کلیات سعدی: تفاوت میان نسخه‌ها
(صفحه‌ای تازه حاوی «{{جعبه اطلاعات کتاب | تصویر = NUR12151J1.jpg | عنوان = | عنوان‌های دیگر = کلیات سعدی | پ...» ایجاد کرد) |
Hbaghizadeh (بحث | مشارکتها) جز (جایگزینی متن - '[[ ' به '[[') برچسب‌ها: ویرایش همراه ویرایش از وبگاه همراه |
||
| (۱۶ نسخهٔ میانی ویرایش شده توسط ۳ کاربر نشان داده نشد) | |||
| خط ۱: | خط ۱: | ||
{{جعبه اطلاعات کتاب | {{جعبه اطلاعات کتاب | ||
| تصویر = NUR12151J1.jpg | | تصویر = NUR12151J1.jpg | ||
| عنوان = | | عنوان = کليات سعدي: با استفاده از نسخه تصحيح شده محمد علي فروغي (ذکاء الملک) | ||
| عنوان‌های دیگر = کلیات سعدی | | عنوان‌های دیگر = کلیات سعدی | ||
| پدیدآوران = | | پدیدآوران = | ||
[[ | [[سعدی، مصلح بن عبدالله]] (نويسنده) | ||
[[فروغی، محمدعلی]] (مصحح) | |||
[[اقبال آشتیانی، عباس]] (مقدمه‌نويس) | |||
| مکان نشر = | | زبان = فارسی | ||
| سال نشر = | | کد کنگره =1374 / 5200 PIR | ||
| موضوع = شعر فارسی- قرن 7ق. | |||
نثر فارسی- قرن 7ق. | |||
| ناشر =اقبال | |||
| مکان نشر = ايران - تهران | |||
| سال نشر =1382ش. | |||
| کد اتوماسیون = AUTOMATIONCODE12151AUTOMATIONCODE | | کد اتوماسیون = AUTOMATIONCODE12151AUTOMATIONCODE | ||
| چاپ = | | چاپ = 1 | ||
| شابک = | | شابک = 964-409-009-1 | ||
| تعداد جلد = | | تعداد جلد = 1 | ||
| کتابخانۀ دیجیتال نور = | | کتابخانۀ دیجیتال نور =12151 | ||
| کتابخوان همراه نور =12151 | |||
| کد پدیدآور = | | کد پدیدآور = | ||
| پس از = | | پس از = | ||
| خط ۲۵: | خط ۳۱: | ||
}} | }} | ||
'''کلیات سعدی'''، اثر مصلح‌الدین سعدی | '''کلیات سعدی'''، اثر [[سعدی، مصلح بن عبدالله|مصلح‌الدین سعدی شیرازی]]، از بزرگ‌ترین شاعران اواخر سده ششم و سده هفتم خورشیدی، مجموعه‌ای است شامل: گلستان، بوستان، غزلیات، قصائد، رسائل نثر و هزلیات. | ||
==ساختار== | ==ساختار== | ||
کتاب با دو مقدمه از مصحح (ناشر) و عباس اقبال آغاز گردیده است. | کتاب با دو مقدمه از مصحح (ناشر) و [[اقبال آشتیانی، عباس|عباس اقبال]] آغاز گردیده است. | ||
در یک دسته‌بندی می‌توان آثار سعدی را به دو دسته منثور و منظوم تقسیم کرد؛ غرض از آثار منثور، آثاری است که به نثر نگاشته شده‌اند، مانند: بخش اعظم گلستان که البته در لابه‌لای این اثر بزرگ و جهانی، آیاتی از قرآن، احادیث اسلامی و نیز ابیاتی به فراخور نثر آورده شده است. دسته دوم (آثار منظوم)، دربردارنده بوستان، غزلیات (فارسی و عربی)، قصاید و ملمعات و چند عنوان دیگر است. از قدیم الایام به مجموعه تمامی این آثار در چارچوب یک یا چند مجلد، «کلیات سعدی» اطلاق می‌شده است<ref>ر.ک: بی‌نام</ref>. | در یک دسته‌بندی می‌توان آثار [[سعدی، مصلح بن عبدالله|سعدی]] را به دو دسته منثور و منظوم تقسیم کرد؛ غرض از آثار منثور، آثاری است که به نثر نگاشته شده‌اند، مانند: بخش اعظم گلستان که البته در لابه‌لای این اثر بزرگ و جهانی، آیاتی از قرآن، احادیث اسلامی و نیز ابیاتی به فراخور نثر آورده شده است. دسته دوم (آثار منظوم)، دربردارنده بوستان، غزلیات (فارسی و عربی)، قصاید و ملمعات و چند عنوان دیگر است. از قدیم الایام به مجموعه تمامی این آثار در چارچوب یک یا چند مجلد، «کلیات سعدی» اطلاق می‌شده است<ref>ر.ک: بی‌نام</ref>. | ||
