دین‌شناسی: تفاوت میان نسخه‌ها

در بخش دوم «اسلام و پلورالیسم دینی»، پس از ذکر زمینه طرح بحث پلورالیسم دینی در مسیحیت و اینکه دیدگاه افراطی و متعصبانه و انحصارگرایی یهود و نصاری زمینه چنین بحثی را در قرن اخیر فراهم کرده، دست‌کم، سه معنا یا اصطلاح برای پلورالیسم دینی احتمال داده شده است. اگر منظور از آن، هم‌زیستی مسالمت‌آمیز باشد، چنین معنایی همواره موردتوجه و توصیه اولیای دین اسلام، حتی در عصر بعثت پیامبر اکرم(ص) بوده و معمولاً به نحو مطلوبی اعمال شده است. اگر مراد از آن این است که هیچ دینی واجد تمام حقیقت نیست؛ بلکه هر دین بخشی از حقیقت را داراست، چنین معنایی مورد نقد قرار گرفته و تصریح شده که با ضروریات اسلام ناسازگار است. مهم‌ترین معنا که مطمح نظر متکلمان و اندیشمندان غربی است، این است که ادیان چهره‌های گوناگون و متنوع یک حقیقت‌اند؛ تنوع ادیان به دلیل برداشت‌های خاص انسانی از حقیقت مطلق است و بدین‌سان تفاوت‌های ادیان به تفاوت‌های فهم یا واکنش‌های گوناگون انسان در قبال حضور حق ارجاع می‌یابد. گرچه به دلیل عدم دسترسی به معصوم (ع) معنای سوم را در حوزه محدودی از احکام فقهی غیر یقینی و غیرضروری و اعتقادات ظنی می‌توان پذیرفت؛ ولی در قلمرو عقاید و احکام یقینی و ضروری که آنها بیشترین یا عمده‌ترین‌اند، اسلام موضع منفی دارد. ایمان به هریک از ادیان در زمان خاص خودشان لازم بوده؛ ولی از عصر بعثت پیامبر اکرم (ص) تا انقراض جهان تنها دین پذیرفته شده و مرضی خداوند «اسلام» است. پذیرفته‌نشدن دیگر ادیان به این دلیل نیست که آنها (منهای خرافات و انحرافات پسین) حقانیت ندارند؛ بلکه بدین دلیل است که اسلام و ایمان در هر عصری مصادیق ویژه‌ای دارد. اگر در زمان بعثت حضرت عیسی، کسی که نبوت انبیای پیشین و دین یهود را پذیرفته بود، نبوت آن حضرت را انکار می‌کرد وی مستحق لعن و عقوبت ابدی بوده و در واقع تسلیم فرمانی الهی نشده، بر او طغیان کرده و وحی جدید را عمداً و از روی تعصب و لجاجت انکار کرده است؛ گواینکه ادیان به‌حسب واقع و لُبّ یک حقیقت‌اند و تفاوت‌های آنها در شریعت و ظاهر است - نه در لُبّ و واقع - و چنین تفاوت‌هایی چندان عمده نیست. در پایان، آموزه نجات و ارتباط آن با حقانیت مطرح شده است.