الفصيح: تفاوت میان نسخه‌ها

الفصيح (نمایش مبدأ)

نسخهٔ ‏۵ مهٔ ۲۰۲۵، ساعت ۱۰:۴۵

۲۳۵ بایت اضافه‌شده ، ۵ مه

بدون خلاصۀ ویرایش

Hbaghizadeh

دیوان‌سالاران، مدیران

۱۴۶٬۵۳۱

ویرایش

@@ خط ۲۴: / خط ۲۴: @@
 | پیش از =
 }}
-'''الفصيح'''، اثر احمد بن یحیی ثعلب (200-291ق/۸۱۵-۹۰۴م)، ادیب، نحوی و واژه‌شناس، به زبان عربی، درباره چگونگی تلفظ صحیح و فصیح و برتر برخی از واژگان و عبارات و مثل‌های زبان عربی است.
+'''الفصيح'''، اثر [[ثعلب، احمد بن یحیی|احمد بن یحیی ثعلب]] (200-291ق/۸۱۵-۹۰۴م)، ادیب، نحوی و واژه‌شناس، به زبان عربی، درباره چگونگی تلفظ صحیح و فصیح و برتر برخی از واژگان و عبارات و مثل‌های زبان عربی است.
 ==اهمیت و نام‌های دیگر کتاب==
 کتاب «الفصيح»، معروف به «فصيح ثعلب»، یا آن‌گونه که خود در آغاز آورده است، «اختيار فصيح الكلام»، درباره مسائل لُغَوی و ضبط و معنای درست یا فصیح‌تر واژه‌ها و مسائلی ازاین‌دست، از مهم‌‌ترین آثار لغوی بوده و به‌ویژه در سده چهارم شهرت یافته و شرح‌ها و تعلیقات و تکمله‌ها و نقدهای فراوانی بر آن نگاشته شده است.
 همچنین برخی آن را به نظم کشیده‌اند<ref>ر.ک: قربانی زرین، باقر، ج9، ص71-72</ref>.
-این کتاب سندی است استوار و ارزشمند در زمینه زبان‌پژوهی تازی که فرهیختگانی، همچون: ابوسهل هروی (م 324ق)، ابوالعباس‌ ترمذی و ابومحمد بغدادی‌ را به شرح و توضیح و تنقید خود واداشته است<ref>ر.ک: غفرانی، عبدالله، ص92</ref>.
+این کتاب سندی است استوار و ارزشمند در زمینه زبان‌پژوهی تازی که فرهیختگانی، همچون: [[ابوسهل هروی]] (متوفای 324ق)، [[ابوالعباس‌ ترمذی]] و [[ابومحمد بغدادی‌]] را به شرح و توضیح و تنقید خود واداشته است<ref>ر.ک: غفرانی، عبدالله، ص92</ref>.
 ==نسبت کتاب به مؤلف==
-به نوشته ابن درستویه، که خود شاگرد ثعلب بوده است، برخی در نسبت الفصيح به ثعلب تشکیک کرده و اصل آن را از ابن سکّیت یا ابن اعرابی (ت 221ق) دانسته‌اند<ref>ر.ک: قربانی زرین، باقر، ج9، ص71-72</ref>.
+به نوشته [[ابن درستویه]]، که خود شاگرد [[ثعلب، احمد بن یحیی|ثعلب]] بوده است، برخی در نسبت الفصيح به ثعلب تشکیک کرده و اصل آن را از [[ابن سکیت، یعقوب بن اسحاق|ابن سکّیت]] یا [[ابن اعرابی، ابوعبدالله محمد بن زیاد|ابن اعرابی]] (ت 221ق) دانسته‌اند<ref>ر.ک: قربانی زرین، باقر، ج9، ص71-72</ref>.
-برخی نیز آن را به ابن داوود رقی و فراء (ت 207ق) نسبت داده‌اند، اما به دلائلی که در جای خود ذکر شده، کتاب تألیف ثعلب است<ref>ر.ک: حکیم، عبدالنبی حسن ، ص269-268؛ عبدالکریم، عوفی، ص121-120</ref>.
+برخی نیز آن را به [[ابن داوود رقی]] و [[فراء]] (ت 207ق) نسبت داده‌اند، اما به دلائلی که در جای خود ذکر شده، کتاب تألیف ثعلب است<ref>ر.ک: حکیم، عبدالنبی حسن ، ص269-268؛ عبدالکریم، عوفی، ص121-120</ref>.
 ==روش و محتوا==
 هدف اصلی کتاب، اصلاح خطا در استعمال کلماتی که بین عامه مردم و خواص رواج دارد، با انتخاب فصیح از کلام عرب، است.
 الفصيح بر یک مقدمه و سی باب و خاتمه شکل یافته است.
 نویسنده در مقدمه، از موضوع کتاب و قواعد انتخاب کلام فصیح، چنین سخن گفته است: محتوای کتابم را از آنچه در سخن مردم و کتاب‌های آنان جاری است، انتخاب کرده‌ام؛ به این صورت که مفاهیمی که یک لغت داشته‌اند و رایج بین مردم خلاف آن است، فصیح و صحیح آن را بازگو نموده‌ام و‌ مفاهیمی که دو یا بیشتر از آن، الفاظ در مورد آن موجود است، فصیح‌ترین لفظ را برگزیده‌ام و...
 خاتمه کوتاه وی، تکمیلی بر مطالب مقدمه است و در آن گفته است: کتاب را به شکل مختصر در محدوده لغاتی که بین مردم به شکل غلط رواج دارد، تألیف کرده‌ام و دنبال توسعه آن به کلمات دیگر و غریب لغت نبوده‌ام.
 محتوای سی باب کتاب را می‌توان به این شکل دسته‌بندی کرد:
@@ خط ۴۸: / خط ۵۲: @@
 ثعلب این محتوای لغوی را به‌ترتیب موضوعی یا مواد لغوی خاص، مطرح نمی‌کند، بلکه محتوا را بدون قاعده و دلیل خاصی، بر اساس حافظه، محتوا را می‌چیند. بدین جهت مخاطب در برخی موارد احساس تداخل بین مواد لغوی می‌کند، اما این عمل تأثیری بر روش عمومی فعالیت وی ندارد.
 ثعلب نسبت به کتاب‌های مشابه شواهد کمتری را استفاده کرده است. شواهد قرآنی از چهار آیه و حدیثی از پنج مورد و شعری از چهل‌وچند شعر تجاوز نمی‌کند.
 وی جز در موارد اندک، نام شیوخ و راویانی را که از آن‌ها ‌مطالبی نقل کرده، ذکر نمی‌کند<ref>ر.ک: عبدالکریم، عوفی، ص120-118</ref>.
 الفصيح برخلاف کتاب‌های مشابه در بیشتر موارد، نوع کلمات را به‌صراحت اعلام نمی‌کند، بلکه با تعبیر «و لا تقل كذا» یا «لا يقال»، به کلمات خطا و با تعبیر «تقول»، «يقال» و «يجوز»، به کلمات فصیح اشاره می‌نماید<ref>ر.ک: حکیم، عبدالنبی حسن ، ص‌263</ref>.