اثر حاضر، با مطالعه و تطبیق نسخ معتبری چون کلیات محمدعلی فروغی (ذکاءالملک)، گلستان عبدالعظیم قریب و چندین نسخه خطی و چاپی دیگر، تهیه و تنظیم شده است<ref>ر.ک: مقدمه ناشر، ص3</ref>. | اثر حاضر، با مطالعه و تطبیق نسخ معتبری چون کلیات [[فروغی، محمدعلی|محمدعلی فروغی (ذکاءالملک)]]، گلستان عبدالعظیم قریب و چندین نسخه خطی و چاپی دیگر، تهیه و تنظیم شده است<ref>ر.ک: مقدمه ناشر، ص3</ref>. | ||
نکات قابل ذکر و لازم گلستان و بوستان، در ضمن مقدمه‌ای در آغاز هریک، ذکر گردیده است. در مورد ترتیب قرار گرفتن غزلیات، از روش محمدعلی فروغی تبعیت شده و به پیروی از وی، طیبات با «ط»، بدایع با «ب»، خواتیم با «خ»، غزلیات قدیم با «ق» و ملمعات با «م» مشخص شده است. هزلیات نیز با تطبیق چند نسخه، در سه قسمت: اشعار، مجالس سه‌گانه و مضحکات، تنظیم گردیده و در آخر کتاب، قرار گرفته است<ref>ر.ک: همان</ref>. | نکات قابل ذکر و لازم گلستان و بوستان، در ضمن مقدمه‌ای در آغاز هریک، ذکر گردیده است. در مورد ترتیب قرار گرفتن غزلیات، از روش [[فروغی، محمدعلی|محمدعلی فروغی]] تبعیت شده و به پیروی از وی، طیبات با «ط»، بدایع با «ب»، خواتیم با «خ»، غزلیات قدیم با «ق» و ملمعات با «م» مشخص شده است. هزلیات نیز با تطبیق چند نسخه، در سه قسمت: اشعار، مجالس سه‌گانه و مضحکات، تنظیم گردیده و در آخر کتاب، قرار گرفته است<ref>ر.ک: همان</ref>. | ||
کلیات سعدی بارها در خارج و داخل ایران در شکل‌های مختلف به چاپ رسیده، ولی تا حدود صد سال گذشته در هیچ‌یک از این چاپ‌ها، تدوینگر کلیات، به دنبال نقل نزدیک‌ترین و منطبق‌ترین آثار با آنچه در واقع از قلم سعدی جاری شده بوده، نمی‌رفته و این ضعف به سبب عدم آگاهی از روش‌های معمول و اصولی تصحیح نسخ دست‌نوشته کهن رقم می‌خورد. از زمان تأسیس مراکز آموزش عالی و تدریس علوم روز در حوزه ادبیات و فرهنگ و ایجاد ارتباط با مراکز علمی معتبر جهان، آشنایی محققان با روش‌های اصولی تصحیح و جمع‌آوری و تدوین نسخ قدیمی رقم می‌خورد و افراد دانشمندی چون محمدعلی فروغی کمر همت به انجام صحیح و دقیق این کار می‌بندند. وی در سال ۱۳۱۶ برای اولین بار و پس از هشت سال ممارست، دیوان مصصح خود را در چهار مجلد منتشر می‌سازد و بعد از گذشت چهار سال با کمک حبیب | کلیات سعدی بارها در خارج و داخل ایران در شکل‌های مختلف به چاپ رسیده، ولی تا حدود صد سال گذشته در هیچ‌یک از این چاپ‌ها، تدوینگر کلیات، به دنبال نقل نزدیک‌ترین و منطبق‌ترین آثار با آنچه در واقع از قلم [[سعدی، مصلح بن عبدالله|سعدی]] جاری شده بوده، نمی‌رفته و این ضعف به سبب عدم آگاهی از روش‌های معمول و اصولی تصحیح نسخ دست‌نوشته کهن رقم می‌خورد. از زمان تأسیس مراکز آموزش عالی و تدریس علوم روز در حوزه ادبیات و فرهنگ و ایجاد ارتباط با مراکز علمی معتبر جهان، آشنایی محققان با روش‌های اصولی تصحیح و جمع‌آوری و تدوین نسخ قدیمی رقم می‌خورد و افراد دانشمندی چون [[فروغی، محمدعلی|محمدعلی فروغی]] کمر همت به انجام صحیح و دقیق این کار می‌بندند. وی در سال ۱۳۱۶ برای اولین بار و پس از هشت سال ممارست، دیوان مصصح خود را در چهار مجلد منتشر می‌سازد و