افشار، ایرج

افشار، ایرج

نام	افشار، ایرج
نام های دیگر
نام پدر
متولد	1304 هـ.ش
محل تولد
رحلت	1389 هـ.ش
اساتید
برخی آثار	اسناد پادریان کرملی، بازمانده از عصر شاه عباس صفوی / نوع اثر: کتاب / نقش: به کوشش
کد مؤلف	AUTHORCODE572AUTHORCODE

ايرج افشار، فرزند محمود افشار و نصرت برازنده، در 16 ماه مهر سال 1304ش، در تهران به دنيا آمده است. نياى افشار، از متمولين و ريشه‌دارترين خاندان‌هاى يزد، اين فيروزه‌كوير ايران، بوده‌اند. ايرج در چنين خاندانى چشم به جهان گشود و در كنار پدر فرزانه‌اش رسم زيستن و دانستن آموخت. دبستان را در مدرسه زرتشتيان تجريش و دبيرستان را در مدرسه فيروز بهرام به پايان برد و هم‌زمان با تحصيل در دوران متوسطه، به‌عنوان مدير داخلى مجله آينده كه صاحب امتياز آن، پدر نامدارش بود، مشغول به كار شد.

بعد از پايان تحصيلات متوسطه، رشته علوم قضايى را در دانشكده حقوق دانشگاه تهران دنبال كرد و در سال 1328، از اين رشته و دانشگاه فارغ‌التحصيل شد، اما شوق به فرهنگ و ادب در او بيش از ميل به اشتغال در رشته تحصيلى‌اش بود؛ به همين سبب، هم‌زمان با طى ايام دانشگاه، همكارى با مجله جهان نو را آغاز كرد كه تا سال 34 ادامه يافت. از 1337، به‌عنوان مدرس دانشسراى عالى تهران و از 1348، به‌عنوان استاد رشته تاريخ، در دانشكده ادبيات دانشگاه تهران مشغول به كار شد.

در سال 1330، به کتابدارى در دانشگاه تهران روى آورد و به فهرست‌نويسى و کتاب‌شناسى علاقه‌مند شد.

در سال 1331، با همكارى محمدتقى دانش‌پژوه، منوچهر ستوده، مصطفى مقربى و عباس زرياب خويى، مجله فرهنگ ايران‌زمين را بنيان گذاشت و از آن زمان تاكنون بيش از نيم قرن است كه به فعاليت مستمر مطبوعاتى مشغول است.

از سال 1333 تا 1335 سردبيرى مجله سخن به صاحب‌امتيازى دكتر پرويز ناتل خانلرى را بر عهده داشت.

از 1337 تا 1357، سردبير مجله راهنماى کتاب به صاحب‌امتيازى دكتر احسان يارشاطر بود.

در 1341، به رياست کتابخانه ملى ايران و در 1342 به رياست مركز تحقيقات ايران‌شناسى دانشگاه تهران رسيد و از 1344 تا 1358، رئيس کتابخانه مركزى دانشگاه تهران بود.

افشار، کتابخانه شخصى خود را به مركز دايرةالمعارف بزرگ اسلامى هديه كرد. کتاب‌هاى او در كنار کتابخانه دكتر عبدالحسين زرين‌كوب و دكتر منوچهر ستوده، زينت‌بخش مركز دايرةالمعارف است.

او تاكنون مقالات و کتاب‌هاى زيادى در باره ايران‌شناسى و در زمينه کتاب‌شناسى به چاپ رسانده است كه اين تحقيقات در نشريات معتبر ايرانى و خارجى منتشر شده‌است.

«فهرست مقالات فارسى» كه مقالات فارسى را در زمينه ايران‌شناسى در 6 جلد به چاپ رسانده است، بالغ بر چهل سال از زندگى استاد را در بر گرفته است و هر كسى كه بخواهد در موضوعاتى كه مربوط به ايران و زبان و فرهنگ ايرانى، دست به پژوهش بزند، از مراجعه به اين کتاب بى‌نياز نخواهد بود. مجموعه مقالاتى كه ايرج افشار، در مجلات و يادنامه‌ها به چاپ رسانده است شايد بالغ بر دو هزار مقاله باشد. کتاب‌هايى كه ايشان در زمينه فرهنگ، تاريخ و ادب ايران انتشار داده‌اند، بالغ بر سيصد جلد مى‌شود. وى از نظر كثرت آثار، شايد در ميان معاصرين، بى‌نظير باشد.

