۱۴۶٬۰۶۴
ویرایش
مجالس تفسیری: تفاوت میان نسخهها
بدون خلاصۀ ویرایش
Hbaghizadeh (بحث | مشارکتها) جز (جایگزینی متن - ' (ع)' به '(ع)') |
Hbaghizadeh (بحث | مشارکتها) بدون خلاصۀ ویرایش |
||
| خط ۲۸: | خط ۲۸: | ||
| پیش از = | | پیش از = | ||
}} | }} | ||
'''مجالس تفسیری''' تألیف فضل بن محب نیشابوری (سدۀ پنجم هجری)، با مقدمه و تصحیح فاطمه | '''مجالس تفسیری''' تألیف [[نیشابوری، فضل بن محب|فضل بن محب نیشابوری]] (سدۀ پنجم هجری)، با مقدمه و تصحیح [[زمانی، فاطمه|فاطمه زمانی]]، [[ببرکته شمشیری، رحیمه|رحیمه بَبرکَته شمشیری]] و [[حسینی، علیرضا|علیرضا حسینی]]؛ این کتاب دربرگیرندۀ چهلوچهار مجلس است و [[نیشابوری، فضل بن محب|فضل بن محب]] در هر مجلس آیه یا آیاتی از یک سوره را برگزیده و ضمن ارائۀ تفسیر اجمالی از آن، از زوایای متعددی به مضمون آیه یا آیات شریف پرداخته است. | ||
==گزارش کتاب== | ==گزارش کتاب== | ||
ترجمهها و تفاسیر قرآن کریم را شاید بتوان جزء اولین آثاری دانست که بعد از اسلام به زبان فارسی در این سرزمین به نگارش درآمده است؛ مانند «ترجمۀ تفسیر طبری» که از سوی جمعی از عالمان ماوراءالنهر به زبان فارسی ترجمه شد. در کنار تراجم و تفاسیر فارسی قرآن مجید، واعظان در مجالس خود به تفسیر آیات قرآن میپرداختند. یکی از نمونههای مجالس تفسیری رایج در سدههای چهارم و پنجم هجری در خراسان، «مجالس تفسیری» فضل بن محب نیشابوری است که تکنسخهای از آن بر جای مانده است. | ترجمهها و تفاسیر قرآن کریم را شاید بتوان جزء اولین آثاری دانست که بعد از اسلام به زبان فارسی در این سرزمین به نگارش درآمده است؛ مانند «ترجمۀ تفسیر طبری» که از سوی جمعی از عالمان ماوراءالنهر به زبان فارسی ترجمه شد. در کنار تراجم و تفاسیر فارسی قرآن مجید، واعظان در مجالس خود به تفسیر آیات قرآن میپرداختند. یکی از نمونههای مجالس تفسیری رایج در سدههای چهارم و پنجم هجری در خراسان، «مجالس تفسیری» [[نیشابوری، فضل بن محب|فضل بن محب نیشابوری]] است که تکنسخهای از آن بر جای مانده است. | ||
ابوالقاسم فضل بن | [[نیشابوری، فضل بن محب|ابوالقاسم فضل بن محب]]، شیخ، امام، واعظ و مسند روزگار خویش بود. او از مشایخ مشهور و از خاندان اهل حدیث و علم بود و پدرش و جدش در وعظ شهرت داشتند. آنچه از کتابهای رجال و تاریخنگاریهای دربارۀ شخصیت فضل به دست میآید، اشاره به اشتغال او به «وعظ» است. همچنین از او با صفاتی چون خیر، دیندار و عالم یاد شده است که بیانکنندۀ شخصیت فردی و اجتماعی اوست. از دیگر ویژگهای شخصیت فضل، تمایلهای زاهدانه و ذوق عرفانی اوست که در این کتاب کاملاً مشهود است. | ||
این کتاب دربرگیرندۀ چهلوچهار مجلس است و فضل بن محب در هر مجلس آیه یا آیاتی از یک سوره را برگزیده و ضمن ارائۀ تفسیر اجمالی از آن، از زوایای متعددی به مضمون آیه یا آیات شریف پرداخته است. نویسنده بر محور آیات قرآن کریم، احادیث نبوی و اقوال موعظهآمیز عرفا و صوفیۀ متقدم را در جلساتی کوتاه یا بلند به مخاطبان و مستمعان خود عرضه داشته است؛ بنابراین مجالس او همچون دیگر کتب مجالس شیوۀ گفتاری دارد. | این کتاب دربرگیرندۀ چهلوچهار مجلس است و فضل بن محب در هر مجلس آیه یا آیاتی از یک سوره را برگزیده و ضمن ارائۀ تفسیر اجمالی از آن، از زوایای متعددی به مضمون آیه یا آیات شریف پرداخته است. نویسنده بر محور آیات قرآن کریم، احادیث نبوی و اقوال موعظهآمیز عرفا و صوفیۀ متقدم را در جلساتی کوتاه یا بلند به مخاطبان و مستمعان خود عرضه داشته است؛ بنابراین مجالس او همچون دیگر کتب مجالس شیوۀ گفتاری دارد. | ||
