پرش به محتوا

وزیر مغربی، حسین بن علی: تفاوت میان نسخه‌ها

بدون خلاصۀ ویرایش
جز (جایگزینی متن - 'دائر‌ه‌المعارف بزرگ اسلامی' به 'دائر‌ةالمعارف بزرگ اسلامی')
بدون خلاصۀ ویرایش
خط ۴۶: خط ۴۶:
}}
}}
''' ابوالقاسم مغربی، حسین بن علی بن حسین، معروف به ابن المغربی و وزیر مغربی ''' (13 ذیحجه 370-13 رمضان 418ق/19ژوئن 981-17 اکتبر 1027م)، مورخ ادیب، لغت‌شناس و سیاستمدار شیعی.
''' ابوالقاسم مغربی، حسین بن علی بن حسین، معروف به ابن المغربی و وزیر مغربی ''' (13 ذیحجه 370-13 رمضان 418ق/19ژوئن 981-17 اکتبر 1027م)، مورخ ادیب، لغت‌شناس و سیاستمدار شیعی.
==والدین==
==والدین==


خط ۶۳: خط ۶۱:


==تقرب به الحاکم و گریز از او==
==تقرب به الحاکم و گریز از او==


ابن مغربی نیز چون پدر از مقربان الحاکم فاطمی شد.
ابن مغربی نیز چون پدر از مقربان الحاکم فاطمی شد.
خط ۷۱: خط ۶۸:


ابن مغربی از مصر به شام گریخت و به حسان بن مفرج بن جراح از سران قبایل بدوی پناهنده شد و او را به حمله به یکی از سرداران الحاکم که به شام می‌آمد، برانگیخت.  
ابن مغربی از مصر به شام گریخت و به حسان بن مفرج بن جراح از سران قبایل بدوی پناهنده شد و او را به حمله به یکی از سرداران الحاکم که به شام می‌آمد، برانگیخت.  
در جنگ میان اعراب و سردار فاطمی، حسان پیروز شد و بر رمله دست یافت و چون خصومت آنان با خلیفه اینگونه فاش شد، ابن مغربی ایشان را به گرایش و بیعت با امیر مکه ابوالفتوح حسن بن جعفر علوی و انتخاب او به امامت توصیه کرد و برای این منظور خود به مکه رفت و با بنی حسن همداستان شد.
در جنگ میان اعراب و سردار فاطمی، حسان پیروز شد و بر رمله دست یافت و چون خصومت آنان با خلیفه اینگونه فاش شد، ابن مغربی ایشان را به گرایش و بیعت با امیر مکه ابوالفتوح حسن بن جعفر علوی و انتخاب او به امامت توصیه کرد و برای این منظور خود به مکه رفت و با بنی حسن همداستان شد.
ابوالفتوح لقب الراشد بالله گرفت و به نام خود خطبه خواند و به تشویق ابن مغربی‌ها از زر و سیم کعبه برای خود سکه زدند و نام آن را «الکعبیه» یا «الفتحیه» گذاشت. ابن مغربی ابن امام علوی حسنی را به رمله برد و آل جراح، قبیله حسان، با او بیعت کردند، اما سیاست الحاکم مبنی بر صرف پول و میل برای جلب آل جراح به طرف خود مؤثر افتاد و ابوالفتوح ناگریز راه مکه و ابن مغربی راه عراق در پیش گرفت.
ابوالفتوح لقب الراشد بالله گرفت و به نام خود خطبه خواند و به تشویق ابن مغربی‌ها از زر و سیم کعبه برای خود سکه زدند و نام آن را «الکعبیه» یا «الفتحیه» گذاشت. ابن مغربی ابن امام علوی حسنی را به رمله برد و آل جراح، قبیله حسان، با او بیعت کردند، اما سیاست الحاکم مبنی بر صرف پول و میل برای جلب آل جراح به طرف خود مؤثر افتاد و ابوالفتوح ناگریز راه مکه و ابن مغربی راه عراق در پیش گرفت.
خط ۸۳: خط ۸۱:
ابن مغربی که به گفته ابن خلکان از اوایل ورود به موصل درصدد اشغال منصب وزارت آل بویه بود، در 414 ق پس از گرفتاری مؤیدالملک رخجی وزیر به دعوت مشرف‌الدوله بویه‌ای به بغداد رفت و بدون خلعت و لقب منصب وزارت یافت.
ابن مغربی که به گفته ابن خلکان از اوایل ورود به موصل درصدد اشغال منصب وزارت آل بویه بود، در 414 ق پس از گرفتاری مؤیدالملک رخجی وزیر به دعوت مشرف‌الدوله بویه‌ای به بغداد رفت و بدون خلعت و لقب منصب وزارت یافت.
اما به علت اختلافی که میان او و ترکان پدپد آمد، ناگزیر پس از 10 ماه و 5 روز وزارت بار دیگر به نزد قرواش در موصل رفت. طولی نکشید که در کوفه میان علویان و عباسیان نزاعی برخاست که با مداخله خلیفه عباسی و با عزل نقیب آن شهر که داماد ابن مغربی بود، پایان گرفت.
اما به علت اختلافی که میان او و ترکان پدپد آمد، ناگزیر پس از 10 ماه و 5 روز وزارت بار دیگر به نزد قرواش در موصل رفت. طولی نکشید که در کوفه میان علویان و عباسیان نزاعی برخاست که با مداخله خلیفه عباسی و با عزل نقیب آن شهر که داماد ابن مغربی بود، پایان گرفت.
خلیفه از قرواش خواست که ابن مغربی را دور کند. ابن مغربی به دیار بکر نزد ابونصراحمدبن مروان امیر کرد آن دیار رفت و وزارت او را عهده‌دار شد و تا هنگام مرگ در خدمت او ماند.
خلیفه از قرواش خواست که ابن مغربی را دور کند. ابن مغربی به دیار بکر نزد ابونصراحمدبن مروان امیر کرد آن دیار رفت و وزارت او را عهده‌دار شد و تا هنگام مرگ در خدمت او ماند.




