العين و الأثر في عقائد أهل الأثر: تفاوت میان نسخه‌ها

سپس خواننده را برای مطالعه تفصیلی این فرقه‌ها به کتب ملل و نحل ارجاع داده است. او فرقه‌های اصلی اسلام را عبارت از اهل سنت، شیعه، خوارج، مرجئه و قدریه دانسته است؛ اما از دیدگاه او فرقه معتزله فرقه مستقلی نیست بلکه علاوه بر اهل سنت بیشتر فرقه‌های اسلامی به اعتزال تقسیم می‌شوند<ref>ر.ک: همان، ص6</ref>‏. این برداشت و تفکر محقق که عقاید و تفکرات اعتزال در بیشتر فرقه‌های اسلامی حتی شیعه تقسیم و منتشر شده نسبت به مذهب شیعه قابل‌پذیرش نیست؛ زیرا رویکرد‌ روش‌شناسانه کلام شیعه با کلام اعتزال متفاوت است. کلام شیعه به دلیل آن‌که هویت و قوامش بستگی تام به مسئله «امامت» دارد، در روش‌هایی که در کلام به کار می‌گیرد، رویکرد ویژه‌ خود‌ را دارد و این تفاوت، تأثیر جدی و قاطعی در برداشت از مباحث کلامی می‌گذارد، هنگامی‌که کلام شیعه، مرجعیت فکری خویش را به امامان معصوم(ع) می‌دهد و گروه دیگر تفسیر و رأی‌ شخصی‌ یا تحلیل و استدلال عقلی صرف را منبع و مرجع قرار می‌دهند، به‌طورقطع، در حوزه اعتقادات تفاوت‌های بسیاری می‌یابند؛ ازاین‌رو، کلام ‌ ‌امامیه از روش استدلال عقلی پیروی می‌کند‌ و برای‌ تفکر‌ عقلانی اهمیت بسیار قائل است‌؛ ولی‌ تفاوت‌ آن با کلام معتزله در این است که فقط به عقل عادی استناد نکرده و عقل برتر یعنی عقل آموزگاران معصوم(ع) را‌ تکیه‌گاه‌ خویش‌ قرار داده است<ref>[https://www.noormags.ir/view/fa/articlepage/3617/116 ر.ک: کاشفی، محمدرضا، ص117-116]</ref>‏.

[[اشعری، علی بن اسماعیل|ابوالحسن اشعری]] (متوفی 324ق) معتقد است‌ که‌ همه افعال بندگان، مخلوق خداوند است و انسان در این میان هیچ نقشی جز اکتساب ندارد و به‌عبارت‌دیگر فاعل حقیقی همه افعال خداوند است و انسان تنها کسب کننده فعلی‌ است‌ که خداوند آن را به دست این انسان ایجاد می‌کند و مقصود از کسب نیز تعلق قدرت و اراده بندگان است به فعلی که حقیقتاً‌ از‌ جانب خداوند مقدر و ایجاد می‌شود‌<ref>ر.ک: محسنی، کاظم و دیگران؛ ص52-51</ref>‏؛ در باب دوم کتاب چنین می‌خوانیم: جمیع افعال عباد کسب ایشان است و مخلوق خداوند است چه خیر باشد و چه شر<ref>ر.ک: متن کتاب، ص37</ref>‏.

از بحث‌های مهمی که در طلیعه قرن سوم و در عصر حیات امام هادی(ع) (212-254ق) جهان فکری اهل سنت را به خود مشغول کرد، جدال بر سر مسئله حدوث و قدم قرآن بود که سبب ایجاد دودستگی میان اهل سنت شد. اهل حدیث قائل به قدیم بودن «کلام الله» بودند و در مقابل، معتزله به‌شدت معتقد به حادث و مخلوق بودن قرآن بودند. اهمیت مناقشات کلامی درباره مسئله خلق قرآن ازآن‌رو بود که ملاک توحید و شرک قرار گرفته بود. معتزله اعتقاد به قدیم بودن قرآن را شرک می‌دانستند و گروه مقابل معتقد بودند که مخلوق دانستن قرآن کفر است<ref>ر.ک: نورمحمدی، مهدی؛ دهقانی، اکرم السادات؛ ص118</ref>‏. مواهبی نیز معتقد است کسی که بگوید: قرآن مخلوق، محدث، حادث است یا در آن شک کند و یا ادعا کند که کسی می‌تواند مانند آن را بیاورد کافر است<ref>ر.ک: متن کتاب، ص32</ref>‏.

در مقصد سوم از اشعریه مانند [[جرجانی، علی بن محمد|سید شریف جرجانی]]، [[شهرستانی، محمد بن عبدالکریم|شهرستانی]] و [[ایجی، احمد بن محمد|ایجی]] مطالبی نقل شده است. همچنین از برخی صوفیه مانند [[جامی، عبدالرحمن|عبدالرحمن جامی]] و ابن عربی مطالبی ذکر شده است. نویسنده مستقیماً از فتوحات مکیه نقل نکرده؛ بلکه از [[جامی، عبدالرحمن|جامی]] نقل کرده که او از فتوحات نقل کرده است<ref>ر.ک: مقدمه، ص 10</ref>‏.

# کاشفی، محمدرضا، «کلام شیعه، تأثیرگذار یا تأثیرپذیر!»، پایگاه مجلات تخصصی نور: قبسات، زمستان 1384، شماره 38، صفحه 113 تا 154؛ به آدرس اینترنتی:

#:https://www.noormags.ir/view/fa/articlepage/61682

# نورمحمدی، مهدی؛ دهقانی، اکرم السادات؛ «واکاوی تاریخی تفاوت‌ مواجهه امام هادی (ع) و معتزله با مسئله خلق قرآن»، پایگاه مجلات تخصصی نور، فصلنامه شیعه‌پژوهی، تابستان 1396، شماره 11، صفحات 117 تا 134؛ به آدرس اینترنتی:

#:https://www.noormags.ir/view/fa/articlepage/1289283

# محسنی، کاظم و دیگران؛ «بررسی دیدگاه اشاعره درباره افعال انسان بر اساس نظریه صدرالدین شیرازی»، پایگاه مجلات تخصصی نور: پژوهشنامه کلام، پاییز و زمستان 1395، شماره 5، صفحه 43 تا 66؛ به آدرس اینترنتی:

[[رده:کتاب‌شناسی]]