بعد از گذشت چهار سال با کمک [[یغمایی، حبیب|حبیب یغمایی]]، [[گلستان سعدی: پس از مقابله هفت نسخه خطی و ده نسخه چاپی|گلستان سعدی]] را در مجلدی جداگانه و با تصحیحی دقیق‌تر از خود به‌جای می‌گذارد. فروغی در پاره‌ای از ابیات که بین نسخه‌بدل‌ها به شک می‌افتاده، یکی از آنها را در متن اصلی می‌آورده و دیگری را در ذیل صفحه آن بیت ذکر می‌کرده که این عمل بسیار مورد استقبال ادبا و دانشمندان و پژوهشگران قرار گرفته است، ولی از سویی دیگر باعث افزایش حجم کتاب و در نتیجه ایجاد مشقت برای خوانندگان شده بود. در آن موقع با کسب اجازه از [[فروغی، محمدعلی|محمدعلی فروغی]]، دیوان مصحح یک جلدی بدون در بر داشتن نسخه‌بدل‌ها و توضیحات مربوط به آنها نیز به چاپ رسید تا هرکس به فراخور و نیاز خود اقدام به تهیه آن کند و این مشکل برطرف گردد<ref>ر.ک: بی‌نام</ref>. | ||
محمدعلی فروغی در ترتیب دادن غزل‌ها، حرف آخر قافیه را مد نظر قرار داده و بعد از آن، به تقدم و تأخر حرف ماقبل آخر قافیه دقت فرموده است. به این ترتیب هرکس برای دسترسی به غزل مد نظرش با دانستن حرف آخر بیت، به‌راحتی و بدون نیاز به فهرست می‌تواند به غزل دسترسی پیدا کند<ref>ر.ک: همان</ref>. | [[فروغی، محمدعلی|محمدعلی فروغی]] در ترتیب دادن غزل‌ها، حرف آخر قافیه را مد نظر قرار داده و بعد از آن، به تقدم و تأخر حرف ماقبل آخر قافیه دقت فرموده است. به این ترتیب هرکس برای دسترسی به غزل مد نظرش با دانستن حرف آخر بیت، به‌راحتی و بدون نیاز به فهرست می‌تواند به غزل دسترسی پیدا کند<ref>ر.ک: همان</ref>. | ||
==گزارش محتوا== | ==گزارش محتوا== | ||
در مقدمه ناشر، به بیان برخی از ویژگی‌های کتاب، پرداخته شده است<ref>ر.ک: مقدمه ناشر، ص3</ref>. | در مقدمه ناشر، به بیان برخی از ویژگی‌های کتاب، پرداخته شده است<ref>ر.ک: مقدمه ناشر، ص3</ref>. | ||
به عقیده مصحح کتاب، بهترین مقدمه بر اثر یک شاعر یا نویسنده، شرح حال و اوضاع زمان حیات وی می‌باشد و از طرفی عباس | به عقیده مصحح کتاب، بهترین مقدمه بر اثر یک شاعر یا نویسنده، شرح حال و اوضاع زمان حیات وی می‌باشد و از طرفی [[اقبال آشتیانی، عباس|عباس اقبال]]، در این زمینه حق مطلب را تا حد زیادی ادا کرده است؛ لذا شرحی که وی درباره شیخ اجل به رشته تحریر درآورده، در ابتدای این اثر، به‌عنوان مقدمه، قرار گرفته است<ref>ر.ک: همان</ref>. در این مقدمه، از شماره 11 و 12 سال هفتم مجله تعلیم و تربیت، نقل گردیده است<ref>ر.ک: مقدمه عباس اقبال، ص5</ref>. | ||
ترتیب آمدن آثار در کتاب حاضر، به شکل زیر می‌باشد: | ترتیب آمدن آثار در کتاب حاضر، به شکل زیر می‌باشد: | ||
الف)- گلستان: | الف)- گلستان: | ||
گلستان اثری است منثور، با دیباچه‌ای دربردارنده ثنا و ستایش خداوند<ref>ر.ک: متن گلستان، ص1-13</ref>. این اثر، به هشت باب تقسیم شده است که نام‌های آن به‌ترتیب عبارت‌اند از: در سیرت پادشاهان<ref>ر.ک: همان، ص13</ref>، در اخلاق درویشان<ref>ر.ک: همان، ص53</ref>، در فضیلت قناعت<ref>ر.ک: همان، ص85</ref>، در فواید خاموشی<ref>ر.ک: همان، ص115</ref>، در عشق و جوانی<ref>ر.ک: همان، ص123</ref>، در ضعف و پیری <ref>ر.ک: همان، ص149</ref>، در تأثیر تربیت<ref>ر.ک: همان، ص159</ref> و در آداب صحبت<ref>ر.ک: همان، ص185</ref>. | |||