برخى از آثار او، اعم از تأليف و تحقيق و ترجمه، عبارت است از:

1. پژوهش‌هاى ايران‌شناسى نامواره؛
2. دفتر تاريخ؛
3. رياض الفردوس خانى؛
4. فرهنگ ايران‌زمين؛
5. نامه‌هاى تهران (شامل 154 نامه از رجال دوران به سيد حسن تقى‌زاده)؛
6. گلگشت در وطن (سفرنامه)؛
7. فهرست دست‌نويس‌هاى فارسى در کتابخانه ملى اتريش و آرشيو دولتى اتريش در وين؛
8. سواد و بياض؛
9. اخبار مغولان (650-683) در انبانه ملا قطب؛
10. فهرست مقالات فارسى در زمينه تحقيقات ايرانى؛
11. اسناد تاريخى خاندان غفارى؛
12. تاريخ يزد؛
13. خاطرات وكيل التوليه (ميرزا محمد نواب رضوى)؛

و...

وابسته‌ها

اسناد پادریان کرملی، بازمانده از عصر شاه عباس صفوی / نوع اثر: کتاب / نقش: به کوشش

تذکره شعرای یزد / نوع اثر: کتاب / نقش: مقدمه نويس

روزنامه خاطرات امین لشکر / نوع اثر: کتاب / نقش: به کوشش

مسافرت نامه کرمان و بلوچستان / نوع اثر: کتاب / نقش: محقق

دفتر تاریخ / نوع اثر: کتاب / نقش: به کوشش

ریاض الفردوس خانی / نوع اثر: کتاب / نقش: به کوشش

تاریخ عالم آرای عباسی / نوع اثر: کتاب / نقش: محقق

خاطرات ممتحن الدوله (زندگی نامه میرزا مهدی خان ممتحن الدوله شقاقی) / نوع اثر: کتاب / نقش: زير نظر

فرخ نامه / نوع اثر: کتاب / نقش: مصحح

اوراد الاحباب و فصول الاداب / نوع اثر: کتاب / نقش: به کوشش

دو رساله عرفانی در عشق / نوع اثر: کتاب / نقش: گردآورنده و مصحح

لوامع و لوایح در شرح قصیده خمریه ابن فارض و در بیان معارف و معانی عرفانی (سه رساله در تصوف) / نوع اثر: کتاب / نقش: مقدمه‌نويس

تاریخ جدید یزد / نوع اثر: کتاب / نقش: محقق

تاریخ کاشان / نوع اثر: کتاب / نقش: به کوشش

استر آباد نامه سه سفرنامه، وقفنامه و سرگذشت / نوع اثر: کتاب / نقش: اهتمام

خوابگزاری. التحبير في علم التعبير / نوع اثر: کتاب / نقش: گردآورنده

عرایس الجواهر و نفایس الأطایب / نوع اثر: کتاب / نقش: مصحح

هفت کشور و سفرهای ابن تراب / نوع اثر: کتاب / نقش: گردآورنده

جامع مفیدی / نوع اثر: کتاب / نقش: به کوشش

اسناد تاریخی خاندان غفاری / نوع اثر: کتاب / نقش: گردآورنده

چهل سال تاریخ ایران / نوع اثر: کتاب / نقش: گردآورنده

روزنامه سفر مازندران / نوع اثر: کتاب / نقش: محقق

خطای نامه: شرح مشاهدات سید علی اکبر خطائی معاصر شاه اسماعیل صفوی در سرزمین چین / نوع اثر: کتاب / نقش: محقق

أنیس الناس / نوع اثر: کتاب / نقش: مصحح

رجال عصر مشروطیت / نوع اثر: کتاب / نقش: بازخواني

خاطرات دیوان بیگی (میرزا حسین خان) از سال های 1275 تا 1317 قمری (کردستان و طهران) / نوع اثر: کتاب / نقش: به کوشش

