۲]

    جلسه اول، پيرامون لزوم خودسازى مى‌باشد.[۳]آيت‌الله دستغيب، معتقد مى‌باشند كه درس خواندن، بايد همراه با تهذيب نفس بوده و به خودسازى، بيشتر از تحصيل علم، اهمیت داده شود و راه تهذيب نيز بدون رياضت، ممكن نمى‌باشد.

    ايشان بر این باور است كه نخستين گام در تهذيب، تفكر بوده و قرآن مجيد، «انديشه» را به‌عنوان رياضت فكرى مطرح كرده است. به اعتقاد ايشان، انديشه، جلوى تخيلات فاسد را گرفته و فراموشى، بدترين بلاهاست.

    جلسه دوم، در مورد لزوم تفكر در خلقت انسان مى‌باشد. هر قوه‌اى كه خداوند در بشر قرار داده، برای غايت و نتيجه‌اى است و لازم مى‌باشد كه هر شخصى، آن قوه را به كار بيندازد وگرنه مسئول بوده و خودش را از خيرات و بركاتى كه توسط آن قوه به او مى‌رسد، محروم كرده است. آيت‌الله دستغيب، معتقد است كه قوه عاقله، تعقل و تفكر، بزرگ‌ترين نعمتى مى‌باشد كه خداوند به بشر داده و بزرگ‌ترين امتياز انسان از حيوانات است.[۴]

    در جلسه سوم، این نكته مورد بحث و بررسى قرار گرفته كه اساس و موضوع اصلى شريعت و نبوت همه پيامبران، انسان است و قرآن، در پى تزكيه و تهذيب انسان‌هاست. آيت‌الله دستغيب، تهذيب را پاک شدن از خوى‌هاى حيوانى معنا كرده و معتقد است اگر انسان از عادات و منش حيوانى پاک شود، خود را شناخته و مى‌فهمد كه حقيقت آدمى، روح بوده و از عالم ديگرى است كه بايد به آنجا برود و لذا نسبت به خود، احساس مسئولیت كرده و رعايت تقوا مى‌كند.[۵]

    به اعتقاد ايشان تا وقتى خوى‌هاى حيوانى باقى است، آدمى خودش را نيز حيوان دانسته و محال است چنين انسانى، حقيقت خود را شناخته و این آدم، مانند مادى‌گرايان و كمونيست‌ها، مرز حيات را مرگ مى‌داند.

    ايشان بر این باور است كه برای تهذيب نفس، نخست بايد به يقين دانست كه انسان، غير این بدن است و تا وقتى كه انسان نفهمیده كه نفس ناطقه‌اى دارد و آن نيز از عالم مجردات است، چگونه مى‌تواند در صدد شناختن عيوب و سپس مداواى آن‌ها برآيد و لذا در ادامه این جلسه، به بيانى ساده، دلايلى برای تجرد نفس عنوان نموده است از جمله:

    1. پاسخ به این سؤال كه چرا بدن مرده، احساس ندارد.
    2. بيان این نكته كه احاطه علمى، دليل بر تجرد نفس است.
    3. استعداد احاطه به تمام مواد.
    4. خودفراموشى.
    5. مؤمنين جوان به بهشت مى‌روند.
    6. عقاب آخرتى غير از عقوبت دنيوى است و...

    در جلسه چهارم، نكاتى پيرامون کیفیت تكوین و خلقت انسان بيان شده است.[۶] آيت‌الله دستغيب، معتقد است كه انسان بايد در دستگاه بدن خود، دقت كرده و ببيند كه یک عضو بدن، بدون فايده آفريده نشده است، یک رگ زيادى نيست، یک استخوان كه نفعى نداشته باشد، يافت نمى‌شود و اگر كسى خيال كند كه عضوى بى‌فايده است، بايد در فهم خودش خدشه كند.

    جلسه پنجم، به بيان حكمت الهى در بدن انسان اختصاص يافته است.[۷] آيت‌الله دستغيب با اشاره به آيه پنجم تا هشتم سوره طارق، بيان مى‌دارد كه در این آيات، حكمت تدبر در نطفه و ابتداى تكوین انسان، مبرهن و روشن مى‌گردد. در این آيه خداوند مى‌فرمايد كه انسان بايد بنگرد از چه آفريده شده تا هم خداى خود و هم بازگشت خویش را بشناسد كه از قطره آبى، چه ساختمان عجيبى تشكيل شده كه سرتاسر، حكمت و مصلحت است.

    در جلسه ششم، به بررسى معناى انقلاب فرهنگى كه امام خمینى(ره) آن را عنوان فرموده بودند، پرداخته شده است.[۸]آيت‌الله دستغيب معتقد است كه منظور از انقلاب فرهنگى، این نيست كه درس‌هاى متداول در دانشگاه‌ها و مدارس، از جمله فيزیک، شيمى، مهندسى و... متوقف گرديده و ديگر كسى دنبال تحصيل این علوم نرود، يا طلاب علوم دينى، فقه و اصول نخوانند، بلكه برنامه‌هاى تحصيلى بايد برقرار بوده و كامل‌تر و بهتر تدريس شوند، زيرا انقلاب ما، نياز زيادى به افراد متخصص دارد، بلكه منظور این است كه بايد آموزش و پرورش اسلامى كه همان تعليم و تربيت انسانى است، در دبيرستان‌ها و دانشگاه‌ها رايج گردد. ايشان معتقدند كه همراه با آموزش، بايد «پرورش و تهذيب» هم باشد، زيرا انسان‌ها بايد خوى‌هاى حيوانى را بفهمند و از آن بپرهيزند و خوى‌هاى انسانى را نيز بدانند و به آن عمل كنند. به نظر ايشان بايد همراه دانش، عمل و تهذيب باشد و راه فرار از صفات حيوانى و آراسته شدن به ملكات انسانى، بايد تعليم شود.

