نهاية المطلب في دراية المذهب: تفاوت میان نسخه‌ها

'''نهاية المطلب في دراية المذهب''' اثر عبدالملک بن عبدالله بن یوسف جوینی مشهور به امام الحرمين (419- 478ق)، از مهمترین کتب در فقه مذهب شافعی که با تحقیق أ.د عبدالعظیم محمود دیب، منتشر شده است.

کتاب در واقع شرح‌گونه‌ای است بر «مختصر المزني في فروع الشافعية»، اثر ابوابراهیم اسماعیل بن یحیی بن اسماعیل مصری مزنی (متوفی 264ق) که آن نیز در اصل تلخیص اقوال و مطالب مطرح شده توسط ابوعبدالله محمد بن ادریس شافعی، معروف به امام شافعی (150- 204ق) و یکی از پنج کتاب مشهور و معروف در میان شافعیان است که بیشتر از سایر کتب ایشان، رواج داشته و در تمامی امصار در میان شافعیان، متداول و مورد توجه بوده است<ref>[[ر.ک: مختصر المزني فی‌ فروع الشا‌فعیة‌]]</ref>.

اینکه گفته شد اثر حاضر، شرح «المختصر» مزنی است، منظور از شرح، تبیین و توضیح کلمات و واژگان آن کتاب و بیان ابهامات و غوامض ترکیبی آن نیست، بلکه مراد این است که جوینی در این کتاب، همانند «الحاوی» ماوردی، متن شافعی را مبنای اصلی کار خویش قرار داده و به واسطه آن، به استنباط احکام پرداخته و تبویب و تفصیل مباحث و موضوعات و مسائل و فروع را بر اساس آن، تنظیم نموده است و بر همین اساس، در مقدمه کتاب، چنین گفته است: «من تمام سعی خود را نموده‌ام تا در این کتاب، به ابواب و مسائل (المختصر مزنی) بپردازدم و به الفاظ آن، آنچنان که ائمه گذشته به آن پرداخته‌اند، اهتمام خاصی نداشته‌ام. لکن در آن، به منسوب کردن اقوال ذکر شده توسط مزنی پرداخته و آنچه را که مربوط به فقه است، توضیح داده و اختلافات اصحاب را ذکر کرده‌ام...»<ref>مقدمه، جلد قبل یکم، ص224</ref>.

این کتاب، به دلیل ویژگی‌های منحصر به‌فرد آن، مورد استفاده و استناد علما و بزرگان بسیاری قرار گرفته و مبنای کتاب‌هایی شده است که پس از آن، به نگارش درآمده است، به اندازه‌ای که در میان ائمه، این جمله رواج یافته است: «از زمانی که امام الحرمین کتاب خود (نهاية المطلب) را نوشت، مردم به چیزی جز سخنان او، مشغول نبودند»<ref>همان</ref>.