۱۰۱٬۹۳۹
ویرایش
رسائل في الإمامة: تفاوت میان نسخه‌ها
بدون خلاصۀ ویرایش
Hbaghizadeh (بحث | مشارکتها) بدون خلاصۀ ویرایش |
Hbaghizadeh (بحث | مشارکتها) بدون خلاصۀ ویرایش |
||
| خط ۲۹: | خط ۲۹: | ||
این رساله‌ها نخستین بار، با پیوست به کتاب «المنتخب و يليه كتاب الفنون» چاپ شده است. در شمار امامت‌نامه‌های این مجموعه، دو رساله دیگر نیز دیده می‌شود که جدای از این رساله‌ها عرضه شده‌اند و عبارتند از: «تنبيه الغافلين عن فضائل الطالبيين»، از حاکم جشمی و «شرح لاميّة الصاحب بن عبّاد (في أصول الدين و إمامة أميرالمؤمنين)»، از قاضی جعفر بن احمد بهلولی معتزلی<ref>ر.ک: مقدمه محقق، ص6</ref>. | این رساله‌ها نخستین بار، با پیوست به کتاب «المنتخب و يليه كتاب الفنون» چاپ شده است. در شمار امامت‌نامه‌های این مجموعه، دو رساله دیگر نیز دیده می‌شود که جدای از این رساله‌ها عرضه شده‌اند و عبارتند از: «تنبيه الغافلين عن فضائل الطالبيين»، از حاکم جشمی و «شرح لاميّة الصاحب بن عبّاد (في أصول الدين و إمامة أميرالمؤمنين)»، از قاضی جعفر بن احمد بهلولی معتزلی<ref>ر.ک: مقدمه محقق، ص6</ref>. | ||
* [[تثبيت الإمامة]]: اثر ابوالحسین یحیى بن الحسین بن القاسم (245-298ق)، معروف به | * [[تثبيت الإمامة]]: اثر [[هادی الی الحق، یحیی بن حسین|ابوالحسین یحیى بن الحسین بن القاسم]] (245-298ق)، معروف به «[[هادی الی الحق، یحیی بن حسین|الهادي‌إلى‌الحق]]»، امام و مجتهد زیدیه، مؤسس مذهب هادویه است. این کتاب از کهن‌ترین آثاری است که در آیین اسلام به مسئله «امامت» و سرآغاز پیدایش این «اصل» در امت رسول‌الله(ص) و آنچه که هنگام درگذشت پیامبر(ص) و سال‌های پس از آن بر امامت گذشت، می‌پردازد. نویسنده پس از وصف افتراقی که در امت پیامبر افتاد، دوره خلافت ابوبکر و عمر تا تعیین شورای شش‌نفره از سوی او را کوتاه بررسی می‌کند<ref>ر.ک: متن کتاب، ص67-16</ref>. | ||
* «تثبيت إمامة أميرالمؤمنين علي بن أبي‌طالب(ع)»: اثر یحیی بن حسین بن قاسم (245-298ق)، معروف به «الهادي‌إلى‌الحق» است. او با بهره‌گیری از حدیث نبوی(ص): «عَلِيٌّ مِنِّي بِمَنزِلَةِ هَارُونَ مِن مُوسی إلّا أَنَّهُ لَا نَبِيَّ بَعدِي»، ادعا می‌کند که پیامبر(ص) این گفته را درباره علی، نه از روی اینکه همچون او دوستی نداشته است و یا به میل خود و یا از فرط دوست داشتنش گفته، بلکه بنا به دستور خداوندی بر زبان رانده است. دیگر اینکه قرآن نیز با آیه 17 سوره هود: «أَ فَمَنْ کانَ عَلى بَينَةٍ مِنْ رَبِّهِ وَ يتْلُوهُ شاهِدٌ مِنْهُ وَ مِنْ قَبْلِهِ كتابُ مُوسى إِماماً وَ رَحْمَةً أُولئِك يؤْمِنُونَ بِهِ»، سخن پیامبر(ص) را تصدیق می‌کند. همچنین آیه 10 سوره واقعه: «وَ السَّابِقُونَ السَّابِقُونَ»، مؤید آن گفتار است<ref>ر.