اربعین مرثیه؛ برترین اشعار عاشورایی فارسی: تفاوت میان نسخه‌ها

سیره‌ی امامان بزرگوار شیعه در تشویق و حمایت از مرثیه سرایان عاشوار و اهتمام فراوان ایشان به گرامی داشت عاشورا و عاشورا آفرینان و تبلیغ و ترویج فرهنگ شیعی از طریق  سرایش شعر(به عنوان رسانه‌ای اثر گذار)، عاشورا سرایی را به سنتی در بین محبان خاندان پیامبر(ص) تبدیل کرد؛ سنتی که بزرگانی چون کمیت اسدی، سید حمیری و دعبل خزاعی بنیانگذاران آن بودند و در اعصار پس از ایشان، عالمان و شاعرانی چون سید مرتضی و صاحب بن عباد آن را استمرار بخشیدند. ماحصل این استمرار، میراث گرانقدر و بی بدیلی است که امروز با عنوان شعر عاشورا می‌شناسیم.

این سنت تنها به سرایندگان مسلمان عرب منحصر نماند. از میانه‌ی قرن چهارم هجری، پارسی سرایان که دل در گرو محبت خاندان پیامبر داشتند نیز - حتی اگر بر مذهب شیعه نبودند - به سرایش مدیحه و مرثیه در رثا و منقب آن خاندان و خصوصا واقعه‌ی عاشورا پرداختن؛ از کسایی مروزی تا سنایی غزنوی و قوامی رازی و سیف فرغانی و عطار و مولوی. با به قدرت رسیدن صفویان و تأسیس دولت فراگیر شیعه و پیرو سیاست صفویان در ترویج آیین‌های شیعی، سرودن مراثی و مدایح مذهبی در منقب و رثای اهل بیت به خصوص در سوگ عاشورا رونق فراوان یافت و سروده‌های شاعرانی چون فضولی بغدادی، حیرتی تونی، واعظ قزوینی، صائب تبریزی و سرآمد همه، محتشم کاشانی وترکیب بند  ماندگارش، به تدریج ادبیات عاشورا را به یکی از شاخه‌های برجسته‌ی ادبیات فارسی تبدیل کرد؛ روندی که با فراز و نشیب هایی متأثر از مجموعه‌ی شرایط فرهنگی، اجتماعی و سیاسی ایران، در دوره‌های بعدی به ویژه در عهد قاجار نیز استمرار یافت. وقوع انقلاب اسلامی - که از بن مایه‌های اصلی‌اش فرهنگ عاشورایی و تفسیر مبارزاتی و حماسی از واقعه‌ی کربلا بود- به نقطه‌ی عطفی در ادبیات عاشورا مبدل شد که هم از حیث  فرم و هم مضمون و رویکرد، اشعار و مراثی را سمت و سویی تازه بخشید.