الوهابية المتطرفة: موسوعة نقدية: تفاوت میان نسخه‌ها

پایان بخش مباحث مطالبی پیرامون حکمت ولادت پیامبر(ص) در روز دوشنبه از ماه ربیع الاول است.<ref>همان، ص249- 250</ref>

===الدرر السنیة في الرد علی الوهابیة===

'''الدرر السنیة في الرد على الوهابية'''، نوشته [[ دحلان، احمد زینی|احمد بن زينی دحلان حسنی هاشمی]] (١٢٣١- ١٣٠٤هـ) فقیه شافعی مذهب، درباره توسل و زیات قبور و رد بر عقاید وهابیت در دو موضوع است.

قسمتی از مطالب کتاب به وهابیت به طور خاص اختصاص یافته است. نویسنده ضمن بیان مواجهه برخی از عالمان با محمد بن عبد الوهاب، به گوشه‌ای از اعمال و اقوال ناپسند او اشاره کرده<ref> همان، ص311- 314 </ref>و تاریخچه مختصری از وی و ظهور تفکر او<ref> همان، ص314-  321</ref>و پیشگویی پیامبر(ص) درباره ظهور او و پروانش ذکر نموده است.<ref>همان، ص 321- 327</ref>

===فتنة الوهابية===

[[فتنة الوهابية]]، نوشته[[سید احمد بن زینی دحلان]](معاصر)، برای این اثر درباره مناسب تهیه شده است.

====انگیز نگارش====

نویسنده این اثر را به هدف مقابله با حشویه(وهابیت) یا مخالفان زیارت قبور که مسلمانان را به واسطه توسل و زیارت قبور تکفیر کرده‌اند، نوشته است.<ref>مقدمه نویسنده، ج1، ص 438</ref>

====ساختار کتاب====

ساختار کتاب شامل مقدمه تحقیق، مقدمه بین یدی الرساله، مقدمه نویسنده و سه فصل و خاتمه  است.

نویسنده در فصل سوم مطالبی دیگر پیرامون استغاثه و استعانت آورده<ref>همان، ص486 - 490 </ref>و در خاتمه منکران توسل به انبیاء و اولیاء را فاقد هرگونه دلیل دانسته است. در پایان به توسل نهی شده توسط ابوحنیفه اشاره کرده است.<ref>همان، ص 491- 495</ref>

=== جواب سؤال حول التوسل والاستغاثة===

'''جواب سؤال حول التوسل والاستغاثة'''، نوشته [[محمد عابد سندی انصاری]] (١١٩٠-١٢٥٧ق) فقیه و محدث حنفی مذهب، در پاسخ به سؤالی در مورد احکام توسل و استغاثه  از پیامبر(ص) و اولیای خدا در حال حیات و پس از درگذشت آنها است.

مسأله توسل به پیامبر(ص) و شفاعت ایشان در آخرت از جمله مطالبی است که نویسنده متعرض آنها شده و این گونه امور را حتی برای صالحان جایز دانسته است.<ref>همان، ص 525 </ref>نویسنده گزارش‌های متعددی را در درباره توسل به پیامبر(ص) ذکر کرده<ref>همان، ص525- 531</ref>

و در نهایت با اشاره به فراوانی ادله درباره حیات انبیاء، توسل به آنان و به اولیای صالح را از اموری دانسته که از نظر علما جایز است.<ref> همان، ص536- 537</ref>

=== كلمة علمية هادية في البدعة وأحكامها===

'''كلمة علمية هادية في البدعة وأحكامها'''، نوشته [[وهبي سليمان غاوجي]] (1342- 1434ق) از عالمان حنفی مذهب، در  به تبیین مسئله بدعت در دین و احکام مرتبط با آن و ارائه معیارهای صحیح برای تمایز میان سنت و بدعت است.

پایان بخش مطالب کتاب خاتمه‌ای است که نویسنده در آن سخنانی از محمد سعید رمضان بوطی در مورد بدعت، مفهوم و اختلاف نظر درباره آن آورده و در نهایت پرسش‌هایی درباره مصادیق بدعت مطرح کرده است.<ref>همان، ص 608- 614</ref>

=== إرغام المبتدع الغبي بجواز التوسل بالنبي(ص)===

'''إرغام المبتدع الغبي بجواز التوسل بالنبي(ص)'''، نوشته [[غماری حسنی، احمد|أحمد بن محمد بن صدیق غماری]] (۱۳۲۰ - ۱۳۸۰ ق) در اثبات جواز توسل، شفاعت، و استغاثه به پیامبر اکرم (ص) و اولیاء صالح در هنگام سختی‌ها و مشکلات است.

