جامع التمثیل: تفاوت میان نسخه‌ها

| پیش از =

}}

==گزارش کتاب==

در عصر صفوی قصه‌گویی و قصه‌خوانی رشد بی‌سابقه‌ای یافت. بیش از همه قصه‌های مذهبی رواج گرفت؛ مثل حمزه‌نامه، مختارنامه، حکایت محمد حنفیه، جنگ‌نامۀ امیرالمؤمنین، داستان طال مغربی و .... . به این دلیل که این قصه‌ها مورد حمایت دولت صفوی بود. برخی از این قصه‌ها به قبل از دورۀ صفویه مربوط است؛ ولی در این عهد رواج بیشتری یافت.

این کتاب و کتاب دیگر مؤلف با عنوان «مجمع الامثال» را می‌توان سرآغاز تدوین مثل‌های فارسی به شمار آورد. همچنین از جمله کتاب‌هایی است که برای مجلس‌گویان و اهل منبر مناسبت دارد، مثل «زینة المجالس»؛ زیرا درون حکایت یا پیش از آنها مؤلف به تناسب مباحث خود به موعظه و اندرزگویی می‌پردازد و چون سخنوران از آیات و احادیث و امثال و اشعار فارسی و عربی به‌وفور استفاده می‌کند.

«جامع التمثیل» شامل دیباچه، مقدمه و 28 باب است و در پایان کتاب، بخش ملحقات، شامل حکایات گوناگون است. دیباچۀ کتاب تمهیدی برای علت نگارش و لزوم آن است. مقدمه با بحث امثال قرآنی آغاز می‌شود و دربرگیرندۀ حکایت‌هایی است که با برخی از آیات قرآن تطبیق می‌کند. مؤلف در این مقدمه بر اساس آیات قرآنی و برخی حکایت‌ها و روایت‌های دینی، خواننده را به ترک دلبستگی به دنیا و توجه به آخرت سفارش می‌کند. پس از مقدمه، باب‌ها به ترتیب حروف الفبا می‌آید. در آغاز هر باب تعدادی مثل، کنایه و گاه زبانزد و بی‌ترتیب آمده است؛ سپس حکایت‌ها و داستان‌هایی را نویسنده نقل می‌کند که دربرگیرندۀ مثلی است یا به مثلی منتهی می‌شود یا مثل مربوط به آن داستان است. گاه علت حکایت‌های مندرج در لابلای امثال اشاره به یکی از خصلت‌های اخلاقی متناسب با حرف آن باب است. حکایت‌هایی هم وجود دارد که ارتباطی با موضوع باب ندارد.

محتوای قصه‌های کتاب اغلب عامه‌پسند است. مضمون، سبک نگارش، مخاطبان و شکل ارائۀ آن باب پسند عامه بوده و میان مردم رایج شده است؛ نیز داستان‌های کتاب برای سرگرمی و تفنن و گاه طنزآمیز هستند. عمده‌ترین موضوعات داستان‌ها را داستان‌های اخلاقی تشکیل می‌دهند؛ از جمله اجل، احسان، ازدواج، انتقام، آه مظلوم، بخل، تدبیر، تربیت، ترک دنیا، تقوا، توبه، عهدشکنی، عیب‌جویی، میانجی‌گری، قول زنان، نتیجۀ عمل، نیکویی، وفای به عهد، یاد حق و .... .