گلستان اثری است منثور، با دیباچه‌ای دربردارنده ثنا و ستایش خداوند<ref>ر.ک: متن گلستان، ص1-13</ref>. این اثر، به هشت باب تقسیم شده است که نام‌های آن به‌ترتیب عبارت‌اند از: در سیرت پادشاهان<ref>ر.ک: همان، ص13</ref>، در اخلاق درویشان<ref>ر.ک: همان، ص53</ref>، در فضیلت قناعت<ref>ر.ک: همان، ص85</ref>، در فواید خاموشی<ref>ر.ک: همان، ص115</ref>، در عشق و جوانی<ref>ر.ک: همان، ص123</ref>، در ضعف و پیری<ref>ر.ک: همان، ص149</ref>، در تأثیر تربیت<ref>ر.ک: همان، ص159</ref> و در آداب صحبت<ref>ر.ک: همان، ص185</ref>. | |||
عبارات و اشعار عربی گلستان و ترجمه آنها به‌همراه برخی از لغات و اصطلاحات گلستان با معانی آنها در انتهای این بخش آمده است<ref>ر.ک: همان، ص218-236</ref>. | عبارات و اشعار عربی گلستان و ترجمه آنها به‌همراه برخی از لغات و اصطلاحات گلستان با معانی آنها در انتهای این بخش آمده است<ref>ر.ک: همان، ص218-236</ref>. | ||
ب)- بوستان: | ب)- بوستان: | ||
اثر منظوم مشهور سعدی است که با دیباچه‌ای در ثنای خداوند و سپس مدح حضرت محمد(ص) و چند شخص دیگر نظیر ابوبکر بن سعد بن زنگی و سعد بن ابی‌بکر بن سعد، آغاز می‌شود. بوستان در ده باب تنظیم شده است: در عدل و تدبیر و رأی با 19 حکایت<ref>ر.ک: متن بوستان، ص14</ref>، در احسان با 25 حکایت<ref>ر.ک: همان، ص69</ref>، در عشق و مستی و شور با 18 حکایت<ref>ر.ک: همان</ref>، در تواضع با 20 حکایت<ref>ر.ک: همان، ص121</ref>، در رضا با 13 حکایت<ref>ر.ک: همان، ص153</ref>، در قناعت با 13 حکایت<ref>ر.ک: همان، ص167</ref>، در عالم تربیت با 20 حکایت<ref>ر.ک: همان، ص179</ref>، در شکر بر عافیت با 18 حکایت<ref>ر.ک: همان، 207</ref>، در توبه و راه صواب و باب دهم در مناجات و ختم کتاب با 3 حکایت<ref>ر.ک: همان، ص243</ref>. | |||
اثر منظوم مشهور [[سعدی، مصلح بن عبدالله|سعدی]] است که با دیباچه‌ای در ثنای خداوند و سپس مدح حضرت محمد(ص) و چند شخص دیگر نظیر ابوبکر بن سعد بن زنگی و سعد بن ابی‌بکر بن سعد، آغاز می‌شود. بوستان در ده باب تنظیم شده است: در عدل و تدبیر و رأی با 19 حکایت<ref>ر.ک: متن بوستان، ص14</ref>، در احسان با 25 حکایت<ref>ر.ک: همان، ص69</ref>، در عشق و مستی و شور با 18 حکایت<ref>ر.ک: همان</ref>، در تواضع با 20 حکایت<ref>ر.ک: همان، ص121</ref>، در رضا با 13 حکایت<ref>ر.ک: همان، ص153</ref>، در قناعت با 13 حکایت<ref>ر.ک: همان، ص167</ref>، در عالم تربیت با 20 حکایت<ref>ر.ک: همان، ص179</ref>، در شکر بر عافیت با 18 حکایت<ref>ر.ک: همان، 207</ref>، در توبه و راه صواب و باب دهم در مناجات و ختم کتاب با 3 حکایت<ref>ر.ک: همان، ص243</ref>. | |||
گنجینه شعر فارسی، بسیار غنی و سرشار است، اما به‌حق می‌توان گفت: هیچ اثری به اندازه بوستان سعدی که فشرده یک عمر تجربه و دانش‌اندوزی است، پرمحتوا و همه‌جانبه نیست. سعدی در این مجموعه پرارزش، گاهی از شور و عشق و مستی سخن می‌گوید، زمانی عدل و تدبیر و رأی را توصیه می‌کند، دمی بر احسان اشاره می‌راند و همواره به تربیت خواننده، همت می‌گمارد. سعه نظر او، به اندازه‌ای است که همه مسائل اجتماعی را، چه خرد و چه کلان، با کوچک‌ترین جزئیات، بدون لکنت و به‌نحوی همه‌گیر، موشکافی می‌کند. کتاب وی، بوستان پرصفایی است که در آن، هر گلی جلوه‌ای دیگر دارد و بااین‌همه، چنین بوستان مالامال از گلی که خود می‌بوید، از توصیف بی‌نیاز است<ref>ر.