مؤلف در پایان ذیل عنوان «اعتذار و جوابه» ادعای کسانی که توسل و استغاثه را مختص زمان حیات پیامبر(ص) دانسته‌اند به ویژه شیخ البانی نامقبول دانسته و استدلال آنها را فاقد وجاهت علمی و حدیثی عنوان کرده است. وی در خلال مباحث به گوشه‌ای از انحرافات البانی نیز اشاره کرده است.<ref> همان، ص 637- 643</ref>

=== إحياء المقبور من أدلة جواز بناء المساجد والقباب على القبور===

'''إحياء المقبور من أدلة جواز بناء المساجد والقباب على القبور'''، نوشته [[غماری حسنی، احمد|احمد عبد الله صديق غماری]](1320- 1380ق) فقیه و محدث مغربی درباره حکم بنای بر قبور است.

در پایان کتاب مطالبی نیز ذیل خاتمه آمده است که به جمع‌بندی ادله مطرح شده در اثبات جواز بنای قبه یا مسجد بر قبر اختصاص دارد.<ref> همان، ص712- 715</ref>

===السيف الصقيل في الرد على ابن زفيل ===

'''السيف الصقيل في الرد على ابن زفيل'''، نوشته [[ ابوالحسن تقی الدین علی بن عبدالکافی سبکی]] (۶۸۳ – ۷۵۶ ق)، در نقد و رد تفکرات کلامی ابن قیم جوزیه است. این اثر به همراه با تعلیقاتی بر کتاب باعنوان «تکملة الرد علب نونیة ابن القیم» از محمد زاهد کوثری است.<ref> مقدمه محمد زاهد کوثری، ج2، ص 38</ref>

موضوع کلام خداوند و حدوث و قدم آن از نگاه ابن قیم و اشکالاتی که بر آن وارد شده از مطالبی که نویسنده متعرض آنها شده است.<ref> همان، ص83 - 94</ref>جواز تسلسل<ref> همان، ص 99- 101 </ref>وی همچنین به مسائل کلامی مانند نزول و تنزیل قرآن و رفع درجات، اشاره کرده و تصور فیزیکی رؤیت خداوند در آخرت را رد کرده است. و به طور کلی، بر تنزیه خداوند از صفات جسمانی و عوارض مخلوقات تأکید می‌کند<ref>همان،ص 115- 129</ref> و ی مباحث مختلف دیگری مانند بحث فوقیت و مباحثی در تاویل<ref>همان،ص134- 156</ref> را مطرح کره و در خصوص معطل و موحد و اتهام به اشعریان سخن گفته است.<ref>همان،ص167- 173</ref>  نویسنده تا پیان کتاب اشکلات و نقدهای کلامی دیگری را متوجه ابن قیم کرده است.

=== مصباح الأنام وجلاء الظلام في رد شبه البدعي النجدي التي أضل بها العوام===

'''مصباح الأنام وجلاء الظلام في رد شبه البدعي النجدي التي أضل بها العوام'''، نوشته]]علوی بن أحمد بن حسن بن عبد الله بن علوی حسینی شافعی[[ (م 1232ق) در  نقد و رد شبهات و بدعت‌های محمد بن عبد الوهاب و تفکر وهابیت است. ذیل این اثر رساله‌ای درباره دلائل جواز توسل به پیامبر(ص) و زیارت ایشان از احمد بن زینی دحلان است.

خاتمه کتاب مشتمل بر پرسش‌ها و پاسخ‌ها و تقریظ بر کتاب سلیمان بن عبد الوهاب توسط محمد بن سلیمان کردی و تقریظ بر کتاب حاضر است<ref>همان، ص343- 365</ref>

===الزيارة النبوية بين البدعية والشرعية===

'''الزيارة النبوية بين البدعية والشرعية'''، تألیف [[مالکی حسنی، محمد| سید محمد بن علوی بن عباس مالكی حسنی]] (1367- 1425ق) از علمای مذهب مالکی در بررسی احکام شرعی و مشروعیت زیارت قبر پیامبر اکرم (ص) و انکار بر کسانی است که آن را عملی بدعت‌آمیز دانسته‌اند.

