۶۱٬۱۸۹
ویرایش
اللمع في التصوف: تفاوت میان نسخه‌ها
جز
جایگزینی متن - ' ابو ' به ' ابو'
جز (جایگزینی متن - ' عبد ' به ' عبد') |
جز (جایگزینی متن - ' ابو ' به ' ابو') |
||
| خط ۴۵: | خط ۴۵: | ||
نام كامل كتاب، «اللمع فى التصوف» است و با نام مختصرش(اللمع)، شهرت دارد، البته در برخى نسخه‌هاى چاپى كتاب، عنوان«اللمع فى تاريخ التصوف الاسلامى» ذكر شده، اما چنين عنوانى، درست و شناخته شده نيست و با محتواى كتاب نيز مطابقت چندانى ندارد. | نام كامل كتاب، «اللمع فى التصوف» است و با نام مختصرش(اللمع)، شهرت دارد، البته در برخى نسخه‌هاى چاپى كتاب، عنوان«اللمع فى تاريخ التصوف الاسلامى» ذكر شده، اما چنين عنوانى، درست و شناخته شده نيست و با محتواى كتاب نيز مطابقت چندانى ندارد. | ||
كتاب، به زبان عربى و تأليف | كتاب، به زبان عربى و تأليف ابونصر، عبدالله بن على سراج طوسى است. زمان تأليف كتاب، مشخص نيست، اما بنا بر احتمال يكى از پژوهش‌گران، بين سال‌هاى 340 تا 360ق، بوده است<ref>سراج طوسى، ص 34 مقدمه مترجم</ref>. | ||
كتاب، در موضوع احوال و مقامات و منازل سير و سلوك است و در واقع يك دوره كامل عرفان عملى را در بر مى‌گيرد و به پرسش‌هاى گوناگون در باره سنن و آداب تصوف و آموزه‌ها و سخنان جنجالى و شطحيات صوفيان، پاسخ مى‌دهد. گستردگى اين موضوعات، به حدى است كه مى‌توان«اللمع» را دايرةالمعارف دانش و اخلاق و عقايد صوفيانه تا قرن چهارم دانست<ref>همو، ص 35 مقدمه مترجم</ref>. | كتاب، در موضوع احوال و مقامات و منازل سير و سلوك است و در واقع يك دوره كامل عرفان عملى را در بر مى‌گيرد و به پرسش‌هاى گوناگون در باره سنن و آداب تصوف و آموزه‌ها و سخنان جنجالى و شطحيات صوفيان، پاسخ مى‌دهد. گستردگى اين موضوعات، به حدى است كه مى‌توان«اللمع» را دايرةالمعارف دانش و اخلاق و عقايد صوفيانه تا قرن چهارم دانست<ref>همو، ص 35 مقدمه مترجم</ref>. | ||
| خط ۵۱: | خط ۵۱: | ||
گويند سراج، با تأليف«اللمع»، براى نخستين بار علم تصوف را تدوين كرد<ref>سجادى، ص 78</ref>. | گويند سراج، با تأليف«اللمع»، براى نخستين بار علم تصوف را تدوين كرد<ref>سجادى، ص 78</ref>. | ||
كتاب اللمع، در زمانى نوشته شد كه فشارها و مشكلات بسيارى براى صوفيه پديد آمده و حتى برخى از صوفيان، مانند [[حلاج، حسین بن منصور|حسين بن منصور حلاج]] در سال 309ق، محاكمه و اعدام شده بودند. اين وضعيت، نويسندگان صوفى را واداشت كه از عقايد و اعمال خود دفاع كنند. از سوى ديگر، انحرافات اعتقادى و اباحى‌گرى عملى برخى از مدعيان تصوف، دفاع‌پذير نبود و عارفان و صوفيان در صدد برآمدند كه حساب خود را از آنان جدا سازند.<ref>جمعى از مؤلفان، ص 25</ref>؛ به همين جهت، | كتاب اللمع، در زمانى نوشته شد كه فشارها و مشكلات بسيارى براى صوفيه پديد آمده و حتى برخى از صوفيان، مانند [[حلاج، حسین بن منصور|حسين بن منصور حلاج]] در سال 309ق، محاكمه و اعدام شده بودند. اين وضعيت، نويسندگان صوفى را واداشت كه از عقايد و اعمال خود دفاع كنند. از سوى ديگر، انحرافات اعتقادى و اباحى‌گرى عملى برخى از مدعيان تصوف، دفاع‌پذير نبود و عارفان و صوفيان در صدد برآمدند كه حساب خود را از آنان جدا سازند.<ref>جمعى از مؤلفان، ص 25</ref>؛ به همين جهت، ابونصر سراج در«اللمع» سعى بليغى كرد تا بين شريعت و طريقت، صلح و سازش برقرار سازد و با تفسير و تحليل دينى، انديشه‌ها و رفتارهاى متصوفه را پذيرفتنى و معقول و آنان را پيرو سيره و سنت رسول اكرم(ص) معرفى كند و لذا سرتاسر اين اثر، مستند به آيات قرآن كريم و احاديث است؛ به‌طورى كه شايد مجموع آيات مكرر استفاده شده در متن كتاب، به اندازه مجموع آيات قرآن باشد.<ref>سراج طوسى، ص 37 مقدمه مترجم</ref>. | ||