ک: پیشگفتار بوستان، ص275 مجموعه</ref>. | گنجینه شعر فارسی، بسیار غنی و سرشار است، اما به‌حق می‌توان گفت: هیچ اثری به اندازه [[بوستان|بوستان سعدی]] که فشرده یک عمر تجربه و دانش‌اندوزی است، پرمحتوا و همه‌جانبه نیست. [[سعدی، مصلح بن عبدالله|سعدی]] در این مجموعه پرارزش، گاهی از شور و عشق و مستی سخن می‌گوید، زمانی عدل و تدبیر و رأی را توصیه می‌کند، دمی بر احسان اشاره می‌راند و همواره به تربیت خواننده، همت می‌گمارد. سعه نظر او، به اندازه‌ای است که همه مسائل اجتماعی را، چه خرد و چه کلان، با کوچک‌ترین جزئیات، بدون لکنت و به‌نحوی همه‌گیر، موشکافی می‌کند. کتاب وی، بوستان پرصفایی است که در آن، هر گلی جلوه‌ای دیگر دارد و بااین‌همه، چنین بوستان مالامال از گلی که خود می‌بوید، از توصیف بی‌نیاز است<ref>ر.ک: پیشگفتار بوستان، ص275 مجموعه</ref>. | ||
«بوستان» به اتفاق عقیده، پیش از «گلستان» موجودیت یافته و نظر به محدودیت شکل و قالب نظمی خود، کمتر از «گلستان» در معرض تحریف و دست‌یازی قرار گرفته است و نسخه کتاب حاضر که پس از مقابله نسخ معتبر تهیه شده است، می‌تواند عنوان نسخه صحیح و مطمئنی را به خود بگیرد<ref>ر.ک: همان</ref>. | «بوستان» به اتفاق عقیده، پیش از «گلستان» موجودیت یافته و نظر به محدودیت شکل و قالب نظمی خود، کمتر از «گلستان» در معرض تحریف و دست‌یازی قرار گرفته است و نسخه کتاب حاضر که پس از مقابله نسخ معتبر تهیه شده است، می‌تواند عنوان نسخه صحیح و مطمئنی را به خود بگیرد<ref>ر.ک: همان</ref>. | ||
| خط ۶۱: | خط ۷۰: | ||
ج)- غزلیات: | ج)- غزلیات: | ||
غزلیات خود شامل: طیبات، بدایع، خواتیم، غزلیات قدیم، ترجیعات، ملمعات، رباعیات و مفردات می‌باشد<ref>ر.ک: همان، ص545-592</ref>. | غزلیات خود شامل: طیبات، بدایع، خواتیم، غزلیات قدیم، ترجیعات، ملمعات، رباعیات و مفردات می‌باشد<ref>ر.ک: همان، ص545-592</ref>. | ||
| خط ۶۶: | خط ۷۶: | ||
د)- قصاید: | د)- قصاید: | ||
قصاید در دو بخش فارسی و عربی، به‌همراه غزلیات عرفانی (پند و اندرز)، مثلثات، قطعات، رباعیات (در اخلاق و موعظه)، مثنویات، ملحقات و رسائل نثر و هزلیات آمده است<ref>ر.ک: همان، ص1153</ref>. | قصاید در دو بخش فارسی و عربی، به‌همراه غزلیات عرفانی (پند و اندرز)، مثلثات، قطعات، رباعیات (در اخلاق و موعظه)، مثنویات، ملحقات و رسائل نثر و هزلیات آمده است<ref>ر.ک: همان، ص1153</ref>. | ||
| خط ۷۱: | خط ۸۲: | ||
ه)- رسائل نثر: | ه)- رسائل نثر: | ||
رسائل نثر خود شامل سه بخش می‌شود: | رسائل نثر خود شامل سه بخش می‌شود: | ||
# سه رساله که ظاهرا به قلم خود سعدی است، شامل: | # سه رساله که ظاهرا به قلم خود [[سعدی، مصلح بن عبدالله|سعدی]] است، شامل: | ||
## کتاب نصيحة الملوك؛ | ## کتاب نصيحة الملوك؛ | ||
## رساله در عقل و عشق؛ | ## رساله در عقل و عشق؛ | ||
## رساله انکیانو (در تربیت یکی از ملوک گوید). | ## رساله انکیانو (در تربیت یکی از ملوک گوید). | ||
# مجالس پنج‌گانه وعظ (که منتسب به سعدی است). | # مجالس پنج‌گانه وعظ (که منتسب به [[سعدی، مصلح بن عبدالله|سعدی]] است). | ||
# سه رساله که دیگران در احوال شیخ نوشته‌اند، شامل: | # سه رساله که دیگران در احوال شیخ نوشته‌اند، شامل: | ||
## سؤال خواجه شمس‌الدین صاحب‌دیوان؛ | ## سؤال خواجه شمس‌الدین صاحب‌دیوان؛ | ||
| خط ۸۶: | خط ۹۸: | ||