در خاتمه به ذکر کتابها و مصادر مرتبط با موضوع بحث پرداخته شده و براساس موضوعات آنها به چهار قسم( کتب خصائص و مناقب، فقه،زیارت و مناسک) تقسیم بندی شده‌اند. نویسنده در هر قسم کتابهایی را که مطالبی درباره زیارت پیامبر(ص) مطرح کرده‌اند نام برده و توضیحاتی پیرامون آنها داده است.<ref>همان،ص 529- 538</ref>

=== تحقیق الآمال فيما ينفع الميت من الأعمال===

'''تحقیق الآمال فيما ينفع الميت من الأعمال'''، تألیف [[مالکی حسنی، محمد| سید محمد بن علوی بن عباس مالكی حسنی]] (1367- 1425ق) از علمای مذهب مالکی درباره رسیدن ثواب اعمال نیک به درگذشتگان است.

در خاتمه کتاب از کوتاهی آرزوها، یادآوری مرگ و...سخن گفته شده<ref>همان، ص606- 615</ref>و در پایان به بایسته‌های فقهی  برخی از مسائل همچون احتضار، عزاداری، غسل، تکفین و دفن و...اشاره شده است.<ref>همان، متن، ص615- 620</ref>

=== الفجر الصادق في الرد على منكري التوسل والكرامات والخوارق===

'''الفجر الصادق في الرد على منكري التوسل والكرامات والخوارق'''، نوشته [[جميل أفندی صدقی زهاوی]] (۱۲۷۸- ۱۳۵4 ق) شاعر و ادیب، در رد بر کسانی است که مفاهیم دینی مانند توسل، کرامات اولیاء را انکار می‌کنند.

مطالب پایانی رساله به تکفیر و مشرک دانستن مسلمانان توسط وهابیت به جهت برخی از امور نظیر  سوگند یاد کردن به غیر خدا و نذر و قربانی برای غیر خدا اختصاص یافته است. نویسنده ضمن اشاره به دیدگاه برخی از عالمان اهل سنت مانند ابن تیمیه و ابن قیم این اعمال را مستوجب تکفیر ندانسته است.<ref>همان، ص696- 698</ref>

===رفع المنارة لتخريج أحاديث التوسل والزيارة===

'''رفع المنارة لتخريج أحاديث التوسل والزيارة'''، نوشته]]محمود سعيد ممدوح[[  (معاصر) در بررسی ابعاد گوناگون توسل و زیارت، همراه با تخریج احادیث مرتبط و ادله فقهی مرتبط است.

فصل چهارم ‌به طور خاص به تخریج احادیث صحابه در توسل به رسول اکرم (ص) است و در این خصوص دو روایت از عائشه پیرامون استسقاء در مدینه و توسل به پیامبر(ص) در زمان عمر به جهت طلب باران نقل شده است.

فصل پنجم کتاب به تخریج احادیث زیارت اختصاص یافته  و به 10 حدیث در این خصوص اشاره شده که از جمله‌ی آنها حدیث ثواب زیارت پیامبر اکرم (ص) و فرمایش ایشان مبنی بر وجوب شفاعت برای زائران بارگاه ایشان است.<ref>مقدمه محقق، ج3، ص 19- 20</ref>

=== التنديد بمن عدد التوحيد===

'''التنديد بمن عدد التوحيد'''، نوشته [[سقاف، سید حسن بن علی|حسن بن علی سقاف حسينی شافعی]] (متولد 1380ق) از علمای حدیث و کلام، در نقد و رد تقسیم‌بندی ارائه شده از توحید توسط عالمانی همچون ابن ابی العز است.

فصل دوم به ابطال توحید اسماء و صفات اختصاص یافته است. نویسنده پس از ذکر اجمالی رویکرد اهل سنت از جمله اشاعره و ماتریدیه درباره صفات خداوند،<ref>همان، ص286- 290</ref>نگاه ابن تیمه را در خصوص اسماء و صفات، اعتقاد به تشبیه و تجسیم خداوند بازگو نموده و به نقد کشیده است.<ref>همان، ص290 </ref>سپس به دیدگاه فرقه کرامیه و بیان برخی از آرای آنها در اسماء و صفات پرداخته است.<ref> همان، ص292- 295</ref> به دنبال آن نمونه‌هایی از کتاب «شرح العقیده الطحاویه» نوشته ابن ابی العز را در مورد اسماء و صفات (کلام خداوند، اثبات حد،  اثبات جهت برای خداوند، و....) ذکر کرده و سخنانش را به نقد کشیده است.<ref>همان، ص295- 303</ref>

