مفتاح الطب و منهاج الطلاب (کلید دانش پزشکی و برنامه دانشجویان آن)

مفتاح الطب و منهاج الطلاب (کلید دانش پزشکی و برنامه دانشجویان آن)

نام کتاب	مفتاح الطب و منهاج الطلاب (کلید دانش پزشکی و برنامه دانشجویان آن)
نام های دیگر کتاب	مفتاح الطب و منهاج الطلاب
پدیدآورندگان	ابن هندو، علی بن حسین (نويسنده) محقق، مهدی (مصحح) دانش‌پژوه، محمدتقی (مصحح)
زبان	عربی
کد کنگره	‏R‎‏ ‎‏128‎‏/‎‏3‎‏ ‎‏/‎‏الف‎‏2‎‏م‎‏7
موضوع	پزشکی - متون قدیمی تا قرن 14
ناشر	موسسه مطالعات اسلامی دانشگاه تهران - دانشگاه مک گیل
مکان نشر	تهران - ایران
سال نشر	1368 ش
کد اتوماسیون	AUTOMATIONCODE12579AUTOMATIONCODE

معرفى اجمالى

مفتاح الطب و منهاج الطلاب تألیف ابوالفرج على بن حسين بن هندو، كتابى است كه براى دانش‌پژوهان طب تألیف شده و از مهم‌ترين تأليفات ابن‌هندو به شمار مى‌رود. اين اثر با وجود اختصار داراى مطالبى گوناگون در تايخ طب و آداب دانشجويان اين فن است. در اهميت اين كتاب همين بس كه ظهيرالدين بيهقى درباره آن مى‌گويد: در شرافت و فوائد علم پزشکى كتابى همچون مفتاح الطب نيافته‌ام. (تاريخ حكماء الاسلام، ص94).

در مورد علت تأليف اين كتاب بايد گفت: چون مؤلف قبلاً مقاله‌اى تحت عنوان «المشوقة فى المدخل الى الفلسفة» تأليف كرده بود كه از جهت سهل المأخذ بودن مورد توجه دانشجويان قرار گرفت از او خواستند كه مقاله‌اى در علم پزشکى بر همان اسلوب و روش بنويسد و او خواهش آنان را پاسخ گفت و اين كتاب را براى آنان تأليف كرد و آن را به نام مفتاح الطب (كليد دانش پزشکى) ناميد. (مفتاح الطب، ص1).

ساختار

ابن هندو كتاب خود را در ده باب تألیف نموده كه در باب اول به تشويق فراگيرى علم پزشکى پرداخته است. در ساير ابواب، تعريف علم پزشکى، شرافت، اقسام علم پزشکى، مكاتب، روشها، مراتب كتاب‌هاى اين علم، تعبيرات، تعريفات و اصطلاحات علم پزشکى مورد مطالعه قرار گرفته است.

نحوه نگارش و بيان مطلب توسط مؤلف شيوه‌اى علمى و به دور از سادگى هاى ابتذال گونه است، ولى مؤلف از پيچيدگى و اغلاق نيز دورى می‌كند تا اين اثر مورد توجه قرار گيرد.

گزارش محتوا

كتاب مفتاح الطب را بايد از كتب مقدماتى علم طب به شمار آورد چراكه در آن مباحثى مطرح مى‌شود كه فراگيرى آن قبل از ورود به مباحث اصلى دانش پزشکى از سويى لازم و از سويى سودمند و مفيد است.

دانشجوى پزشکى اولاً بايد از جايگاه و ارزش علم پزشکى آگاه شود تا تمام همت و توان خود را در فراگيرى اين علم به كار گيرد، ثانياً بايد بداند براى فراگيرى علم پزشکى چه دانش‌هايى را فرا گيرد و ثالثاً بايد با جوانب علم طب و نيز اصطلاحات رائج و شايع در اين علم آشنا شود.

اين مباحث انگيزه تأليف نگاشته‌هايى پيرامون اين موضوعات شده است كه كامل‌ترين و معروف‌ترين آن‌ها كتاب ابن هندو است.

اين اثر در برگيرنده بسيارى از مباحث مقدماتى علم پزشکى است و در عين جامعيت، اثرى مختصر و جذاب است. شاهد اين مدعا نيز توجه دانش پژوهان به مفتاح الطب از هنگام تأليف آن است.

وضعيت كتاب

كتاب به اهتمام دكتر مهدى محقق و محمدتقى دانش پژوه براساس دو نسخه خطى تصحيح و تحقيق شده است.

پس از تصحيح متن كتاب، فهرست نام اشخاص، گروه‌ها و فرقه‌ها، فهرست نام كتب و اماكن تدوين و تنظيم شده است. در پايان نيز سه پيوست ضميمه متن شده است. پيوست اول مقاله‌اى به قلم آقاى محمدتقى دانش‌پژوه با عنوان از ابن سرابيون تا ابن هندو است.

پيوست دوم مقاله‌اى از آقاى دكتر مهدى محقق با عنوان ابن هندو و مفتاح الطب است كه در آن شرح احوال و آثار ابن هندو، خلاصه‌اى ترجمه‌وار از مفتاح الطب و فرهنگ الفبايى اصطلاحات كتاب مفتاح الطب بررسى شده است. پيوست سوم مقاله‌اى با عنوان پزشک در جامعه اسلامى سده‌هاى ميانه به قلم فرانز رزنتال و ترجمه خانم بهناز هاشمى‌پور است.

كتاب مفتاح الطب در سال 1368ش توسط مؤسسه مطالعات اسلامى دانشگاه مك‌گيل كانادا با همكارى دانشگاه تهران منتشر شده است.

منابع مقاله

مقدمه و متن كتاب