ایران سرزمین ائمه؛ شرح مسافرت و اقامت 1885-1871م: تفاوت میان نسخه‌ها

سیاحان خارجی در سفرنامه هایی که درباره‌ی کشورها نوشته اند، صحنه‌های مختلفی از زندگی اجتماعی مردم را به تصویر کشیده‌اند. در این سفرنامه ها می‌توان شرایط اجتماعی فرهنگی، نوع آداب و رسوم و گاه ویژگی‌های افراد را مشاهده کرد. اگرچه توصیفات و برداشت های سیاحان بی کم و کاست نیستند و به سبب اغراض شخصی یا سیاسی و نیز اشتباهات و استنباط های نادرست، اختلاف و تناقضاتی در آن‌ها وجود دارد، مطالعه‌ی این گونه سفرنامه ها و خاطرات، خوبی‌های بسیاری دارد که برای اصلاح یک جامعه می‌توان از آن‌ها سود جست. محققان رشته‌ی تاریخ از جمله افرادی هستند که از این نوع آثار بسیار بهره می برند؛ زیرا تحقیق و پژوهش درباره‌ی هر واقعه‌ی تاریخی، مستلزم وجود مدارک و مراجع مختلف و متعددی است و سفرنامه خود مرجع و مدرکی است که تمام ابعاد زندگی یک جامعه را شامل می‌شود. کشور ایران به دلیل دارا بودن موقعیت مهم جغرافیایی، سیاسی و اقتصادی در دوره‌ی قاجار، کانون توجه و رقابت سایر کشورها قرار گرفت. از این رو افراد مختلفی در قالب مأموران سیاسی، جهانگرد و مبلغ مذهبی با اهداف و انگیزه‌های گوناگون به ایران سفر کردند. این دوره از نظر تعداد سفرنامه ها و گزارش مستشرقان، دوره‌ای ممتاز است. گسترش حضور سیاحان خارجی در قرن نوزدهم در ایران، توسعه و فراگیر شدن صنعت چاپ و همچنین پیوستگی دوره‌ی قاجار با روزگار ما از جمله مهم‌ترین زمینه هایی است که از یک سو باعث افزایش شمار سفرنامه‌های سیاحان خارجی درباره‌ی ایران و از سوی دیگر موجب ماندگاری این آثار و رسیدن آن‌ها به دست محقق امروزی شده است. کتاب حاضر نیز سفرنامه‌ی یکی از سیاحان خارجی است که در زمره‌ی همین آثار قرار می‌گیرد. در سال 1832 میلادی که هیئت میسیونرها برای بررسی‌های لازم جهت تبلیغ مسیحیت در سوریه، آسیای صغیر، ارمنستان و ایران در کشور آمریکا تشکیل گردید، تصمیم بر این شد که مبلغانی برای ترویج مسیحیت به ایران و میان آسوری‌های ارومیه فرستاده شوند. این میسیون ها «میسیون اعزامی نزد نستوری ها» نامیده شدند. نویسنده‌ی این کتاب نیز مأمور شده بود که درباره‌ی ایجاد شعبه‌ی میسیون در تهران یا همدان مطالعه و نظر خود را بیان کند. وی پس از بررسی‌های لازم، تهران را مهم تر و مناسب تر از همدان تشخیص داد. کتاب پیش رو، شرح مسافرت و اقامت جیمز باست است. او این اثر را پس از مراجعت به کشورش نوشت. در این کتاب اوضاع اجتماعی و حال و هوای حاکم بر شهرها و روستاهای ایران و نیز قحطی رخ داده در آن ایام روایت شده است. برخورد او با حاکمان و مردم معمولی در مناطق مختلف تا حدی خواندنی و در خور توجه است. باست علاوه بر گزارش اداری، نظامی و مالی، اطلاعات مهم و ارزشمندی را از جغرافیای شهرها و مسیرهایی که خود از آن‌ها عبور کرده است، ارائه می دهد. همچنین تصویری از حرم مطهر امام رضا علیه السلام و توضیحاتی از این مکان مقدس می‌آورد که نظیرش تاکنون در هیچ یک از سفرنامه‌های سیاحان خارجی که ترجمه شده‌اند، مشاهده نشده است. او همچنین از وضع ترکمن های شرق دریای خزر بعد از جدا شدن از ایران موضوعاتی را مطرح می‌کند. شایان ذکر است که این نویسنده با تاریخ ایران آشنایی نسبی دارد و منابع تاریخی این سرزمین را مطالعه کرده است و حتی پس از بازگشت به کشورش و نوشتن خاطراتش، حوادث و رخدادهای ایران را رصد می‌کند . اشاراتی تلویحی به آن‌ها دارد. لازم به ذکر است که مطالب این کتاب در شانزده فصل به خواننده ارائه گردیده است.