===من فضائح كتاب التوحيد لمحمد بن عبد الوهاب===

'''من فضائح كتاب التوحيد لمحمد بن عبد الوهاب'''، نوشته [[سقاف، سید حسن بن علی|حسن بن علی سقاف حسينی شافعی]] (متولد 1380ق) از علمای حدیث و کلام، در  ابطال استدلال‌های وهابیت به احادیث ضعیف، ساختگی و مجهول در مباحث توحید و عقاید است.

'''بهجة الناظر في التوسّل بالنبي الطاهر'''، نوشته‌ای از [[سقاف، سید حسن بن علی|حسن بن علی سقاف حسينی شافعی]] (متولد 1380ق) از علمای حدیث و کلام، درباره ادله شرعی مشروعیت توسل به پیامبر (ص) به طور خاص و انبیاء و صالحین به طور عام است.

در خاتمه رساله  به ذکر خلاصه قاعده‌ای در علم مصطلح الحدیث پرداخته شده که بر اساس آن تنها کسانی می‌توانند حدیثی را تصحیح یا تضعیف کنند که حدیث‌شناس متخصص باشند.<ref>متن، ج3، ص358- 359</ref>

=== الإغاثة بأدلة الاستغاثة===

'''الإغاثة بأدلة الاستغاثة'''، نوشته [[سقاف، سید حسن بن علی|حسن بن علی سقاف حسينی شافعی]] (متولد 1380ق) از علمای حدیث و کلام، پیرامون مشروعیت استغاثه و توسل با تکیه بر احادیث و روایات و رد مخالفان و منکران است.

وی در خاتمه ضمن اشاره به نوظهور بودن انکار استغاثه،  در الحاقی که بر مباحث نگاشته از طعن البانی بر حدیثی با مضمون پاسخ سلام زندگان توسط درگذشتگان، سخن به میان آورد و ضمن بررسی حدیث به تحریف آن توسط البانی اشاره کرده است.<ref>همان، ص400- 405</ref>

===براءة الأشعريين من عقائد المخالفين===

'''براءة الأشعريين من عقائد المخالفين'''، نوشته [[أبو حامد بن مرزوق بن محمد مغربی]] (1315- 1390ق) از عالمان محقق، مدرس و از منتقدان سلفیه، درباره عقاید وهابیت و نقد و رد آنها از منظر رویکرد کلامی اشعری است.

در خاتمه کتاب نخست مطالبی درباره ادعای بر حق بودن هریک از فرق مذهبی آمده سپس مسأله برحذر داشتن از تکفیر در سنت پیامبر(ص) مطرح شده است. به دنبال آن به تلاش مذهبی حنبلیان در مواجهه با اشاعره به اضافه مطالبی درباره ابن تیمیه و ابن قیم، مشبهه، مجسمه و برخی از عقاید علمای آنان اشاره شده است. پایان بخش مباحث کتاب مطالبی در خصوص محمد بن عبد الوهاب نقد وی و همچنین احادیثی در برتری امت اسلامی بر سایر امم است.<ref> همان، ص711- 718</ref>

===تاريخ الوهابيين===

'''تاريخ الوهابيين'''، نوشته [[ایوب صبری پاشا]] (م 1308ق) از صاحب منصبان دولت عثمانی درباره پیدایش و گسترش وهابیت است.

وی ضمن جمع‌بندی اقدامات قرامطه و وهابیون، در خاتمه کتاب به خالی از نقص نبودن این نوشتار اذعان نموده است.<ref>همان، ص 136- 137</ref>

=== هؤلاء هم الخوارج===

'''هؤلاء هم الخوارج'''، نوشته [[عبدالله القحطاني]] (معاصر) در بررسی و نقد وهابیت و مقایسه آنها با خوارج است.