ک: همان، ص74-69</ref>. | * «تثبيت إمامة أميرالمؤمنين علي بن أبي‌طالب(ع)»: اثر [[ابن قاسم، یحیى بن حسین|یحیی بن حسین بن قاسم]] (245-298ق)، معروف به «الهادي‌إلى‌الحق» است. او با بهره‌گیری از حدیث نبوی(ص): «عَلِيٌّ مِنِّي بِمَنزِلَةِ هَارُونَ مِن مُوسی إلّا أَنَّهُ لَا نَبِيَّ بَعدِي»، ادعا می‌کند که پیامبر(ص) این گفته را درباره علی، نه از روی اینکه همچون او دوستی نداشته است و یا به میل خود و یا از فرط دوست داشتنش گفته، بلکه بنا به دستور خداوندی بر زبان رانده است. دیگر اینکه قرآن نیز با آیه 17 سوره هود: «أَ فَمَنْ کانَ عَلى بَينَةٍ مِنْ رَبِّهِ وَ يتْلُوهُ شاهِدٌ مِنْهُ وَ مِنْ قَبْلِهِ كتابُ مُوسى إِماماً وَ رَحْمَةً أُولئِك يؤْمِنُونَ بِهِ»، سخن پیامبر(ص) را تصدیق می‌کند. همچنین آیه 10 سوره واقعه: «وَ السَّابِقُونَ السَّابِقُونَ»، مؤید آن گفتار است<ref>ر.ک: همان، ص74-69</ref>. | ||
* | * «[[إنسان العيون]]»: اثر [[ابوالمعالی محمد بن علی حسینی بغدادی]] است. این اثر، هفت مجلس را از میان مجالسی که در کتاب «عيون الأخبار في مناقب الأخيار» آمده است، در بر دارد. این مجالس از سلسله روایات مورد وثوق زیدیه فراهم آمده است که به‌همراه اسنادشان در این کتاب برگُزیده و درج شده‌اند. موضوع‌هایی که این روایات را در خود جای داده‌اند، عبارتند از: بیان فضیلت [[امام علی علیه‌السلام|علی بن ابی‌طالب(ع)]]؛ بیان برتری خاندان پیامبر(ص)؛ آنچه از فضیلت‌ها که درباره پاکی میلادشان آمده است؛ آنچه از پیامبر(ص) در فضیلت فاطمه(س) رسیده است؛ فضیلت و شأن حسن بن علی(ع)؛ آنچه به امام حسین(ع) شهید کربلا مربوط است؛ آنچه در فضیلت امام حسن(ع) و امام حسین(ع) آمده است؛ آنچه که از فضیلتی بزرگ و ثوابی درشت در باب حسین بن علی(ع) بیان شده است و آنچه در باب فضایل هر دو امام (حسنین) آمده است<ref>ر.ک: همان، ص128-75</ref>. | ||
* | * «[[تثبيت الوصية لعلي(ع) و بُنوة الحسنين لرسول‌الله(ص)]]»: اثری است که نویسنده آن شناخته‌شده نیست. این رساله درصدد اثبات جانشینی علی(ع) و نوادگی امام حسن(ع) و امام حسین(ع) برای پیامبر(ص) با بهره‌گیری از آیه‌های قرآن و روایات است. مباحث این رساله عبارتند از: درخواست زید شهید از مردم در پاسخ به این پرسش که آیا پیامبر(ص) وصیتی داشته است یا نه؟؛ سیره پیامبر(ص) در زندگی‌اش وصی قرار دادن بهترین مردم برای کارها بوده است؛ تأکید بر حدیث ثقلین؛ تمسک به آیه خمس و حق ذوی‌القربی در آن؛ استشهاد به آیه 26 سوره حدید و مانند آن در استمرار نبوت در نسل نوح(ع) و ابراهیم(ع)؛ اثبات ذریه بودن حسنین(ع) برای پیامبر(ص) در آیه‌هایی مانند 61 آل عمران<ref>ر.ک: همان، ص131، 142، 146 و 148</ref>. | ||
* | * «[[رسالة في الرّد علی ابن تيمية]]»: نوشته [[حسن بن اسحاق بن المهدی]]، از نوادگان امام المنصور قاسم بن محمد بن علی (درگذشته 1160ق) است. او در این اثر، کتاب «منهاج السّنة» ابن تیمیه را، که نقدی تند بر کتاب «منهاج الكرامة في معرفة الإمامة» از ابن مطهر (علامه حلی) است، نقد می‌کند. | ||