و)- خبیثات و مجالس الهزل: | و)- خبیثات و مجالس الهزل: | ||
شامل اشعار، سه مجلس و مضحکات<ref>ر.ک: همان، ص1445-1478</ref>. | شامل اشعار، سه مجلس و مضحکات<ref>ر.ک: همان، ص1445-1478</ref>. | ||
| خط ۹۸: | خط ۱۱۱: | ||
==منابع مقاله== | ==منابع مقاله== | ||
# مقدمه و متن کتاب. | # مقدمه و متن کتاب. | ||
# | # [https://bookroom.ir/book/38240/%DA%A9%D9%84%DB%8C%D8%A7%D8%AA-%D8%B3%D8%B9%D8%AF%DB%8C بی‌نام، «معرفی کتاب»، برگرفته از فروشگاه اینترنتی «پاتوق کتاب فردا»، دوشنبه 12 آبان 1399] | ||
https:// | |||
==وابسته‌ها== | |||
{{وابسته‌ها}} | |||
[[رده:کتاب‌شناسی]] | |||
[[رده:زبان‌شناسی، علم زبان]] | |||
[[رده:زبان و ادبیات شرقی (آسیایی)]] | |||
[[رده:زبان و ادبیات فارسی]] | |||
[[رده: | [[رده:زبانها و ادبیات ایرانی]] | ||
نسخهٔ کنونی تا ۲۳ آوریل ۲۰۲۳، ساعت ۱۱:۳۹
| کليات سعدي: با استفاده از نسخه تصحيح شده محمد علي فروغي (ذکاء الملک) | |
|---|---|
 | |
| پدیدآوران | سعدی، مصلح بن عبدالله (نويسنده)
فروغی، محمدعلی (مصحح) اقبال آشتیانی، عباس (مقدمه‌نويس) |
| عنوان‌های دیگر | کلیات سعدی |
| ناشر | اقبال |
| مکان نشر | ايران - تهران |
| سال نشر | 1382ش. |
| چاپ | 1 |
| شابک | 964-409-009-1 |
| موضوع | شعر فارسی- قرن 7ق. نثر فارسی- قرن 7ق. |
| زبان | فارسی |
| تعداد جلد | 1 |
| کد کنگره | 1374 / 5200 PIR |
| نورلایب | مطالعه و دانلود pdf |
کلیات سعدی، اثر مصلح‌الدین سعدی شیرازی، از بزرگ‌ترین شاعران اواخر سده ششم و سده هفتم خورشیدی، مجموعه‌ای است شامل: گلستان، بوستان، غزلیات، قصائد، رسائل نثر و هزلیات.
ساختار
کتاب با دو مقدمه از مصحح (ناشر) و عباس اقبال آغاز گردیده است.
در یک دسته‌بندی می‌توان آثار سعدی را به دو دسته منثور و منظوم تقسیم کرد؛ غرض از آثار منثور، آثاری است که به نثر نگاشته شده‌اند، مانند: بخش اعظم گلستان که البته در لابه‌لای این اثر بزرگ و جهانی، آیاتی از قرآن، احادیث اسلامی و نیز ابیاتی به فراخور نثر آورده شده است. دسته دوم (آثار منظوم)، دربردارنده بوستان، غزلیات (فارسی و عربی)، قصاید و ملمعات و چند عنوان دیگر است. از قدیم الایام به مجموعه تمامی این آثار در چارچوب یک یا چند مجلد، «کلیات سعدی» اطلاق می‌شده است[۱].
اثر حاضر، با مطالعه و تطبیق نسخ معتبری چون کلیات محمدعلی فروغی (ذکاءالملک)، گلستان عبدالعظیم قریب و چندین نسخه خطی و چاپی دیگر، تهیه و تنظیم شده است[۲].
نکات قابل ذکر و لازم گلستان و بوستان، در ضمن مقدمه‌ای در آغاز هریک، ذکر گردیده است. در مورد ترتیب قرار گرفتن غزلیات، از روش محمدعلی فروغی تبعیت شده و به پیروی از وی، طیبات با «ط»، بدایع با «ب»، خواتیم با «خ»، غزلیات قدیم با «ق» و ملمعات با «م» مشخص شده است. هزلیات نیز با تطبیق چند نسخه، در سه قسمت: اشعار، مجالس سه‌گانه و مضحکات، تنظیم گردیده و در آخر کتاب، قرار گرفته است[۳].