روزنامه خاطرات عین السلطنه / نوع اثر: کتاب / نقش: محقق

تاریخ یزد / نوع اثر: کتاب / نقش: به کوشش

فهرست مقالات فارسی در زمینه تحقیقات ایرانی / نوع اثر: کتاب / نقش: نويسنده

شرح رباعیات در وحدت وجود (سه رساله در تصوف) / نوع اثر: کتاب / نقش: مقدمه‌نويس

جامع جعفری / نوع اثر: کتاب / نقش: گردآورنده

روزنامه ی اخبار مشروطیت و انقلاب ایران / نوع اثر: کتاب / نقش: محقق

خاطرات وکیل التولیه (میرزا محمد نواب رضوی) / نوع اثر: کتاب / نقش: مقدمه‌نويس

زنگی نامه / نوع اثر: کتاب / نقش: به کوشش

رجال وزارت خارجه در عصر ناصری و مظفری / نوع اثر: کتاب / نقش: به کوشش

نامه های مشروطیت و مهاجرت (از رجال سیاسی و بزرگان محلی به سید حسن تقی زاده) (سالهای 1325 قمری به بعد) / نوع اثر: کتاب / نقش: نويسنده

خاطرات سردار اسعد بختیاری (جعفر قلی خان سردار بهادر) / نوع اثر: کتاب / نقش: گردآوري و تدوين

آشپزی دوره صفویه (کارنامه و ماده الحیوه) / نوع اثر: کتاب / نقش: به کوشش

مجمل الحکمه: ترجمه گونه‌ای کهن از رسایل اخوان الصفا / نوع اثر: کتاب / نقش: به کوشش

فرهنگ ایران زمین / نوع اثر: کتاب / نقش: نويسنده

سواد و بیاض مجموعه مقالات / نوع اثر: کتاب / نقش: نويسنده

فردوس المرشدیه فی اسرار الصمدیه (سیرت نامه شیخ ابواسحق کازرونی) / نوع اثر: کتاب / نقش: به کوشش

اخبار مغولان (650-683) در انبانه ملا قطب / نوع اثر: کتاب / نقش: نويسنده

آداب المضيفين و زاد الآکلين / نوع اثر: کتاب / نقش: به کوشش

ذخیره خوارزمشاهی / نوع اثر: کتاب / نقش: به کوشش

استر آباد نامه(طبع قديم) / نوع اثر: کتاب / نقش: گردآورنده

گزيده در اخلاق و تصوف / نوع اثر: کتاب / نقش: مصحح

کتابشناسي فردوسي و شاهنامه از آغاز نوشته هاي پژوهشي تا سال 1385 / نوع اثر: کتاب / نقش: گردآورنده

عهد حسام (سفرنامه لرستان و خوزستان) سال 1245 قمري / نوع اثر: کتاب / نقش: به کوشش

خاطرات عارف قزويني به همراه اشعار چاپ نشده / نوع اثر: کتاب / نقش: مقدمه‌نويس

فهرست نسخه های خطی کتابخانه مرکزی دانشگاه تهران / نوع اثر: کتاب / نقش: زير نظر

نامه مینوی: مجموعه سی و هشت گفتار در ادب و فرهنگ ایرانی به پاس پنجاه سال تحقیقات و مطالعات مجتبی مینوی / نوع اثر: کتاب / نقش: زير نظر

مناقب الصوفیة / نوع اثر: کتاب / نقش: به کوشش

نشريه کتابخانه مرکزی دانشکاه تهران «درباره نسخه های خطی» / نوع اثر: کتاب / نقش: زير نظر

تاريخ هرات (دستنوشتي نو يافته) / نوع اثر: کتاب / نقش: مقدمه‌نويس

جواهر نامه نظامی / نوع اثر: کتاب / نقش: به کوشش

اسناد پادریان کرملی، بازمانده از عصر شاه عباس صفوی / نوع اثر: کتاب / نقش: به کوشش

جامع الصنايع: آشپزی نامه از عصر قاجار / نوع اثر: کتاب / نقش: به کوشش

دفتر اشعار صوفی / نوع اثر: کتاب / نقش: به کوشش

دستور الجمهور في مناقب سلطان العارفين ابويزيد طيفور / نوع اثر: کتاب / نقش: به کوشش

معرفت فلاحت: دوازده باب کشاورزی / نوع اثر: کتاب / نقش: به کوشش

رساله جلدسازی (طیاری جلد) / نوع اثر: کتاب / نقش: مقدمه‌نويس

نسخه شناخت: پژوهشنامه نسخه شناسی نسخ خطی فارسی / نوع اثر: کتاب / نقش: مقدمه‌نويس

فروغستان (دانشنامه فن استیفا و سیاق همراه با شناخت اوقات و اعیاد و مقیاسهای زمانی و مکانی مرتبط با علم استیفا) / نوع اثر: کتاب / نقش: مصحح

جامع مفیدی / نوع اثر: کتاب / نقش: مصحح