در فصل نهم به آثار بدعت وهابیت پرداخته شده<ref>همان، ص 517 </ref>و در این راستا نخست به سخنان محمد سعید رمضان بوطی از ناقدان وهابیت اشاره شده است.<ref>همان، ص517- 521 </ref>سپس پرسش‌هایی چالش برانگیز در مورد وهابیت مطرح گردیده<ref>همان، ص521- 528 </ref>و در ادامه بخشی از مناظره‌های صورت گرفته میان عالمان اهل سنت و شیخ البانی ذکر شده است.<ref>همان، ص529- 534</ref>در پایان کتاب اشعاری از زبان برخی ادبا در مورد  وهابیت آمده است.<ref>همان، ص543- 545</ref>

=== النقول الشرعية في الرد على الوهابية===

'''النقول الشرعية في الرد على الوهابية'''، نوشته [[حسن شطی حنبلی]] (تولد 1382ق) از عالمان و فقهای مذهب حنبلی، در بیان برخی از مسائل اعتقادی و فقهی در راستای مقابله با وهابیت و انحرافات فکری انان است.

خاتمه رساله درباره تصوف و برخی از باورهای دینی است<ref>مقدمه نویسنده، ج4، ص562 </ref>و با هدف تبیین توحید حقیقی، از کرامات اولیا و صالحان دفاع کرده و توسل و استغاثه را که مطابق با معارف و حقایق عرفانی است تأیید کرده است.<ref>متن، ج4، ص592- 609</ref>

=== التوسل في سنة النبي وأصحابه ===

'''التوسل في سنة النبي وأصحابه'''، نوشته [[محمود أحمد الزين]] (1373- 1434ق) است که به  بررسی مسأله توسل در سیره پیامبر اکرم(ص) و صحابه ایشان اختصاص دارد و با تکیه بر دلایل شرعی، به تجزیه و تحلیل فقهی مشروعیت توسل و انواع آن می‌پردازد.

مسأله تبرک به آثار پیامبر اکرم(ص) بخشی از مطالب را به خود اختصاص داده است. نویسنده سخنان نووی، ابن جماعه و دیگر عالمان را در جواز تبرک به برخی مکانها مانند وضو گرفتن یا نوشیدن از چاههایی که پیامبر(ص) از آنها وضو ساخته یا نماز در برخی مکانها مانند مصلای ایشان مطرح کرده و همچنین با استناد به احادیث و روایات، مسأله یاد شده را مورد بررسی قرار داده است.<ref>همان، ص643- 648 </ref>وی در ادامه به مسأله توسل از رهگذر تبرک به آثار رسول خدا(ص) که توسط برخی عالمان مطرح شده، اشاره کرده و از تبرک به جهت منافع  اخروی سخن گفته است.<ref>همان، ص 648- 649</ref>پایان‌بخش مطالب رساله بیان حقیقت تبرک‌ و ذکر اشتیاق علمای سلف به آثار برجای مانده از رسول اکرم(ص) است.<ref>همان، ص650- 654</ref>

=== البيان النبوي عن فضل الاحتفال بمولد النبي(ص)===

'''البيان النبوي عن فضل الاحتفال بمولد النبي(ص)'''، نوشته‌ [[محمود احمد الزين]] (1373- 1434ق) در بررسی جایگاه شرعی جشن میلاد پیامبر (ص) و بیان دیدگاه‌های مختلف علما در مورد  مستحب یا بدعت بودن آن است.

در خاتمه کتاب، نویسنده ضمن اشاره به اینکه دلایل استحباب برگزاری جشن میلاد مفصل‌تر از آن است که در این مختصر آمده، به هدف اصلی خود در این نوشتار اشاره نموده و در مورد اصل اجتهاد و خطای در آن و... مطالبی مطرح کرده است.<ref>همان، ص685- 687</ref>

===اقناع المؤمنين بتبرك الصالحين===

'''اقناع المؤمنين بتبرك الصالحين'''، نوشته [[عثمان بن محمد بن داود شافعی صومالی]] (تولد 1942 م)، در تبیین و تأیید جواز تبرک جستن به صالحان، اولیاء و انبیاء و ردّ بر مخالفان است.

مقصد چهارم به توسل و استغاثه به انبیاء و صالحان اختصاص یافته است.<ref>مدخل، ج5، ص31 و متن، ج5، ص 364</ref>نویسنده در یک باب و هفت فصل موضوع یاد شده را به بحث گذاشته و ضمن اشاره به اینکه مسأله توسل در حوزه مباحث و مسائل فقهی است از نخستین کسی که توسل را منع کرده سخن گفته سپس مشروعیت آن را براساس قرآن، احادیث و روایات مطرح کرده است.<ref>متن، ج5، ص365- 377</ref>درادامه متعرض ذکر عالمانی که توسل و استغاثه را جائز شمرده‌اند، شده و سخنان آنان را در این خصوص آورده است.<ref>همان، ص377- 389</ref>ذکر متوسلان از انبیاء، متوسلان از اصحاب پیامبر(ص)<ref>همان، ص390- 394</ref>و متوسلان از تابعان و پس از آنان<ref>همان، ص401</ref>سایر مطالب این بخش تا پایان کتاب را به خود اختصاص داده است.