کلیات سعدی بارها در خارج و داخل ایران در شکل‌های مختلف به چاپ رسیده، ولی تا حدود صد سال گذشته در هیچ‌یک از این چاپ‌ها، تدوینگر کلیات، به دنبال نقل نزدیک‌ترین و منطبق‌ترین آثار با آنچه در واقع از قلم سعدی جاری شده بوده، نمی‌رفته و این ضعف به سبب عدم آگاهی از روش‌های معمول و اصولی تصحیح نسخ دست‌نوشته کهن رقم می‌خورد. از زمان تأسیس مراکز آموزش عالی و تدریس علوم روز در حوزه ادبیات و فرهنگ و ایجاد ارتباط با مراکز علمی معتبر جهان، آشنایی محققان با روش‌های اصولی تصحیح و جمع‌آوری و تدوین نسخ قدیمی رقم می‌خورد و افراد دانشمندی چون محمدعلی فروغی کمر همت به انجام صحیح و دقیق این کار می‌بندند. وی در سال ۱۳۱۶ برای اولین بار و پس از هشت سال ممارست، دیوان مصصح خود را در چهار مجلد منتشر می‌سازد و بعد از گذشت چهار سال با کمک حبیب یغمایی، گلستان سعدی را در مجلدی جداگانه و با تصحیحی دقیق‌تر از خود به‌جای می‌گذارد. فروغی در پاره‌ای از ابیات که بین نسخه‌بدل‌ها به شک می‌افتاده، یکی از آنها را در متن اصلی می‌آورده و دیگری را در ذیل صفحه آن بیت ذکر می‌کرده که این عمل بسیار مورد استقبال ادبا و دانشمندان و پژوهشگران قرار گرفته است، ولی از سویی دیگر باعث افزایش حجم کتاب و در نتیجه ایجاد مشقت برای خوانندگان شده بود. در آن موقع با کسب اجازه از محمدعلی فروغی، دیوان مصحح یک جلدی بدون در بر داشتن نسخه‌بدل‌ها و توضیحات مربوط به آنها نیز به چاپ رسید تا هرکس به فراخور و نیاز خود اقدام به تهیه آن کند و این مشکل برطرف گردد[۴].
محمدعلی فروغی در ترتیب دادن غزل‌ها، حرف آخر قافیه را مد نظر قرار داده و بعد از آن، به تقدم و تأخر حرف ماقبل آخر قافیه دقت فرموده است. به این ترتیب هرکس برای دسترسی به غزل مد نظرش با دانستن حرف آخر بیت، به‌راحتی و بدون نیاز به فهرست می‌تواند به غزل دسترسی پیدا کند[۵].
گزارش محتوا
در مقدمه ناشر، به بیان برخی از ویژگی‌های کتاب، پرداخته شده است[۶].
به عقیده مصحح کتاب، بهترین مقدمه بر اثر یک شاعر یا نویسنده، شرح حال و اوضاع زمان حیات وی می‌باشد و از طرفی عباس اقبال، در این زمینه حق مطلب را تا حد زیادی ادا کرده است؛ لذا شرحی که وی درباره شیخ اجل به رشته تحریر درآورده، در ابتدای این اثر، به‌عنوان مقدمه، قرار گرفته است[۷]. در این مقدمه، از شماره 11 و 12 سال هفتم مجله تعلیم و تربیت، نقل گردیده است[۸].
ترتیب آمدن آثار در کتاب حاضر، به شکل زیر می‌باشد:
الف)- گلستان:
گلستان اثری است منثور، با دیباچه‌ای دربردارنده ثنا و ستایش خداوند[۹]. این اثر، به هشت باب تقسیم شده است که نام‌های آن به‌ترتیب عبارت‌اند از: در سیرت پادشاهان[۱۰]، در اخلاق درویشان[۱۱]، در فضیلت قناعت[۱۲]، در فواید خاموشی[۱۳]، در عشق و جوانی[۱۴]، در ضعف و پیری[۱۵]، در تأثیر تربیت[۱۶] و در آداب صحبت[۱۷].
عبارات و اشعار عربی گلستان و ترجمه آنها به‌همراه برخی از لغات و اصطلاحات گلستان با معانی آنها در انتهای این بخش آمده است[۱۸].
ب)- بوستان:
اثر منظوم مشهور سعدی است که با دیباچه‌ای در ثنای خداوند و سپس مدح حضرت محمد(ص) و چند شخص دیگر نظیر ابوبکر بن سعد بن زنگی و سعد بن ابی‌بکر بن سعد، آغاز می‌شود. بوستان در ده باب تنظیم شده است: در عدل و تدبیر و رأی با 19 حکایت[۱۹]، در احسان با 25 حکایت[۲۰]، در عشق و مستی و شور با 18 حکایت[۲۱]، در تواضع با 20 حکایت[۲۲]، در رضا با 13 حکایت[۲۳]، در قناعت با 13 حکایت[۲۴]، در عالم تربیت با 20 حکایت[۲۵]، در شکر بر عافیت با 18 حکایت[۲۶]، در توبه و راه صواب و باب دهم در مناجات و ختم کتاب با 3 حکایت[۲۷].
گنجینه شعر فارسی، بسیار غنی و سرشار است، اما به‌حق می‌توان گفت: هیچ اثری به اندازه بوستان سعدی که فشرده یک عمر تجربه و دانش‌اندوزی است، پرمحتوا و همه‌جانبه نیست. سعدی در این مجموعه پرارزش، گاهی از شور و عشق و مستی سخن می‌گوید، زمانی عدل و تدبیر و رأی را توصیه می‌کند، دمی بر احسان اشاره می‌راند و همواره به تربیت خواننده، همت می‌گمارد. سعه نظر او، به اندازه‌ای است که همه مسائل اجتماعی را، چه خرد و چه کلان، با کوچک‌ترین جزئیات، بدون لکنت و به‌نحوی همه‌گیر، موشکافی می‌کند. کتاب وی، بوستان پرصفایی است که در آن، هر گلی جلوه‌ای دیگر دارد و بااین‌همه، چنین بوستان مالامال از گلی که خود می‌بوید، از توصیف بی‌نیاز است[۲۸].
