۱۰۵٬۲۷۴
ویرایش
تمیمی، محمد: تفاوت میان نسخه‌ها
جز
جایگزینی متن - 'بـ' به 'ب'
Hbaghizadeh (بحث | مشارکتها) جز (جایگزینی متن - 'یـ' به 'ی') |
Hbaghizadeh (بحث | مشارکتها) جز (جایگزینی متن - 'بـ' به 'ب') |
||
| خط ۹۱: | خط ۹۱: | ||
از زندگانی وی آگاهی اندکی در دست است. کهن‌ترین گزارش دربارۀ وی از آنِ جمال‌الدین قفطی در اخبار العلماء باخبار الحکماء است که خلاصۀ آن، البته با چند خطا، در روایت مختصر این کتاب با عنوان تاریخ الحکماء، گردآوردۀ ابوعبدالله حسین بن احمد زوزنی آمده است. ابن ابی اصیبعه افزون بر نقل همه یا دست‌کم بخش عمدۀ گزارش اصلی قفطی، ظاهراً نکاتی را نیز از مآخذ دیگر افزوده است. صفدی تنها به نقل خلاصۀ گزارش قفطی اکتفا کرده و ابن فضل‌الله عمری نیز تنها سخنان ابن ابی اصیبعه را(که گزارش قفطی را نیز دربر دارد)، تکرار کرده است. البته در گزیدۀ زوزنی خطاهایی راه یافته که خوشبختانه می‌توان آنها را با مراجعه به 3 مأخذ دیگر اصلاح کرد. | از زندگانی وی آگاهی اندکی در دست است. کهن‌ترین گزارش دربارۀ وی از آنِ جمال‌الدین قفطی در اخبار العلماء باخبار الحکماء است که خلاصۀ آن، البته با چند خطا، در روایت مختصر این کتاب با عنوان تاریخ الحکماء، گردآوردۀ ابوعبدالله حسین بن احمد زوزنی آمده است. ابن ابی اصیبعه افزون بر نقل همه یا دست‌کم بخش عمدۀ گزارش اصلی قفطی، ظاهراً نکاتی را نیز از مآخذ دیگر افزوده است. صفدی تنها به نقل خلاصۀ گزارش قفطی اکتفا کرده و ابن فضل‌الله عمری نیز تنها سخنان ابن ابی اصیبعه را(که گزارش قفطی را نیز دربر دارد)، تکرار کرده است. البته در گزیدۀ زوزنی خطاهایی راه یافته که خوشبختانه می‌توان آنها را با مراجعه به 3 مأخذ دیگر اصلاح کرد. | ||
به گفتۀ قفطی، سعید ــ نیای تمیمـی ــ پزشک و هم‌نشین احمد بن اسحاق یعقوبی(مؤلف کتاب مشهور تاریخ یعقوبی) و در نتیجه ساکن بغداد بود. تمیمی در ماده البقاء، ترکیب داروهای بسیاری را مستقیماً یا به واسطۀ نیای خود، از احمد بن اسحاق یعقوبی نقل کرده است. | |||
==تحصیلات== | ==تحصیلات== | ||
محمد در بیت‌المقدس زاده شد و در این شهر نزد راهبی فاضل به نام | محمد در بیت‌المقدس زاده شد و در این شهر نزد راهبی فاضل به نام انبا زخریا]زکریا بن ثوابه ــ کـه داروسازی چیره‌دست بود و درشاخه‌هایی از علوم حکمی نیز دست داشت ــ به آموختن این علوم پرداخت. خود تمیمی به فراگرفتن ترکیب یک دارو از این راهب در شهر قدس تأکید کرده است. او همچنین از شخصی به نام ابوالفتح المتطبب نیز با عنوان «شیخنا» یاد کرده است. | ||