خط ۹۸: خط ۹۸:
==مشایخ، راویان==
==مشایخ، راویان==


از استادان ابن مغربی تنها نام چند تن یاد شده که از آنان روایت کرده است: جعفر بن حٍنزابه وزیر ، حافظ ابوذر، محمد بن حسین تنوخی، احمد بن ابراهیم بن فراس.
از استادان ابن مغربی تنها نام چند تن یاد شده که از آنان روایت کرده است: جعفر بن حٍنزابه وزیر ، حافظ ابوذر، [[محمد بن حسین تنوخی]]، [[احمد بن ابراهیم بن فراس]].
 
افزون بر پسرش عبدالحمید، ابوالحسن بن طیب فارقی را نیز ازجمله روایت‌کنندگان از او دانسته‌اند.
افزون بر پسرش عبدالحمید، ابوالحسن بن طیب فارقی را نیز ازجمله روایت‌کنندگان از او دانسته‌اند.


==شخصیت سیاسی، ادبی==
==شخصیت سیاسی، ادبی==
خط ۱۲۰: خط ۱۲۰:


تاریخ مرگ او را بعضی به اشتباه 428ق نوشته و علت آن را مسموم کردن وی ذکر کرده‌اند.
تاریخ مرگ او را بعضی به اشتباه 428ق نوشته و علت آن را مسموم کردن وی ذکر کرده‌اند.
گفته‌اند چون او مرگ خود را نزدیک دید، سفارش کرد جنازه‌اش را در آستانه ‌حضرت علی(ع) دفن کنند. تدبیر او برای حمل بی‌مانع و محترمانه تابوتش در این راه طولانی حاکی از تبحر او در تمهیدات وزیرانه است.
 
گفته‌اند چون او مرگ خود را نزدیک دید، سفارش کرد جنازه‌اش را در آستانه ‌[[امام علی علیه‌السلام|حضرت علی(ع)]] دفن کنند. تدبیر او برای حمل بی‌مانع و محترمانه تابوتش در این راه طولانی حاکی از تبحر او در تمهیدات وزیرانه است.
 