«بوستان» به اتفاق عقیده، پیش از «گلستان» موجودیت یافته و نظر به محدودیت شکل و قالب نظمی خود، کمتر از «گلستان» در معرض تحریف و دست‌یازی قرار گرفته است و نسخه کتاب حاضر که پس از مقابله نسخ معتبر تهیه شده است، می‌تواند عنوان نسخه صحیح و مطمئنی را به خود بگیرد[۲۹].
لغات بوستان سعدی و معانی آنها، در انتهای همین بخش آمده است[۳۰].
ج)- غزلیات:
غزلیات خود شامل: طیبات، بدایع، خواتیم، غزلیات قدیم، ترجیعات، ملمعات، رباعیات و مفردات می‌باشد[۳۱].
برخی از لغات غزلیات و معانی آنها، در انتهای همین بخش آمده است[۳۲].
د)- قصاید:
قصاید در دو بخش فارسی و عربی، به‌همراه غزلیات عرفانی (پند و اندرز)، مثلثات، قطعات، رباعیات (در اخلاق و موعظه)، مثنویات، ملحقات و رسائل نثر و هزلیات آمده است[۳۳].
برخی از لغات قصاید و معانی آنها، در انتهای همین بخش آمده است[۳۴].
ه)- رسائل نثر:
رسائل نثر خود شامل سه بخش می‌شود:
- سه رساله که ظاهرا به قلم خود سعدی است، شامل:
- کتاب نصيحة الملوك؛
- رساله در عقل و عشق؛
- رساله انکیانو (در تربیت یکی از ملوک گوید).
- مجالس پنج‌گانه وعظ (که منتسب به سعدی است).
- سه رساله که دیگران در احوال شیخ نوشته‌اند، شامل:
- سؤال خواجه شمس‌الدین صاحب‌دیوان؛
- ملاقات شیخ با آباقا؛
- حکایت شمس‌الدین تازیکوی.
- مقدمه بیستون بر کلیات سعدی[۳۵].
برخی از لغات رسائل نثر و معانی آنها، در انتهای همین بخش آمده است[۳۶].
و)- خبیثات و مجالس الهزل:
شامل اشعار، سه مجلس و مضحکات[۳۷].
برخی از لغات هزلیات و معانی آنها نیز در انتهای این بخش آمده است[۳۸].
وضعیت کتاب
فهرست هر بخش، در ابتدا و لغات و معانی آنها، در انتهای همان بخش آمده و در پاورقی‌ها، علاوه بر اشاره به اختلاف نسخ، به توضیح لغات مشکل و دیریاب متن، پرداخته شده است.
پانویس
- ↑ ر.ک: بی‌نام
- ↑ ر.ک: مقدمه ناشر، ص3
- ↑ ر.ک: همان
- ↑ ر.ک: بی‌نام
- ↑ ر.ک: همان
- ↑ ر.ک: مقدمه ناشر، ص3
- ↑ ر.ک: همان
- ↑ ر.ک: مقدمه عباس اقبال، ص5
- ↑ ر.ک: متن گلستان، ص1-13
- ↑ ر.ک: همان، ص13
- ↑ ر.ک: همان، ص53
- ↑ ر.ک: همان، ص85
- ↑ ر.ک: همان، ص115
- ↑ ر.ک: همان، ص123
- ↑ ر.ک: همان، ص149
- ↑ ر.ک: همان، ص159
- ↑ ر.ک: همان، ص185
- ↑ ر.ک: همان، ص218-236
- ↑ ر.ک: متن بوستان، ص14
- ↑ ر.ک: همان، ص69
- ↑ ر.ک: همان
- ↑ ر.ک: همان، ص121
- ↑ ر.ک: همان، ص153
- ↑ ر.ک: همان، ص167
- ↑ ر.ک: همان، ص179
- ↑ ر.ک: همان، 207
- ↑ ر.ک: همان، ص243
- ↑ ر.ک: پیشگفتار بوستان، ص275 مجموعه
- ↑ ر.ک: همان
- ↑ ر.ک: همان، ص528
- ↑ ر.ک: همان، ص545-592
- ↑ ر.ک: همان، ص593
- ↑ ر.ک: همان، ص1153
- ↑ ر.ک: همان، ص1337
- ↑ ر.ک: همان، ص1344
- ↑ ر.ک: همان، ص1440
- ↑ ر.ک: همان، ص1445-1478
- ↑ ر.ک: همان، ص1479
منابع مقاله
- مقدمه و متن کتاب.
- بی‌نام، «معرفی کتاب»، برگرفته از فروشگاه اینترنتی «پاتوق کتاب فردا»، دوشنبه 12 آبان 1399