تمیمی برای ادامۀ آموختن پزشکی و داروسازی به شهرهای دیگری نیز سفر کرد تا آنکه در این دو رشته و به‌ویژه در داروسازی چیره‌دست شد. سپس به خدمت حسن بن عبیدالله طُغْج، امیر اخشیدی رمله، درآمد و با ساختن داروهای بسیار و به‌ویژه دارویی دودزا برای دفع وبا، این فرمانروا را در اندک مدتی شیفتۀ خود ساخت. سپس به مصر رفت و به خدمت یعقوب بن کلّس(د 380ق)، وزیر معز و عزیزِ فاطمی در آمد و کتاب ماده البقاء را برای او نوشت. او در مصر با پزشکان مصری و دانشمندانی که همراه مُعِزّ از مغرب بدانجا آمده بودند و نیز دیگر پزشکان مغربی که پیش از آن در مصر مقیم شده بودند، مناظره و مباحثه داشت. | تمیمی برای ادامۀ آموختن پزشکی و داروسازی به شهرهای دیگری نیز سفر کرد تا آنکه در این دو رشته و به‌ویژه در داروسازی چیره‌دست شد. سپس به خدمت حسن بن عبیدالله طُغْج، امیر اخشیدی رمله، درآمد و با ساختن داروهای بسیار و به‌ویژه دارویی دودزا برای دفع وبا، این فرمانروا را در اندک مدتی شیفتۀ خود ساخت. سپس به مصر رفت و به خدمت یعقوب بن کلّس(د 380ق)، وزیر معز و عزیزِ فاطمی در آمد و کتاب ماده البقاء را برای او نوشت. او در مصر با پزشکان مصری و دانشمندانی که همراه مُعِزّ از مغرب بدانجا آمده بودند و نیز دیگر پزشکان مغربی که پیش از آن در مصر مقیم شده بودند، مناظره و مباحثه داشت. | ||
| خط ۱۲۷: | خط ۱۲۷: | ||
2. المرشد فی جواهر الاغذیه و قوی المفردات من الادویه در دو «غرض»، که از مهم‌ترین آثار تمیمی به شمار می‌رود، اما تاریخ‌نگارانی چون قفطی و ابن ابی‌اصیبعه از آن یاد نکرده‌اند؛ در حالی که ابن بیطار در الجامع دست‌کم دربارۀ 31 داروی مفرد به سخنان تمیمی در المرشد استناد جسته است. اکنون تنها مقالۀ اولِ «غرضِ» نخست دربارۀ مواد غذایی و خواص آنها و مقالات چهارم و یازدهم تا چهاردهم غرض دوم این کتاب در دست است. موضوعات مقاله‌های باقی‌ماندۀ غرض دوم چنین است: مقالۀ چهارم دربارۀ ریشه‌ها و ریشه‌های فرعی گیاهان (الاصول و العروق). دست‌نویسی از این مقاله در انستیتوی شرق‌شناسی سن پترزبورگ نگهداری می‌شود. مقالۀ 11 دربارۀ عصاره‌ها و صمغها است. بخش مربوط به عصاره‌ها مشتمل است بر شرحی دربارۀ انواع شیره و نیز شهد گلها و مطالبی دربارۀ اقلیم‌شناسی از جمله: رطوبتهایی که از آسمان فرو می‌ریزد(شبنم؟)، پیش‌بینی هوا، جایها(شاید مبتنی بر الاهویه و المیاه و البلدان بقراط) و نیز خاک مناسب برای گیاهان مختلف. بخش صمغها بسیار محققانه نوشته شده و مشتمل است بر شرحی دربارۀ مومیا، قطران، قفر الیهود و مانند اینها. مقالۀ 12 نیز به بحث دربارۀ خاکها و نمکها(از جمله جوز گندم) اختصاص دارد. در دو مقالۀ 13 و 14 نیز به ترتیب دربارۀ فلزات و سنگها بحث شده است. تمیمی در مبحث سنگها از کتاب الاحجار ابن جزار، معاصر خود، بهرۀ بسیار برده است. وی هر دارو را به طور کامل وصف می‌کند. نخست از رستنگاه گیاهان(یا معدن کانیها و فلزات) و انواع هر دارو و سپس از طبع، درجه و خواص طبی آنها سخن می‌گوید. از این مقاله نیز دست‌نویسی در کتابخانۀ ملی پاریس موجود است. | 2. المرشد فی جواهر الاغذیه و قوی المفردات من الادویه در دو «غرض»، که از مهم‌ترین آثار تمیمی به شمار می‌رود، اما تاریخ‌نگارانی چون قفطی و ابن ابی‌اصیبعه از آن یاد نکرده‌اند؛ در حالی که ابن بیطار در الجامع دست‌کم دربارۀ 31 داروی مفرد به سخنان تمیمی در المرشد استناد جسته است. اکنون تنها مقالۀ اولِ «غرضِ» نخست دربارۀ مواد غذایی و