حاشیه بر رساله ارث ملا هاشم خراسانی

حاشیه بر رساله ارث ملا هاشم خراسانی

نام کتاب	حاشیه بر رساله ارث ملا هاشم خراسانی
نام های دیگر کتاب	رساله فی الارث
پدیدآورندگان	خراسانی، محمدهاشم (نويسنده) خ‍م‍ی‍ن‍ی‌، روح‌الله، رهبر انقلاب و بنیانگذار جمهوری اسلامی ایران (حاشيه نويس)
زبان	فارسی
کد کنگره	‏BP‎‏ ‎‏197‎‏ ‎‏/‎‏خ‎‏4‎‏ر‎‏5‎‏
موضوع	ارث (فقه) فقه جعفری - رساله عملیه
ناشر	موسسه تنظيم و نشر آثار امام خمينی(س)
مکان نشر	تهران - ایران
سال نشر	1420 هـ.ق
کد اتوماسیون	AUTOMATIONCODE2138AUTOMATIONCODE

حاشیه بر رساله ارث ملا هاشم خراسانی نوشته امام روح اللّه بن مصطفى خمينى(م 1409 ق) می‌باشد.

درباره كتاب

اين كتاب حواشى امام خمينى بر رساله ارث ملا هاشم خراسانى است كه شامل يك مقدمه، هفت فصل و خاتمه مى‌باشد.

اگر چه در مقدمه ناشر آمده است كه ملا هاشم خراسانى ابتدا مسائل مربوط به ارث را مطابق با فتاواى مرحوم آیت‌الله سيد ابوالحسن اصفهانى(م 1365 ق)گردآورى نموده و سپس توسط مؤلف فتاوى و حواشى عده‌اى از بزرگان همچون آیت‌الله حاج شيخ عبدالكريم حائرى (م 1355 ق)، مرحوم آیت‌الله حاج آقا حسين قمى(م 1366 ق)در متن آن گنجانده شده است اما مؤلف در مقدمه كتاب درباره فتاواى ذكر شده در آن مى‌نويسد:

مختصرى در مسائل ارث از كتب علماء اعلام و فقهاء كرام رضوان اللّه تعالى عليهم اجمعين جمع نموده و به نظر مبارك بعضى از حجج اسلام كه فعلا مرجع تقليد بوده رسانيدم تا آنكه بر طبق آن از براى مقلدين ايشان جائر و مبرء ذمۀ بوده باشد.

اين عبارت نشانگر آن است كه اين مطالب صرفا از فتاواى سيد ابوالحسن اصفهانى گردآورى

نشده است بلكه از ساير فتاواى مراجع هم عصر وى نظير سيد محمد كاظم يزدى (م 1337 ق) و احتمالا ميرزا محمد تقى شيرازى (م 1338 ق) و آخوند(م 1322 ق)گردآورى شده و بعدها فتاواى مراجع ديگر نيز به صورت حاشيه آن ضميمه شده است.

اين كتاب به سبك فقه رساله‌اى و فارسى نوشته شده است و اگر چه سبك آن فقه رساله‌اى است اما گاهى به بعضى از كتب فقهى همچون المسبوط شيخ طوسى(م 460 ق)،قواعد الاحكام علامه حلّى(م 676 ق) ايضاح النافع فخر المحققين (م 726 ق)، مسالك الافهام شهيد اوّل (م 876 ق)،مستند الشيعة محقق نراقى(م 1245 ق) و اجماع استناد شده است.

از بين صاحبان حواشى بر اين كتاب سيد حسين قمى ره علاوه بر اين كتاب بر 4 كتاب ديگر ملا هاشم خراسانى نيز حواشى زده است كه عبارتند از مجمع المسائل، الرسائل الرضاعيّة، الرسالة الربانيّة، رسالة صحة المعاملات

كتاب الرسالة الربائية نيز مطابق با فتاواى سيد محمد كاظم خراسانى(م 1322 ق) و سيد اسماعيل صدر اصفهانى(م 1338 ق)گردآورى شده است و با الرسالة الرضاعيّة در سال 1318 ق در يك مجلد چاپ شده است