نویسنده، کتاب ابن تیمیه را به دریایی مواج تشبیه می‌کند که آب تلخ و گوارای آن باهم درآمیخته و آن را دشتی وسیع می‌داند که راه‌هایش درهم و فراوان و راه حق از راه باطل در آن غیر قابل تشخیص است. نویسنده، در طرح مطالب، از صراط مستقیم دور افتاده است. اهل معرفت با دقت در این کتاب درمی‌یابند که حق با باطل پوشانده شده است...<ref>ر.ک: همان، ص160-159</ref>. | نویسنده، کتاب ابن تیمیه را به دریایی مواج تشبیه می‌کند که آب تلخ و گوارای آن باهم درآمیخته و آن را دشتی وسیع می‌داند که راه‌هایش درهم و فراوان و راه حق از راه باطل در آن غیر قابل تشخیص است. نویسنده، در طرح مطالب، از صراط مستقیم دور افتاده است. اهل معرفت با دقت در این کتاب درمی‌یابند که حق با باطل پوشانده شده است...<ref>ر.ک: همان، ص160-159</ref>. | ||
| خط ۴۳: | خط ۴۳: | ||
حسن بن اسحاق، رافضیان را گمراه می‌داند و ابن تیمیه را در نقدی که بر آنان نوشته است، می‌ستاید، اما می‌گوید: چرا او زیدیه را در کنار رافضیان نهاده و هر دو فرقه را گمراه شمرده است؟<ref>ر.ک: همان، ص170-169</ref>. نقد دیگر او به ابن تیمیه درباره حرکت امام حسین(ع) است؛ به‌گونه‌ای که امام را باغی برمی‌شمرد! حسن بن اسحاق سپس به‌تفصیل، دیدگاه ابن تیمیه را در تفسیر آیه «إنّما وليّكم اللَّه و رسوله و الّذين امنوا الّذين يقيمون الصّلاة و يؤتون الزّكاة و هم راكعون»، که در شأن امیرالمؤمنین(ع) است، به نقد می‌کشد<ref>ر.ک: همان، ص185-179</ref>. نقدهای دیگری نیز بر کلام ابن تیمیه مانند تشبیهی که او میان رافضیان و قوم یهود می‌کند، در کتاب دیده می‌شود. نویسنده در پایان، کتاب ابن تیمیه را منهای این مخاصمه‌ها و جدل‌های ناروا، اثری نفیس، مختصر و مفید برمی‌شمرد<ref>ر.ک: همان، ص191-186</ref>. | حسن بن اسحاق، رافضیان را گمراه می‌داند و ابن تیمیه را در نقدی که بر آنان نوشته است، می‌ستاید، اما می‌گوید: چرا او زیدیه را در کنار رافضیان نهاده و هر دو فرقه را گمراه شمرده است؟<ref>ر.ک: همان، ص170-169</ref>. نقد دیگر او به ابن تیمیه درباره حرکت امام حسین(ع) است؛ به‌گونه‌ای که امام را باغی برمی‌شمرد! حسن بن اسحاق سپس به‌تفصیل، دیدگاه ابن تیمیه را در تفسیر آیه «إنّما وليّكم اللَّه و رسوله و الّذين امنوا الّذين يقيمون الصّلاة و يؤتون الزّكاة و هم راكعون»، که در شأن امیرالمؤمنین(ع) است، به نقد می‌کشد<ref>ر.ک: همان، ص185-179</ref>. نقدهای دیگری نیز بر کلام ابن تیمیه مانند تشبیهی که او میان رافضیان و قوم یهود می‌کند، در کتاب دیده می‌شود. نویسنده در پایان، کتاب ابن تیمیه را منهای این مخاصمه‌ها و جدل‌های ناروا، اثری نفیس، مختصر و مفید برمی‌شمرد<ref>ر.ک: همان، ص191-186</ref>. | ||
* | * «[[مجموع كتب و رسائل الإمام القاسم بن إبراهيم الرسي|تثبيت الإمامة]]»: نوشته [[رسی، قاسم بن ابراهیم|ابومحمد قاسم بن ابراهیم بن اسماعیل بن ابراهیم بن حسن بن حسن بن على بن ابى‌‌طالب]] (169-246ق)، فقیه زیدی و معروف به [[رسی، قاسم بن ابراهیم|قاسم الرَّسّى]] است. | ||
