جهضمی، اسماعیل بن اسحاق: تفاوت میان نسخه‌ها
جز (جایگزینی متن - '==تولد==' به '==ولادت==') برچسب‌ها: ویرایش همراه ویرایش از وبگاه همراه |
جز (جایگزینی متن - 'رده:دی (99)' به '') |
||
| خط ۹۳: | خط ۹۳: | ||
[[رده:زندگی‌نامه]] | [[رده:زندگی‌نامه]] | ||
نسخهٔ ۲۲ سپتامبر ۲۰۲۱، ساعت ۱۲:۱۰
| نام | جهضمی، اسماعیل بن اسحاق |
|---|---|
| نامهای دیگر | |
| نام پدر | اسحاق |
| متولد | 199ق |
| محل تولد | بصره |
| رحلت | 282ق |
| اساتید | مسلم بن ابراهیم فراهیدی |
| برخی آثار | فضل الصلاة علی النبي صلي‌الله‌علیه‌وآله‌وسلم
أحكام القرآن |
| کد مؤلف | AUTHORCODE47938AUTHORCODE |
اسماعیل بن اسحاق جهضمی (199-282ق)، قاضی، محدث، ادیب و فقیه مالکی قرن سوم.
خاندان
پدرش، اسحاق بن اسماعیل بن حماد بن زید بن بابک جهضمی، در ایام خلافت مأمون (198-218ق)، عهده‌دار دیوان مظالم در مصر بود و ظاهراً در ایام خلافت معتصم (218-227ق) به بصره مهاجرت کرد و در آنجا نیز عهده‌دار دیوان مظالم شد. شهرت او به جهضمی نیز ظاهراً به سبب سکونتش در محله جهاضمه بصره بوده است. وی در 230 در بصره درگذشت. اسماعیل بن اسحاق - که بیشتر به اسماعیل قاضی شهرت دارد - از آل حماد، خاندان مشهور مالکی بود که در عراق جایگاه رفیعی داشتند.
ولادت
اسماعیل بن اسحاق جَهْضَمی در سال 199ق، در بصره به دنیا آمد.
تحصیلات
تحصیلاتش را در زادگاهش به پایان برد و باقی عمر خود را در بغداد گذراند.
اساتید و شیوخ
از محدثانی چون مسلم بن ابراهیم فراهیدی (متوفی 317ق)، سلیمان بن حربِ واحشی (متوفی 317ق) و علی بن اسحاق مدینی (متوفی 234ق) حدیث شنید. فقه مالکی را از احمد بن مُعَذَّل بن غیلان بصری (متوفی ح 240ق) فراگرفت. وی مهم‌ترین استادان خود را همین شخص و نیز علی بن اسحاق ذکر کرده است.
از استادان وی در علم قرائت، از قالون (متوفی 220ق) و نصر بن علی جهضمی (متوفی 250ق) نام برده شده است.
شاگردان
از مشهورترین افرادی که از اسماعیل بن اسحاق سماع حدیث کرده‌اند، عبدالله بن احمد بن حنبل (متوفی 290ق)، ابراهیم بن محمد بن عَرَفَه نَفْطَویه (متوفی 323ق) و ابوبکر محمد بن قاسم انباری (متوفی 328ق) بوده‌اند.
از شاگردان مشهور وی در فقه، برادرزاده‌اش ابراهیم بن حماد (متوفی 323ق)، ابوبشر محمد بن احمد دولابی (متوفی 310ق) و قاسم بن اَصْبَغ (متوفی 340ق) شایان ذکرند.
فعالیت‌های علمی و مشاغل
اسماعیل بن اسحاق نخستین فقیه مالکی بود که آرای مالک بن انس را در عراق رواج داد و به رد آرای فقهی عالمان و فقهای شافعی و حنفی پرداخت. وی بخش اعظم زندگی خود را در بغداد به امر قضا گذراند. خطیب بغدادی و قاضی عیاض گزارش مفصّلی آورده‌اند از موارد نصب و عزل وی و مشکلاتی که گاه با خلفا داشته است. بعد از مرگ ابن ابی‌شوارب (متوفی 247ق)، جهضمی به قاضی‌القضاتی عراق رسید. وی در نزاع میان معتمد عباسی و یعقوب بن لیث صفاری (متوفی 265ق) نامه خلیفه را همراه با گروهی به یعقوب رساند. جهضمی در علوم ادبی و شعر نیز مهارت داشت؛ چندان‌که ابوالعباس مبرَّد (متوفی 285ق)، ادیب و نحوی و لغوی مشهور، وی را در صرف و نحو و علوم ادبی از خود برتر می‌دانست. وی در علوم و تفسیر قرآن نیز دست داشت و کتاب‌هایی در این زمینه نوشت.
جایگاه جهضمی
ابن ابی‌حاتِم رازی، جهضمی را عالمی ثقه و صدوق معرفی کرده و اَبُوالوَلید سلیمان بن خلف باجی (متوفی 474ق) قوّت او را در اجتهاد ستوده و او را بعد از مالک، نخستین فقیه مالکی صاحب اجتهاد دانسته است. خطیب بغدادی و قاضی عیاض، به نقل از نصر بن علی جهضمی، وی را برترین فرد آل حماد در زمان خود دانسته‌اند.
وفات
اسماعیل بن اسحاق در ذی‌حجه 282 درگذشت.
آثار
- الرّد علی محمد بن الحسن الشيباني؛
- الرّد علی الشافعي في مسألة الخُمس؛
- المبسوط؛
- أحكام القرآن؛
- معاني القرآن و إِعرابه؛
- أَهْوال القيامة؛
- شواهد المُوَطَّأ؛
- فَضل الصَلاة عَلی النبي؛
- أحاديث مالك بن أَنَس؛
و...[۱].
پانویس
- ↑ ر.ک: قاسم‌پور، محسن، ج11، ص524-525
منابع مقاله
قاسم‌پور، محسن، دانشنامه جهان اسلام، زیر نظر غلامعلی حداد عادل، تهران، بنیاد دائرة‌المعارف اسلامی، چاپ اول، 1386ش.