آقا بزرگ تهرانى در الذريعه ج 242/10 درباره آن مى‌نويسد:

رساله فى الارث و غيره من فتاوى المجتهدين المعاصرين من جمع المولى هاشم بن محمد الخراسانى المشهدى المعاصر طبعت مكررا و منها 1340.وى همچنين در الذريعة304/23 به اين كتاب اشاره نموده است.اگر چه مؤلف نام صاحبان حواشى را در متن ذكر نكرده است اما در بعضى از موارد نيز مثل حواشى سيد محمد كاظم يزدى (م 1337 ق) و نظريات معين الدين مصرى و ديگران، نام آنان را ذكر نموده است.

شايد علت حاشيه زدن حضرت امام خمينى قده بر اين رساله آن بوده است كه مبحث ارث در كتاب وسيلة النجاة مرحوم سيد ابوالحسن اصفهانى كامل نبوده و امام خمينى با اين حواشى،فتاواى خود را در مبحث ارث كامل نموده است.

حواشى وى در بعضى از موارد مختصر و در مواردى نيز مفصل و مبسوط ارائه شده است.

حاج سيد مصطفى خمينى (م 1397 ق)در كتاب ثلاث رسائل،دروس الاعلام و نقدها به حواشى پدرش استناد نموده است.

تاريخ تأليف

از تاريخ تأليف كتاب ارث ملا هاشم اطلاع دقيقى در دست نيست امّا با توجه به عبارت رحمه اللّه

عليه پس از نام سيد محمد كاظم يزدى (م 1337 ق) و آنچه در الذريعة ج 242/10 آمده كه (طبعت مكررا منها 1340 ق)، بنابر اين كتاب الارث در حدود سالهاى 1337 تا 1340 ق نوشته شده است.

حواشى امام خمينى بر كتاب الارث از اولين حواشى و نوشته‌هاى فقهى فارسى حضرت امام خمينى قده است كه در حدود سال 1372 ق به رشته تحرير در آمده است.

نسخه‌ها

در چاپ كتاب موجود از سه نسخه استفاده شده كه عبارتند از:

1. نسخه به خط حضرت امام خمينى قده كه در پايان است نوشته حاشيه وى بر وسيلة النجاة آمده است و چهارده صفحه و كامل است.
2. نسخه ديگرى به خط حضرت امام كه به طور مستقل در شانزده صفحه مى‌باشد و حدود دو صفحه آن ناقص است.
3. نسخه‌اى كه در حاشيه اين رساله در حدود سال 1383 چاپ شده است و با نسخه دوم مطابقت دارد.

قابل ذكر است كه در بخشى كه ناقص بوده، از نسخه اول استفاده شده كه به مهر حضرت امام مزين شده است نسخه مورد اعتماد در چاپ كتاب موجود، نسخه چاپى سوّم مى‌باشد.

تقسيم بندى مطالب

كتاب از يك مقدمه، هفت فصل و خاتمه تشكيل شده است.

مقدمه شامل سه امر در فضيلت علم به واجبات، نسبتها و وارث نسبى ميت، حقوقى كه وراث ارث مى‌برند و ارث نمى‌برند، و كيفيت ارث و غير آنها.

فصل اوّل در بيان در جد ارث نسبت به ساير مصارف تركه ميت،فصل دوم در بيان مقتضى و موانع ارث، و فصل سوّم در سهام و فرائض تعيين شده در قرآن كريم،فصل چهارم در كيفيت ارث بردن طبقه اول از وارثين ميت،فصل پنجم در كيفيت ارث بردن طبقه دوم از وارثين ميت،فصل ششم در كيفيت ارث بردن طبقه سوّم از وارثين ميت،فصل هفتم در كيفيت توارث به اسباب است.

خاتمه نيز از 4 مسئله تشكيل شده است.

وابسته‌ها

رساله نجاة العباد

رساله نجاة العباد و حاشیه بر رساله ارث ملا هاشم خراسانی (موسوعه جلد 28)

پیوندها

مطالعه کتاب حاشیه بر رساله ارث ملا هاشم خراسانی در پایگاه کتابخانه دیجیتال نور