رسّی در این رساله به پرسشی که از او درباره امامت و وجوب آن شده است، پاسخ مى‌دهد. او در تثبیت اندیشه امامت، به آیات فراوانى از قرآن استناد مى‌کند. این استنادها افزون بر اینکه فهم عمیق او را از مُصحف کریم نشان می‌دهد، این نکته را در بر دارد که «امامت» امرى وحیانى و جزء سنن لایتغیر الهى است که پیشینیه آن در امت‌هاى گذشته نیز دیده می‌شود<ref>ر.ک: همان، ص199-196</ref>. | [[رسی، قاسم بن ابراهیم|رسّی]] در این رساله به پرسشی که از او درباره امامت و وجوب آن شده است، پاسخ مى‌دهد. او در تثبیت اندیشه امامت، به آیات فراوانى از قرآن استناد مى‌کند. این استنادها افزون بر اینکه فهم عمیق او را از مُصحف کریم نشان می‌دهد، این نکته را در بر دارد که «امامت» امرى وحیانى و جزء سنن لایتغیر الهى است که پیشینیه آن در امت‌هاى گذشته نیز دیده می‌شود<ref>ر.ک: همان، ص199-196</ref>. | ||
رسی سخنش را با نگاهی به پیدایش جهان، شب و روز، فصل‌های سال، تغذیه موجودات، برتری انسان، ادب و دانایی او ادامه داده<ref>ر.ک: همان، ص210-200</ref>، تا به هدایت آدمیان و بعثت پیامبران می‌رسد و پیگیری کار هدایت را در وصی گشتن پیشوایان معصوم، به‌ویژه | [[رسی، قاسم بن ابراهیم|رسی]] سخنش را با نگاهی به پیدایش جهان، شب و روز، فصل‌های سال، تغذیه موجودات، برتری انسان، ادب و دانایی او ادامه داده<ref>ر.ک: همان، ص210-200</ref>، تا به هدایت آدمیان و بعثت پیامبران می‌رسد و پیگیری کار هدایت را در وصی گشتن پیشوایان معصوم، به‌ویژه «[[امام علی علیه‌السلام|امام علی(ع)]]» می‌بیند. رسی در این‌باره، برای اثبات «امامت امیر مؤمنان(ع)» به آیه‌های قرآنی مانند «السّابِقُونَ السّابِقُونَ» و حدیث نبوی مانند «أَنتَ مِنّي بِمَنزِلَةِ هَارُونَ مِن مُوسَی» استناد می‌کند و آن را در میان اقران علی بن ابی‌طالب(ع) مختص ایشان می‌داند<ref>ر.ک: همان، ص219-211</ref>. | ||
* [[الكواكب الدرّيّة في النصوص علی إمامة خير البريّة]]: نوشته سید صلاح بن ابراهیم بن احمد حسنی زیدی (درگذشته اوایل قرن 8 هجری) در اثبات امامت امیرالمؤمنین علی(ع) است. این کتاب از آثار خاص و مهم در منابع زیدی بشمار می‌آید. نویسنده با تمسک به قرآن، سنّت و اجماع و با بهره‌گیری از آثاری مانند «تفسیر کبیر» به منکران ولایت امیر مؤمنان(ع) پاسخ می‌دهد<ref>ر.ک: همان، ص263</ref>. | * [[الكواكب الدرّيّة في النصوص علی إمامة خير البريّة]]: نوشته [[سید صلاح بن ابراهیم بن احمد حسنی زیدی]] (درگذشته اوایل قرن 8 هجری) در اثبات امامت [[امام علی علیه‌السلام|امیرالمؤمنین علی(ع)]] است. این کتاب از آثار خاص و مهم در منابع زیدی بشمار می‌آید. نویسنده با تمسک به قرآن، سنّت و اجماع و با بهره‌گیری از آثاری مانند «تفسیر کبیر» به منکران ولایت [[امام علی علیه‌السلام|امیر مؤمنان(ع)]] پاسخ می‌دهد<ref>ر.ک: همان، ص263</ref>. | ||
پایان‌بخش کتاب، اشعاری است در مدح پیامبر(ص) و علی(ع)، که در ذیل چند فصل با عناوین متعدد ارائه شده است<ref>ر.ک: همان، ص296-275</ref>. | پایان‌بخش کتاب، اشعاری است در مدح پیامبر(ص) و [[امام علی علیه‌السلام|علی(ع)]]، که در ذیل چند فصل با عناوین متعدد ارائه شده است<ref>ر.ک: همان، ص296-275</ref>. | ||
==پانویس == | ==پانویس == | ||