۴۲۵٬۲۲۵
ویرایش
شرح توحيد الصدوق: تفاوت میان نسخه‌ها
جز
جایگزینی متن - ' (ع)' به '(ع)'
جز (جایگزینی متن - ' عبد ' به ' عبد') |
جز (جایگزینی متن - ' (ع)' به '(ع)') |
||
| خط ۵۰: | خط ۵۰: | ||
قاضى سعيد در جلد اول اين اثر به شرح احاديث بابهاى اول و دوم كتاب توحيد صدوق پرداخته و به ارائه ديدگاههاى مختلف و نقد و بررسى آنها مبادرت ورزيده است. موضوعات مختلف فلسفى و كلامى مرتبط با موضوع را متعرض گشته و از مشربهاى ذوقى و عرفانى و به ويژه تاويل احاديث طبق يافته هاى خويش بهره هاى فراوانى برده است. وى در كنار تمسك به آيات قرآنى و احاديث معصومان (ع) به سخنان بسيارى از متقدمين و متاخرين استناد مى جويد. يكى از معضلات و نقايص اثر حاضر آن است كه شارح در مواردى احاديث را نقل به معنا نموده و لفظ و عبارت اصلى حديث را ذكر نمى نمايد. با آنكه ظاهر عبارت موهم آن است كه وى عين عبارت حديث را نقل كرده است. در اثر حاضر از امورى كه بسيار مورد توجه مولف است، پرداختن به مبحث صفات الهى و تلاش در جهت رد ديدگاه كسانى است كه به عينيت صفات با ذات يا زيادت صفات بر ذات قائلند. وى در اثبات نظريه خويش به احاديث فراوانى استناد مى نمايد. | قاضى سعيد در جلد اول اين اثر به شرح احاديث بابهاى اول و دوم كتاب توحيد صدوق پرداخته و به ارائه ديدگاههاى مختلف و نقد و بررسى آنها مبادرت ورزيده است. موضوعات مختلف فلسفى و كلامى مرتبط با موضوع را متعرض گشته و از مشربهاى ذوقى و عرفانى و به ويژه تاويل احاديث طبق يافته هاى خويش بهره هاى فراوانى برده است. وى در كنار تمسك به آيات قرآنى و احاديث معصومان(ع) به سخنان بسيارى از متقدمين و متاخرين استناد مى جويد. يكى از معضلات و نقايص اثر حاضر آن است كه شارح در مواردى احاديث را نقل به معنا نموده و لفظ و عبارت اصلى حديث را ذكر نمى نمايد. با آنكه ظاهر عبارت موهم آن است كه وى عين عبارت حديث را نقل كرده است. در اثر حاضر از امورى كه بسيار مورد توجه مولف است، پرداختن به مبحث صفات الهى و تلاش در جهت رد ديدگاه كسانى است كه به عينيت صفات با ذات يا زيادت صفات بر ذات قائلند. وى در اثبات نظريه خويش به احاديث فراوانى استناد مى نمايد. | ||
قاضى سعيد در صفات حق قائل است: اثبات صفات مقتضى آن است كه آنها زائد بر ذات باشند، لذا معنى ندارد كه براى حضرت حق اثبات اوصاف نماييم. بلكه كمال توحيد سلب صفات از اوست و معناى الله عالم انه ليس بجاهل و معناى الله حى انه ليس بميت است. او اين حرف را به استاد ملا رجبعلى تبريزى نسبت داده است. او در ذيل روايات متعددى از اين كتاب اين نظريه را متذكر شده و گاه با رواياتى به آنها استناد مى كند. | قاضى سعيد در صفات حق قائل است: اثبات صفات مقتضى آن است كه آنها زائد بر ذات باشند، لذا معنى ندارد كه براى حضرت حق اثبات اوصاف نماييم. بلكه كمال توحيد سلب صفات از اوست و معناى الله عالم انه ليس بجاهل و معناى الله حى انه ليس بميت است. او اين حرف را به استاد ملا رجبعلى تبريزى نسبت داده است. او در ذيل روايات متعددى از اين كتاب اين نظريه را متذكر شده و گاه با رواياتى به آنها استناد مى كند. | ||