| خط ۴۱: | خط ۴۱: | ||
آیات منتخب تفسیرشده به ترتیب از ابتدای قرآن یعنی سورۀ «بقره» تا سورۀ «حج» گزینش شده است. در هر مجلس یک یا چند آیه که یک مجموعۀ کلامی واحد را شکل میدهد، مورد بحث واقع شده است. | آیات منتخب تفسیرشده به ترتیب از ابتدای قرآن یعنی سورۀ «بقره» تا سورۀ «حج» گزینش شده است. در هر مجلس یک یا چند آیه که یک مجموعۀ کلامی واحد را شکل میدهد، مورد بحث واقع شده است. | ||
روش عمومی | روش عمومی [[نیشابوری، فضل بن محب|ابن محب]] در هر مجلس چنین است: نخست با عنوان «مجلس فی قوله تعالی» بخشی از آیه یا آیات مورد بحث آمده است. در ادامه روش فضل در هر مجلس متفاوت است؛ گاه بلافاصله عنوان «التفسیر» آمده است، گاه در ابتدا بدون عنوان خاصی مشخصات عددی سوره یعنی تعداد آیات، کلمات، حروف و شمارۀ آیۀ منتخب سوره بیان شده است و گاه در ابتدا بدون عنوان خاصی، روایت یا روایاتی از پیامبر اکرم و گاهی از صحابه و نیز [[امام جعفر صادق علیهالسلام|امام صادق(ع)]] در بیان فضیلت تلاوت و خواص سورهای میپردازد که آیه یا آیات مورد بحث در آن سوره آمده است. | ||
برخی مباحث علوم قرآنی مورد اشاره در این متن عبارتاند از: وجوه و نظایر، تقدیم و تأخیر، آخر ما نزل، اسباب نزول. همچنین از دیگر ویژگیهای روش تفسیری این مجالس، توجه به اختلاف دیدگاههای تفسیری میان مفسران، دیدگاههای خاص متأثر از مذهب ابنمحب، توجه به روایات اهلبیت در سطح بسیار محدود، بهرهگیری از نکات ادبی و بلاغی در جهت ارائۀ لطایف قرآنی و عرفانی، اهمیت جایگاه اعداد و ارقام در تفسیر و نیز روش و رویکرد نویسنده در نقل احادیث تفسیری و ... است. | برخی مباحث علوم قرآنی مورد اشاره در این متن عبارتاند از: وجوه و نظایر، تقدیم و تأخیر، آخر ما نزل، اسباب نزول. همچنین از دیگر ویژگیهای روش تفسیری این مجالس، توجه به اختلاف دیدگاههای تفسیری میان مفسران، دیدگاههای خاص متأثر از مذهب ابنمحب، توجه به روایات اهلبیت در سطح بسیار محدود، بهرهگیری از نکات ادبی و بلاغی در جهت ارائۀ لطایف قرآنی و عرفانی، اهمیت جایگاه اعداد و ارقام در تفسیر و نیز روش و رویکرد نویسنده در نقل احادیث تفسیری و ... است. | ||
| خط ۵۲: | خط ۵۲: | ||
تنها دستنویس موجود از مجالس، نسخهای به شمارۀ 12013 در کتابخانۀ مجلس شورای اسلامی است که متأسفانه از ابتدا و انتها افتادگی دارد. ویژگیهای رسمالخطی ـ زبانی این اثر متعلق به سدۀ پنجم و ششم هجری است که از این نظر دارای اهمیت است و گویای تلاش کاتب برای پایبندی به شیوۀ نگارش نسخهای است که از روی آن کتابت کرده است.<ref>[https://literaturelib.com/books/13249 پایگاه کتابخانه تخصصی ادبیات]</ref> | تنها دستنویس موجود از مجالس، نسخهای به شمارۀ 12013 در کتابخانۀ مجلس شورای اسلامی است که متأسفانه از ابتدا و انتها افتادگی دارد. ویژگیهای رسمالخطی ـ زبانی این اثر متعلق به سدۀ پنجم و ششم هجری است که از این نظر دارای اهمیت است و گویای تلاش کاتب برای پایبندی به شیوۀ نگارش نسخهای است که از روی آن کتابت کرده است.<ref>[https://literaturelib.com/books/13249 پایگاه کتابخانه تخصصی ادبیات]</ref> | ||
==پانويس == | ==پانويس == | ||
<references /> | <references /> | ||