===كلمة هادئة في التوسل===

'''كلمة هادئة في التوسل''' ، نوشته[[عمر عبد الله كامل]] (متولد١٣٧١ ق)، از نویسندگان و اندیشمندان اسلامی، درباره توسل و مسائل مرتبط با آن اعم از مفهوم، اقسام و بیان حکم فقهی آن برمبنای دلائل شرعی است.

نویسنده مطالب خود را با تعریف مفهوم توسل آغاز کرده است و از آن به واسطه قرار دادن رسول الله (ص) یا صالحین برای رفع نیازها و تقرب جستن به سوی خداوند متعال تعبیر کرده است.<ref>متن، ج5، ص539- 542</ref> در ادامه انواع توسل مطرح شده است. نویسنده توسل را به دو نوع تقسیم کرده است. نخست به معنای دعا به منزلت و مقام شخص متوسل به، و دیگر به معنای درخواست دعا از متوسل ‌به است. وی در خصوص نوع اول از توسل پنج حالت را ذکر کرده و با تکیه بر قرآن، سنت و سخن عالمان پیرامون آنها توضیحاتی داده<ref>همان، ص542- 551</ref>و در پایان به شرح نوع دوم توسل پرداخته است.<ref>همان، ص552- 554</ref>

===كلمة هادئة في الاستغاثة===

'''كلمة هادئة في الاستغاثة''' نوشته‌ای از [[عمر عبد الله كامل]] (تولد١٣٧١ ق) درباره مفهوم استغاثه و بیان ادله مشروعیت آن از قرآن و سنت است.

در ادامه ادله جواز استغاثه از قرآن و سنت را ذکر کرده و به آیاتی مانند داستان موسی (علیه‌السلام) و استغاثه یکی از پیروان به ایشان اشاره شده است. در ادله از سنت، مستنداتی از درخواست یاری صحابه از پیامبر(ص) در زمان حیات ایشان ارائه شده است. سپس استغاثه به رسول الله (ص) پس از وفات ایشان مطرح شده و در این خصوص دلائلی بر اساس روایات ذکر شده است.<ref>همان، ص262- 566 </ref>نویسنده همچنین به استغاثه توسط صحابه با فعل و قول مطرح کرده و نمونه‌های متعددی را از آن ذکر کرده است.<ref>همان، ص566- 573 </ref>در خاتمه به وقوع استغاثه به پیامبر(ص)( با استدلال به آیه‌ای در این خصوص) در زمان حیات ایشان و پس از وفاتشان و جواز آن  تاکید کرده است.<ref>همان، ص573- 574</ref>

=== النور الجلي في جواز التوسل بالنبي والولي===

'''النور الجلي في جواز التوسل بالنبي والولي'''، نوشته‌ای  [[محمد بن نشأت عبد المنعم محمد خلوتي]] در تبیین و اثبات جواز توسل جستن به پیامبر اکرم (ص) و اولیاء با تکیه بر ادله‌ی شرعی از قرآن و سنت و ادله عقلی است.

در فصل ششم به برخی مسائل ونکات قابل توجه و همچنین شبهات و پاسخ آنها پرداخته شده است. رفع شبهات در مورد توسل و زیارت قبور و....  تاکید بر جواز توسل به اموات در مقابل کسانی که آن را منع می‌کنند، سبب بودن توسل و نقش اذن خداوند در استجابت دعا باضافه تاکید بر شرک‌آمیز نبودن این عمل، از دیگر مطالب مطرح شده در این فصل است.<ref> همان، ص598- 604</ref>

=== خلاصة الكلام في الاحتفال بمولد خير الأنام===

'''خلاصة الكلام في الاحتفال بمولد خير الأنام''', نوشته [[عبد الله بن الشیخ أبو بكر بن سالم]] (معاصر)از عالمان شافعی مذهب درباره‌ی مشروعیت جشن گرفتن و بزرگداشت میلاد پیامبر اکرم (ص) است.