خواص آنها و مقالات چهارم و یازدهم تا چهاردهم غرض دوم این کتاب در دست است. موضوعات مقاله‌های باقی‌ماندۀ غرض دوم چنین است: مقالۀ چهارم دربارۀ ریشه‌ها و ریشه‌های فرعی گیاهان (الاصول و العروق). دست‌نویسی از این مقاله در انستیتوی شرق‌شناسی سن پترزبورگ نگهداری می‌شود. مقالۀ 11 دربارۀ عصاره‌ها و صمغها است. بخش مربوط به عصاره‌ها مشتمل است بر شرحی دربارۀ انواع شیره و نیز شهد گلها و مطالبی دربارۀ اقلیم‌شناسی از جمله: رطوبتهایی که از آسمان فرو می‌ریزد(شبنم؟)، پیش‌بینی هوا، جایها(شاید مبتنی بر الاهویه و المیاه و البلدان بقراط) و نیز خاک مناسب برای گیاهان مختلف. بخش صمغها بسیار محققانه نوشته شده و مشتمل است بر شرحی دربارۀ مومیا، قطران، قفر الیهود و مانند اینها. مقالۀ 12 نیز به بحث دربارۀ خاکها و نمکها(از جمله جوز گندم) اختصاص دارد. در دو مقالۀ 13 و 14 نیز به ترتیب دربارۀ فلزات و سنگها بحث شده است. تمیمی در مبحث سنگها از کتاب الاحجار ابن جزار، معاصر خود، بهرۀ بسیار برده است. وی هر دارو را به طور کامل وصف می‌کند. نخست از رستنگاه گیاهان(یا معدن کانیها و فلزات) و انواع هر دارو و سپس از طبع، درجه و خواص طبی آنها سخن می‌گوید. از این مقاله نیز دست‌نویسی در کتابخانۀ ملی پاریس موجود است. | ||
بیشتر این مطالب، به‌ویژه آنچه به بیت‌المقدس و نیز شام مربوط می‌شود، حاصل پژوهشهای شخصی تمیمی است؛ زیرا آنچه ابن بیطار دربارۀ محل رویش و نامهای محلی برخی گیاهان دارویی در نواحی مختلف شام و به‌ویژه بیت‌المقدس از تمیمی نقل کرده، بسیار دقیق است. تمیمی در المرشد بیش از همه به جالینوس استناد کرده است. اما از آنجا که وی | بیشتر این مطالب، به‌ویژه آنچه به بیت‌المقدس و نیز شام مربوط می‌شود، حاصل پژوهشهای شخصی تمیمی است؛ زیرا آنچه ابن بیطار دربارۀ محل رویش و نامهای محلی برخی گیاهان دارویی در نواحی مختلف شام و به‌ویژه بیت‌المقدس از تمیمی نقل کرده، بسیار دقیق است. تمیمی در المرشد بیش از همه به جالینوس استناد کرده است. اما از آنجا که وی غالباً در وصف مشخصات ظاهری گیاه ـ داروها به تجربیات شخصی خود تکیه داشته، استناد وی به دیوسکوریدس به مراتب کمتر از ارجاعاتش به جالینوس است. وی به کناش پائولوس آیگینایی(بولس اجانیطی)، کتاب ابدال الادویه المفرده بدیغورس(که روایت عربی آن در اواخر سدۀ 3ق به یک‌باره رواج یافت) و آثار ابن جزار(کتاب الاحجار و احتمالاً الاعتماد فی الادویه المفرده) و اسحاق بن سلیمان اسرائیلی(احتمالاً کتاب الاغذیه و الادویه) استناد کرده است. دربارۀ برخی از داروها، از جمله «حجر عراقی» نیز مأخذ تمیمی، کتاب الاحجار منسوب به هرمس بوده است. | ||
3. منافع (یا خواص) القرآن، که نسخه‌های متعددی از آن در کتابخانه‌های مختلف استانبول و نیز ظاهریه، رباط، برلین، موزۀ بریتانیا و جز آنها موجود است. | 3. منافع (یا خواص) القرآن، که نسخه‌های متعددی از آن در کتابخانه‌های مختلف استانبول و نیز ظاهریه، رباط، برلین، موزۀ بریتانیا و جز آنها موجود است. | ||