== ساختار == | == ساختار == | ||
| خط ۶۳: | خط ۶۳: | ||
گزارش تفصيلى يكايك باب‌هاى كتاب نيازمند مجالى وسيع‌تر است و لذا در اين‌جا گزيده‌اى از مهم‌ترين مطالب هر بخش، به ترتيب مورد بحث، به‌صورت اجمالى گزارش مى‌شود: | گزارش تفصيلى يكايك باب‌هاى كتاب نيازمند مجالى وسيع‌تر است و لذا در اين‌جا گزيده‌اى از مهم‌ترين مطالب هر بخش، به ترتيب مورد بحث، به‌صورت اجمالى گزارش مى‌شود: | ||
1. مقدمات(شامل هجده باب): در اين‌جا، معنا و ماهيت تصوف و ويژگى‌هاى آن بيان شده است. در نظر | 1. مقدمات(شامل هجده باب): در اين‌جا، معنا و ماهيت تصوف و ويژگى‌هاى آن بيان شده است. در نظر ابونصر، دانشمندان حقيقى، عدل‌محور و وارثان پيامبرانند و آنان سه گروهند: محدثان، فقيهان و صوفيان. به همين ترتيب هر چند علوم فراوان است، ولى علم دين سه‌تاست: علم قرآن، علم سنت و علم حقايق ايمان و صوفيان حقيقى، دانشمندانى هستند كه علم حقايق ايمان دارند. | ||
2. احوال و مقامات(شامل نوزده باب): به نظر مى‌رسد كه«اللمع»، قديمى‌ترين اثرى است كه منازل عرفانى را در هفت مقام(توبه، ورع، زهد، فقر، صبر، توكل و رضا) و ده حال(مراقبه، قرب، محبت، خوف، رجا، شوق، انس، اطمينان، مشاهده و يقين) بيان و به‌صورت منظم طبقه‌بندى كرده است<ref>انصارى، ص 129 مقدمه مصحح</ref>. | 2. احوال و مقامات(شامل نوزده باب): به نظر مى‌رسد كه«اللمع»، قديمى‌ترين اثرى است كه منازل عرفانى را در هفت مقام(توبه، ورع، زهد، فقر، صبر، توكل و رضا) و ده حال(مراقبه، قرب، محبت، خوف، رجا، شوق، انس، اطمينان، مشاهده و يقين) بيان و به‌صورت منظم طبقه‌بندى كرده است<ref>انصارى، ص 129 مقدمه مصحح</ref>. | ||
| خط ۷۹: | خط ۷۹: | ||
8. در باره مسائل و اختلاف سخنان اهل تصوف در پاسخ‌هاى آنان(شامل دوازده باب): در اين بخش، مجموعه‌اى از پاسخ‌هاى صوفيان در مورد مسائل اختلافى، مثل روح، فقر، فنا، بقا، ذكر و... مطرح است. | 8. در باره مسائل و اختلاف سخنان اهل تصوف در پاسخ‌هاى آنان(شامل دوازده باب): در اين بخش، مجموعه‌اى از پاسخ‌هاى صوفيان در مورد مسائل اختلافى، مثل روح، فقر، فنا، بقا، ذكر و... مطرح است. | ||
9. مكاتبات، خطبه‌ها، اشعار، دعاها و رسائل صوفيان(شامل پنج باب): در اين بخش، نامه‌ها، ادعيه، وصيت‌نامه‌ها و اشعارى از صوفيانى همانند | 9. مكاتبات، خطبه‌ها، اشعار، دعاها و رسائل صوفيان(شامل پنج باب): در اين بخش، نامه‌ها، ادعيه، وصيت‌نامه‌ها و اشعارى از صوفيانى همانند ابوعلى رودبارى، ذو النون مصرى، جنيد و شبلى ذكر شده است. | ||
10. سماع(شامل دوازده باب): در اين بخش، معنا و انواع سماع و طبقات شنوندگان آن و نيز حالات كاملان در هنگام سماع و... مطرح است. | 10. سماع(شامل دوازده باب): در اين بخش، معنا و انواع سماع و طبقات شنوندگان آن و نيز حالات كاملان در هنگام سماع و... مطرح است. | ||
11. وجد(شامل شش باب): در اين بخش، ماهيت وجد و صفات اهل وجد، مطرح و مطالبى نيز از كتاب«وجد» نوشته | 11. وجد(شامل شش باب): در اين بخش، ماهيت وجد و صفات اهل وجد، مطرح و مطالبى نيز از كتاب«وجد» نوشته ابوسعيد بن اعرابى نقل شده است. | ||
