فرهنگنامه رمزهای غزلیات مولانا

فرهنگنامه رمزهای غزلیات مولانا
پدیدآوران	مشتاق مهر، رحمان (نویسنده)
ناشر	خانه کتاب
مکان نشر	تهران
سال نشر	1390
چاپ	اول
موضوع	نقد و تفسیر مولوی، جلال‌الدین‌ محمد بن‌ محمد، ۶۰۴ - ۶۷۲ق‌. شمس‌ تبریزی,قرن‌ ۷ق‌. -- تا‌ریخ‌ و نقد شعر فا‌رسی‌
کد کنگره	‏PIR۵۲۹۷/م۵ف۴

فرهنگنامه رمزهای غزلیات مولانا تألیف رحمان مشتاق مهر؛ این کتاب، در ضمن یک مقدمۀ مبسوط و علمی، حدود ۲۵۰ مورد از لغات و تعبیراتی را که در غزلیات عرفانی مولانا به عنوان رمز و نکات رمزی به کار رفته، با ارائه شواهد بسیار، به طور مفصل مورد تأویل و بررسی قرار داده است. نگارنده می‌گوید تحقیق حاضر کوششی است برای نزدیک شدن به فضای ذهنی مولوی و به دست دادن تأویل‌هایی از رمزهای دیوان او، به گونه‌ای که با جهان‌بینی و نگرش خاص عارفانه و عاشقانه او همسویی داشته باشد.

مقدمهٌ کتاب شامل سه فصل و عناوین آن‌ها عبارت است از:

مسأله زبان و بیان در عرفان و ادبیات عرفانی؛ گریزگاه‌های عارف از تتگنای زبان؛ آثار مولانا و ویژگی‌های بیانی آن‌ها. هر یک از این فصول، خصوصاً فصل اول و دوم دارای بحث‌های عمیق و کلیدی است که از نگاه نویسنده فهم آن‌ها برای درک زبان و بیان عرفانی مولانا اجتناب ناپذیر به نظر میرسد.

روش تحقیق در اين اثر، بنابر آنچه در مقدمه کتاب آمده، بدین ترتیب بوده است:

۱. متن کامل کلیات شمس از روی متن مصحح فروزانفر، مطالعه و مواد مربوط به بیان رمزی استخراج و یادداشت برداری شده است.

۲ در حلّ مشکلات لغوی، از فرهنگ کارآمد و روشمند نوادر لغات و تعییرات و مصطلحات کلیات شمس که در مجلد هفتم از چاپ ده جلدی دیوان مندرج است،استفاده کرده است.

۳. رمزهای استخراج شده به صورت الفبایی تدوین شده و رمزهای مترادف، درهم ادغام شده و در ذیل مدخل واحدی که پُر بسامدتر یا معروف‌تر است آمده است.

۴ معانی مختلف یک رمز، به ترتیب و با شمارۀ مستقل در ذیل مدخل اصلی نقل شده و توضیحات و شواهد مربوط به هر کدام از معانی رمز در سه قسمت درج شده است: بیت یا ابیات حاوی رمز و توضیح آن؛ شواهد رمزی دیگر از غزلیات؛ شواهد استنباط.

شواهد استنباط در ذیل سه بخش نقل و با حروف ابجد مشخص شده است:

الف) شواهد استنباط از غزلیات شمس؛

ب) شواهد استنباط از آثار دیگر مولانا، یعنی مثنوی و فیه مافیه و مجالس سبعه؛

ج) شواهد استنباط از آثار عرفانی پیش از مولانا؛ در این بخش شواهدی از متون عرفانی مهم؛ مانند کتاب‌ها کشف المحجوب هجویری، ترجمۀ رساله قشیریه، کیمیای سعادت، مرصاد العباد، معارف بهاولد، مقالات شمس و حدیقه سنایی استخراج و نقل شده است.

نویسنده که اين تحقیق را به عنوان رساله دکتری زبان و ادبیات فارسی انجام داده، ذکر این نکته را ضروری دانسته که معانی پيشنهاد شده برای هر رمز و دسته‌بندی شواهد بر مبنای آن‌ها، یکی از استنباط‌ها و فرض‌های متحمل در تأویل رمز مربوط تلقی می‌شود و ذکر شواهداستنباط، برای تقویت آن معنی است؛ از این رو ممکن است خوانندگان متن حاضر فهم و دریافتی متفاوت با دریافت وی داشته باشند.

در پایان نمایه رموز و فهرست منابع و مآخذ در نه صفحه درج شده است.

منابع مقاله

عالمی، محمدعَلَم، کتاب‌شناسی توصیفی مولانا (شامل جدیدترین تحقیقات و قدیمی‌ترین کتاب‌های مولوی پژوهی)، قم، انتشارات دانشگاه قم، 1392ش.