طبقات (ترجمه مهدوی دامغانی)

طبقات (ترجمه)
پدیدآوران	مهدوی دامغانی، محمود (مترجم) ابن سعد، محمد بن سعد (نویسنده)
ناشر	فرهنگ و انديشه
مکان نشر	تهران - ایران
سال نشر	1374 ش
چاپ	1
شابک	‎964-90367-0-9
موضوع	اسلام - سرگذشت‌نامه تابعین و اتباع تابعین صحابه محمد(ص)، پیامبر اسلام، 53 قبل از هجرت - 11ق.
زبان	فارسی
تعداد جلد	8
کد کنگره	‏BP‎‏ ‎‏21‎‏ ‎‏/‎‏الف‎‏2‎‏ ‎‏ط‎‏2041

ترجمه طبقات الكبرى اثر محمد بن سعد كاتب واقدى (230-168ق)،که توسط آقاى محمود مهدوى دامغانى انجام شده است. اين اثر گرانقدر اندكى پس از فراهم آمدن و از نيمه دوم سده سوم هجرى مورد استفاده مؤلفان ديگر قرار گرفته است. هدف و خواسته مترجم از ترجمه كتاب طبقات كه از کتاب‌هاى مرجع استوار و كهن‌ترين مجموعه در شرح حال ياران مهاجر و انصار رسول خدا(ص) و تابعان و محدثان تا پايان دهه سوم قرن سوم هجرى است، اين بوده است كه جوانان ارجمند و عموم مردم فارسى زبان كه نمى‌توانند از کتاب‌هاى مرجع عربى استفاده كنند بهره‌اى ببرند؛ به‌ويژه كه عموم کتاب‌هاى مرجع دراين‌باره به زبان عربى است و فراهم آورندگان آن كتاب‌ها عموماً از اهل سنت‌اند؛ براى نمونه استيعاب ابن عبدالبر و اسد الغابه ابن اثير و اصابة ابن حجر را مى‌توان نام برد كه از ميان آنها طبقات به سبب قدمت و پيشگامى محمد بن سعد از ارزش بيشترى برخوردار است و تعصب او هم به نسبت از ديگران كمتر است.

در شيوه ترجمه كتاب هر چند از جهاتى بهتر اين بود كه سلسله اسناد روايات حذف و به نقل يك راوى بسنده شود ولى مترجم با اين توجيه كه متن عربى كتاب طبقات كمياب و در اين روزگار بسيار گران است تصميم گرفته است كه سلسله اسناد در ترجمه حذف نشود، اما بايد توجه داشت كه نقل سلسله اسناد به شدت از شيرينى و استوارى ترجمه مى‌كاهد، به ويژه كه گاه سلسله اسناد چند سطر و موضوع روايت فقط چند كلمه است.

در آيات قرآنى شماره آيه و سوره مشخص و در پابرگها و گاهى در متن ثبت شده است و چون دسترسى به قرآن مجيد آسان است عين آيه ذكر نشده است. بايد در نظر داشت كه شماره‌گذارى آيات در چاپ‌هاى گوناگون قرآن كريم گاهى سه يا چهار شماره اختلاف دارد و معجم المفهرس لالفاظ القرآن الكريم استاد محمد فؤاد عبدالباقى ملاك كار اين مترجم بوده است. گاهى درباره تفسير آيات و مسائل مربوط به آن براى اينكه خواننده از نظر بزرگان مكتب تشيع آگاه شود به تفاسير على بن ابراهيم قمى، تبيان شيخ طوسى، مجمع البيان طبرسى، روح الجنان ابوالفتوح رازى، برهان سيد هاشم بحرانى، البيان آیت‌الله خويى كه در دسترس اين مترجم بوده مراجعه شده و ديدگاه‌هاى آنان به اختصار در پاورقى‌ها نوشته شده است.

متن اشعار عربى را در پابرگها آورده تا براى كسانى كه بخواهند اصل شعر را بدانند در دسترس باشد و اگر نارسايى و كاستى در ترجمه باشد اهل علم بتوانند دريابند و اصلاح كنند. با مراجعه به کتاب‌هايى مانند طبقات الشعرا جُمحى و ابن معتزّ، معجم الشعراء مرزبانى، المؤتلف و المختلف آمدى، الشعر و الشعراء ابن قتيبه، عقد الفريد ابن عبدربه و شرح قصائد خطيب تبريزى، آگهى‌هاى كوتاهى درباره شاعر نوشته است.

اگر لازم بوده است اطلاعاتى درباره راوى روايتى داده شود با مراجعه به کتاب‌هاى رجال سنى و شيعه مانند لسان الميزان ابن حجر، ميزان الاعتدال ذهبى، أسد الغابة في معرفة الصحابة ابن اثير، اصابه ابن حجر، جلدهاى ديگر طبقات، رجال نجاشى و كشّى، الفهرست شيخ طوسى و نظاير آنها توضيح مختصرى داده شده است.

براى توضيح درباره نامهاى جغرافيايى به صورة الارض ابن حوقل، فتوح البلدان بلاذرى، معجم البلدان ياقوت، تقويم البلدان ابوالفداء، دانشنامه ايران و اسلام و دائرةالمعارف بزرگ اسلامى مراجعه شده است.

اگر تاريخ موضوعى با آنچه ميان شيعه متداول است اختلافى داشته است به کتاب‌هايى چون تاريخ يعقوبى، اثبات الوصيه مسعودى، بخش تاريخ اصول كافى، ارشاد مفيد، اعلام‌الورى طبرسى، بحار الانوار مجلسى ارجاع داده شده است.

درباره نام داروها به قانون ابن سينا، هداية المتعلمين اخوينى، المعتمد ملك مظفر تركمانى مراجعه داشته است.

گاه به مناسبت مسائل اعتقادى در گزينش واژه فارسى معادل واژه عربى اندك تصرفى را روا دانسته، مانند مواردى كه نسبت بى‌هوشى و غش كردن و مسحور شدن به حضرت ختمى مرتبت داده شده است، و با توجه به اينكه پيامبر بزرگوار از نوشتن خوددارى مى‌فرموده‌اند، هر كجا در متن عربى به آن حضرت نسبت نگارش داده شده است به افعال مجهولى نظير «دستور داده شد» ترجمه شده است.

در بيشتر موارد براى حضرت ختمى مرتبت و ديگر معصومان به قصد كمترين اداى احترام فعل مفرد را به صورت جمع ترجمه كرده است.

منابع مقاله

مقدمه و متن كتاب