12. اثبات نشانه‌ها و كرامات صوفيان(شامل شش باب): در اين بخش، معناى آيات و كرامات و تفاوت اولياى خدا با پيامبران(ع) و روش إثبات كرامات اولياء و... آمده است. | 12. اثبات نشانه‌ها و كرامات صوفيان(شامل شش باب): در اين بخش، معناى آيات و كرامات و تفاوت اولياى خدا با پيامبران(ع) و روش إثبات كرامات اولياء و... آمده است. | ||
| خط ۸۹: | خط ۸۹: | ||
13. در بيان مشكلات(شامل دو باب): در اين بخش، بيش از صد و پنجاه مورد از اصطلاحات دشوار رايج در بين صوفيان، مانند سر، قبض، بسط، سكر، صحو، شرب، فنا، بقا و... معنا شده است. | 13. در بيان مشكلات(شامل دو باب): در اين بخش، بيش از صد و پنجاه مورد از اصطلاحات دشوار رايج در بين صوفيان، مانند سر، قبض، بسط، سكر، صحو، شرب، فنا، بقا و... معنا شده است. | ||
14. در تفسير شطحيات و سخنانى كه ظاهرشان غلط و ناروا به نظر مى‌آيد، ولى در باطن صحيح و رواست(شامل سى و دو باب): در اين بخش، افزون بر تعريف معناى شطح و تفسير برخى از شطحيات بايزيد بسطامى و شبلى و | 14. در تفسير شطحيات و سخنانى كه ظاهرشان غلط و ناروا به نظر مى‌آيد، ولى در باطن صحيح و رواست(شامل سى و دو باب): در اين بخش، افزون بر تعريف معناى شطح و تفسير برخى از شطحيات بايزيد بسطامى و شبلى و ابوحسين نورى و دفاع از آن، انتقادات متعدد ابونصر سراج طوسى بر اشتباهات نظرى و عملى برخى صوفيان در زمينه عزلت، ولايت، إباحه، فناى بشرى و... به تفصيل تحت عنوان«فى ذكر من غلط من المترسمين بالتصوف»(غلطهاى صوفى‌نمايان) بيان شده است. | ||
«اللمع»، به لحاظ قدمت تأليف، به‌ويژه در زبان عربى، جامعيت مطالب، نثر متين و سنجيده، رعايت اعتدال، تلفيق بين استدلال و استنباط، كوشش براى مطابقت طريقت با شريعت و استناد و استدلال به قرآن و حديث و اصالت انديشه‌ها و نقل قول‌ها، جزو تأثيرگذارترين ميراث علمى صوفيانه از زمان انتشار تا كنون است.<ref>همو، ص 31 - 38 مقدمه مترجم</ref>. | «اللمع»، به لحاظ قدمت تأليف، به‌ويژه در زبان عربى، جامعيت مطالب، نثر متين و سنجيده، رعايت اعتدال، تلفيق بين استدلال و استنباط، كوشش براى مطابقت طريقت با شريعت و استناد و استدلال به قرآن و حديث و اصالت انديشه‌ها و نقل قول‌ها، جزو تأثيرگذارترين ميراث علمى صوفيانه از زمان انتشار تا كنون است.<ref>همو، ص 31 - 38 مقدمه مترجم</ref>. | ||
| خط ۱۲۴: | خط ۱۲۴: | ||
5. سجادى، سيد ضياء الدين(1372ش)، مقدمه‌اى بر مبانى عرفان و تصوف، تهران، يازدهم، سمت؛ | 5. سجادى، سيد ضياء الدين(1372ش)، مقدمه‌اى بر مبانى عرفان و تصوف، تهران، يازدهم، سمت؛ | ||
6. السراج الطوسى، | 6. السراج الطوسى، ابونصر، اللمع فى التصوف(1914م)، صححه رنولد الن نيكلسون، ليدن، مطبعة بريل؛ | ||
7. السراج الطوسى، | 7. السراج الطوسى، ابونصر، اللمع فى التصوف(1382ش)، تصحيح و تحشيه رينولد آلن نيكلسون، ترجمه دكتر مهدى محبتى، تهران، انتشارات اساطير؛ | ||
8. السراج الطوسى، | 8. السراج الطوسى، ابونصر، اللمع فى تاريخ التصوف الاسلامى(1421ق)، ضبطه و صححه كامل مصطفى الهنداوى، بيروت، دار الكتب العلمية؛ | ||
9. السراج الطوسى، | 9. السراج الطوسى، ابونصر، اللمع فى التصوف، تحقيق عماد زكى البارودى، القاهرة، المكتبة التوفيقية؛ | ||
10. مطهرى، مرتضى(1390ش) خدمات متقابل اسلام و ايران، تهران، چهل و يكم، انتشارات صدرا؛ | 10. مطهرى، مرتضى(1390ش) خدمات متقابل اسلام و ايران، تهران، چهل و يكم، انتشارات صدرا؛ | ||