از ديگر موضوعات مورد توجه شارح، موضوع اسرار عبادات است كه ايشان در اين موضوع به پيروى از طريقۀ محى الدين عربى در «الفتوحات المكيه» روى آورده و مطالب فراوانى از آن اقتباس نموده و علاوه بر آن به احاديث معصومين (ع) نيز استناد جسته است. | از ديگر موضوعات مورد توجه شارح، موضوع اسرار عبادات است كه ايشان در اين موضوع به پيروى از طريقۀ محى الدين عربى در «الفتوحات المكيه» روى آورده و مطالب فراوانى از آن اقتباس نموده و علاوه بر آن به احاديث معصومين(ع) نيز استناد جسته است. | ||
از جمله مسائل مهمى كه قاضى سعيد به شرح و حل آن اقدام نموده مساله معراج پيامبر اكرم (ص)، معاد و موضوعات مرتبط با آن است كه ايشان در اين رابطه به آيات قرآنى، احاديث معصومين و يافته هاى عرفانى خويش استناد جسته و از فتوحات مكيه [[ابن عربی، محمد بن علی|ابن عربى]] و كلمات سلير عرفاى بزرگ بهره مى گيرد. | از جمله مسائل مهمى كه قاضى سعيد به شرح و حل آن اقدام نموده مساله معراج پيامبر اكرم (ص)، معاد و موضوعات مرتبط با آن است كه ايشان در اين رابطه به آيات قرآنى، احاديث معصومين و يافته هاى عرفانى خويش استناد جسته و از فتوحات مكيه [[ابن عربی، محمد بن علی|ابن عربى]] و كلمات سلير عرفاى بزرگ بهره مى گيرد. | ||
| خط ۶۴: | خط ۶۴: | ||
مرحوم قاضى سعيد در اين مجلد به شرح احاديث ابواب بيست و هشتم تا چهل و يكم كتاب «التوحيد» پرداخته است. وى در اين مجلد از ترتيب ابواب كتاب التوحيد عدول كرده است . اما در نسخه حاضر در برنامه، محقق ملتزم به رعايت ترتيب ابواب كتاب بر حسب التوحيد بوده است. | مرحوم قاضى سعيد در اين مجلد به شرح احاديث ابواب بيست و هشتم تا چهل و يكم كتاب «التوحيد» پرداخته است. وى در اين مجلد از ترتيب ابواب كتاب التوحيد عدول كرده است . اما در نسخه حاضر در برنامه، محقق ملتزم به رعايت ترتيب ابواب كتاب بر حسب التوحيد بوده است. | ||
شارح در باب اول اين مجلد به بيان معناى اصطلاحات «سرمد، دهر، زمان» و نيز برخى اصطلاحات عرفا نظير «زمان عقلى، زمان مثالى و زمان حسى» پرداخته است. در باب دوم (باب 29 التوحيد) به دفاع از ديدگاه خويش در باب اشتراك لفظى صفات مشترك بين خالق و مخلوق پرداخته و تمام صفات را به سلب نقيض ارجاع داده است. وى قبل از شرح احاديث اين باب ديدگاههاى مختلف را در باب اسماء و صفات يادآور ميشود و از كسانى كه صفات مشترك بين خالق و مخلوق را مشترك لفظى مى دانند، نه مشترك معنوى با عنوان «طائفۀ محقّه» ياد مى كند و ديدگاه ايشان را مبتنى بر روايت امام محمد باقر (ع) كه دربارۀ صفات خداوند نقل شده، مى داند. قال الامام (ع): هل هو عالم قادر الا انه وهب العلم للعلماء و القدره للقادرين. | شارح در باب اول اين مجلد به بيان معناى اصطلاحات «سرمد، دهر، زمان» و نيز برخى اصطلاحات عرفا نظير «زمان عقلى، زمان مثالى و زمان حسى» پرداخته است. در باب دوم (باب 29 التوحيد) به دفاع از ديدگاه خويش در باب اشتراك لفظى صفات مشترك بين خالق و مخلوق پرداخته و تمام صفات را به سلب نقيض ارجاع داده است. وى قبل از شرح احاديث اين باب ديدگاههاى مختلف را در باب اسماء و صفات يادآور ميشود و از كسانى كه صفات مشترك بين خالق و مخلوق را مشترك لفظى مى دانند، نه مشترك معنوى با عنوان «طائفۀ محقّه» ياد مى كند و ديدگاه ايشان را مبتنى بر روايت امام محمد باقر(ع) كه دربارۀ صفات خداوند نقل شده، مى داند. قال الامام(ع): هل هو عالم قادر الا انه وهب العلم للعلماء و القدره للقادرين. | ||