    ايشان به این نكته تأكيد دارند كه خوى و ملكه، چيزى نيست كه یک دفعه پيدا شود، بلكه با تكرار افعال و اقوال پديد مى‌آيد و كسى كه گفتار و كردارش مطابق حيوان شد، پس از مدتى حيوان از كار درمى‌آيد.

    در پایان این جلسه، مطالبى پيرامون خشم عنوان شده است. به اعتقاد ايشان، خشم از جهت حيوانيتى كه انسان دارد، امرى طبيعى بوده و حسى است كه از احساس ناملايم از ديگرى، يا چيزى در انسان يا حيوان، وقتى با مانعى در مقصدش برخورد مى‌كند يا خلاف میلى مشاهده مى‌نمايد، پيدا مى‌شود.

    در جلسه هفتم، خشم رحمانى و شيطانى توضيح داده شده است.[۹] آيت‌الله دستغيب وجود خشم را در انسان ضروى دانسته و معتقد است آدمى بدون اينكه خشم داشته باشد، نمى‌تواند زندگى كند، ولى به شرطى كه آن را در راه صحيح به كار بيندازد. به اعتقاد ايشان، وجود خشم در انسان لازم است تا در راه انسانيت آن را به كار ببرد؛ اگر خشم وجود نداشته باشد، با وجود موانع، چگونه به حيات خویش ادامه مى‌دهد؟ اما اگر این خشم را در راه حيوانى و هوا و هوس به كار ببرد، آن‌گاه این خصلت، موجب سقوطش از عالم انسانى مى‌گردد.

    در جلسه هشتم، شهوت، منشأ تداوم نسل بشر دانسته شده است.[۱۰] به اعتقاد نویسنده، شهوت و غضب، دو قوه‌اى است كه خداوند به قدرت قاهره‌اش تكوینا در انسان قرار داده و دوام حيات آدمى، بسته به این دو نيروست، چون شهوت برای جلب منفعت و غضب برای دفع مضرات است، لكن این شهوت و غضبى كه لازمه زندگى آدمى است، به‌گونه‌اى مى‌باشد كه جهت معنوى و اخروى زندگى نيز به این دو قوه مربوط است، زيرا بايد حد وسط را در آن ملاحظه كرده و از افراط و تفريط پرهيز نمايد و تشخيص حد وسط نيز به عهده عقل سليم و شرع مقدس است.

    آيت‌الله دستغيب در جلسه نهم،[۱۱] به این نكته اشاره دارند كه اطاعت شهوت و غضب از قوه عقل لازم است، زيرا اگر این دو قوه تابع عقل باشند، سعادت آدمى حاصل شده و حيات طيبه دنيوى و حيات ابدى و اخروى‌اش، تأمین مى‌گردد؛ اگر عقل، حاكم شد؛ به اينكه افراط و تفريط در هریک از این دو قوه را ترك كرده و حد وسط آن را رعايت كند، به كمال انسانى مى‌رسد وگرنه در هریک از افراط و تفريط، تباهى و سقوط است.

    در جلسه دهم، رعايت اعتدال در هنگام خشم لازم و پسنديده و افراط و تفريط در آن ناپسند دانسته شده است.[۱۲]

    در جلسه يازدهم، این مسئله مورد بررسى قرار گرفته است كه حسد، سلامتى جسم را از بين مى‌برد.[۱۳] آيت‌الله دستغيب در این جلسه، به این نكته اشاره دارند كه نفس آدمى، كارهاى زيادى بايد انجام دهد كه یک رشته آن، اداره بدن و حفظ قواى آن است و اگر آدمى حالت حقد و حسد داشته باشد، تمام حواسش در محسودش بوده و نفسش به آن سرگرم و ناراحت شده و لذا در ساير شئون، كمبود پيدا مى‌كند.

    در جلسه دوازهم،[۱۴] خطر كبرى كه از راه علم به وجود مى‌آيد گوشزد شده است. كبر آن است كه آدمى برای خودش شأن و خصوصيتى خيال كرده و در خود، استغنا و بى‌نيازى ببيند.

    در آخرين جلسه،[۱۵] چاره رهایى از كبر بيان شده است. آيت‌الله دستغيب با استفاده از روايات، چنين استنباط مى‌كنند كه كسانى كه به رياست مى‌رسند، اگر در طرز معيشت، خود را با ساير افراد یکنواخت كنند و به تعبير ديگر تواضع كنند، جلوى كبرشان گرفته شده و ديگر دنبال رياست نبوده و از آن سوء استفاده نخواهند كرد.

    وضعيت کتاب

    فهرست مطالب،[۱۶] در ابتداى کتاب آمده است.

    در پاورقى‌ها، علاوه بر ذكر منابع، نص آيات نيز آورده شده است.

    پانویس

    1. ↑ مقدمه کتاب، ص8
    2. ↑ همان
    3. ↑ متن کتاب، ص16
    4. ↑ همان، ص25
    5. ↑ همان، ص37
    6. ↑ همان، ص52
    7. ↑ همان، ص58
    8. ↑ همان، ص67
    9. ↑ همان، ص79
    10. ↑ همان، ص88
    11. ↑ همان، ص99
    12. ↑ همان، ص110
    13. ↑ همان، ص121
    14. ↑ همان، ص130
    15. ↑ همان، ص136
    16. ↑ فهرست، ص5


    منابع مقاله

    مقدمه و متن کتاب.

    وابسته‌ها

    برگرفته از «https://fa.wikinoor.ir/w/index.php?title=اخلاق_اسلامی_(دستغیب)&oldid=747557»