بهترين مباحثى كه در باب سوم (باب 30 التوحيد) اين مجلد مطرح است، كلام الله و كيفيت آن و ديدگاههاى فرق مختلف كلامى در اين باره و نيز روش اهل بيت (ع) دربارۀ قرآن، بحث ار ايمان و حقيقت آن و ... مى باشد. | بهترين مباحثى كه در باب سوم (باب 30 التوحيد) اين مجلد مطرح است، كلام الله و كيفيت آن و ديدگاههاى فرق مختلف كلامى در اين باره و نيز روش اهل بيت(ع) دربارۀ قرآن، بحث ار ايمان و حقيقت آن و ... مى باشد. | ||
در باب چهارم (باب 31 التوحيد) به بيان معناى «بسم الله الرحمن الرحيم» با استناد به احاديث پنج گانه پرداخته است. مباحث ساير ابواب كتاب عبارتند از: بيان ديدگاههاى مختلف دربارۀ حروف تهجى و مخارج آنها، بررسى حروف جمل و حساب حروف مذكور، ادله توحيد صانع و ذكر برخى صفات خداوند، بحث از اب و ابن و روح القدس (اقانيم سه گانه مسيحيان) كه بين هاشم بن الحكم و جائليق مسيحى صورت گرفته است، بحث از حجب و سرادقات به طور تفصيلى، تفسير احاديث مشكله در باب عظمت خداوند متعال، لطف خداوند و ... . | در باب چهارم (باب 31 التوحيد) به بيان معناى «بسم الله الرحمن الرحيم» با استناد به احاديث پنج گانه پرداخته است. مباحث ساير ابواب كتاب عبارتند از: بيان ديدگاههاى مختلف دربارۀ حروف تهجى و مخارج آنها، بررسى حروف جمل و حساب حروف مذكور، ادله توحيد صانع و ذكر برخى صفات خداوند، بحث از اب و ابن و روح القدس (اقانيم سه گانه مسيحيان) كه بين هاشم بن الحكم و جائليق مسيحى صورت گرفته است، بحث از حجب و سرادقات به طور تفصيلى، تفسير احاديث مشكله در باب عظمت خداوند متعال، لطف خداوند و ... . | ||
| خط ۸۹: | خط ۸۹: | ||
4- مصحح در يافتن مصادر اقوال فراوانى كه شارح به نقل آنها مبادرت كرده، زحمت فراوانى متحمل شده است. نشانى آيات، روايات، اشعار، اقوال برگرفته از عناوينى از قبيل بعض العرفاء، بعض اهل المعرفه، قيل و مانند آنها، ارجاعات شارح به مطال گذشته يا آينده، در پاورقى به اسلوب علمى ارائه شده و از امتيازات اين چاپ به شمار مى آيد. گاهى بعضى لغات دشوار متن نيز توضيح داده شده است. با توجه به تلخيص اقوال منقول از جانب شارح و عدم ذكر گوينده يا كتاب به طور صريح، يافتن مصادر اصلى كارى ساده نبوده است. اما با وجود زحمت فراوان مصحح، موارد متعددى از متن بدون ذكر مصادر اصلى اقوال، رها شده است؛ براى نمونه: | 4- مصحح در يافتن مصادر اقوال فراوانى كه شارح به نقل آنها مبادرت كرده، زحمت فراوانى متحمل شده است. نشانى آيات، روايات، اشعار، اقوال برگرفته از عناوينى از قبيل بعض العرفاء، بعض اهل المعرفه، قيل و مانند آنها، ارجاعات شارح به مطال گذشته يا آينده، در پاورقى به اسلوب علمى ارائه شده و از امتيازات اين چاپ به شمار مى آيد. گاهى بعضى لغات دشوار متن نيز توضيح داده شده است. با توجه به تلخيص اقوال منقول از جانب شارح و عدم ذكر گوينده يا كتاب به طور صريح، يافتن مصادر اصلى كارى ساده نبوده است. اما با وجود زحمت فراوان مصحح، موارد متعددى از متن بدون ذكر مصادر اصلى اقوال، رها شده است؛ براى نمونه: | ||
* روايات منقول از امير المومنين (ع) در صفحات 174 و 541 استخراج نشده است. | * روايات منقول از امير المومنين(ع) در صفحات 174 و 541 استخراج نشده است. | ||
* قول [[فارابی، محمد بن محمد|فارابى]] در صفحۀ 131. | * قول [[فارابی، محمد بن محمد|فارابى]] در صفحۀ 131. | ||