خط ۱۲۹: خط ۱۳۱:
الف ـ چاپی:
الف ـ چاپی:


1. ادب الخواص فی المختار من بلاغات قبلئل العرب واخبارها و انسابها و ایامها،
1.ادب الخواص فی المختار من بلاغات قبلئل العرب واخبارها و انسابها و ایامها،


که ابن حجرآن‌را با الایناس در یک‌جا ضبط کرده است توهم یکی بودن آن دو اثر برای بعضی متأخران نیز حاصل شده است. این اثر ادبی ـ تاریخی به کوشش حمدالجاسر در 1400ق/1980م در ریاض برای بار دوم چاپ شده است؛
که ابن حجرآن‌را با الایناس در یک‌جا ضبط کرده است توهم یکی بودن آن دو اثر برای بعضی متأخران نیز حاصل شده است. این اثر ادبی ـ تاریخی به کوشش حمدالجاسر در 1400ق/1980م در ریاض برای بار دوم چاپ شده است؛


2. الایناس،
2.الایناس،
که با وجود کمی حجم گواه دانش فراوان مولف است؛
که با وجود کمی حجم گواه دانش فراوان مولف است؛


این اثر باعنوان الایناس فی علم الانساب به کوشش حمدالجاسر در ریاض (1400ق) به چاپ رسیده است؛
این اثر باعنوان الایناس فی علم الانساب به کوشش حمدالجاسر در ریاض (1400ق) به چاپ رسیده است؛


3. رساله،
3.رساله،


که درواقع پاسخ به سؤالاتی است در زمینه ادب و لغت و به گفته ابن حجر دلیلی است بر تبحر او در علوم؛
که درواقع پاسخ به سؤالاتی است در زمینه ادب و لغت و به گفته ابن حجر دلیلی است بر تبحر او در علوم؛
قسمتی از این رساله و نمونه‌هایی از دیگر نامه‌های ابن مغربی را ابن بسام آورده است؛
قسمتی از این رساله و نمونه‌هایی از دیگر نامه‌های ابن مغربی را ابن بسام آورده است؛


ب ـ خطی:
ب ـ خطی:


خط ۱۵۹: خط ۱۶۰:
که نسخه‌هایی از آن کتابخانه ملی پاریس وجود دارد؛
که نسخه‌هایی از آن کتابخانه ملی پاریس وجود دارد؛


5. سیره النبی،
5.سیره النبی،


که گزیده‌ای از اثر ابن هشام و نسخه‌ای از آن در بریل هست؛
که گزیده‌ای از اثر ابن هشام و نسخه‌ای از آن در بریل هست؛


6. السیاسه،
6.السیاسه،


نوشته‌ای کوتاه درحدود 6 برگ و نسخه آٍن در مصر است ؛ ابن اثر احمالاً این اثر احتمالاً همان است که پیش از این با عنوان رساله فی السیاسه از آن یاد شد؛
نوشته‌ای کوتاه درحدود 6 برگ و نسخه آٍن در مصر است ؛ ابن اثر احمالاً این اثر احتمالاً همان است که پیش از این با عنوان رساله فی السیاسه از آن یاد شد؛
خط ۱۸۰: خط ۱۸۱:
5. اختبارشعر المتنبی و الطعن علیه،  
5. اختبارشعر المتنبی و الطعن علیه،  


6. الالحاق بالاشتقاق،
6.الالحاق بالاشتقاق،


7. املاءات،
7.املاءات،


که شماری از آنها در تفسیر و تأویل قرآن بوده است؛
که شماری از آنها در تفسیر و تأویل قرآن بوده است؛
خط ۱۸۸: خط ۱۸۹:
8. خصائص علم‌القرآن،
8. خصائص علم‌القرآن،


8. دیوان شعر،
8.دیوان شعر،


حاجی خلیفه این دیوان را مشتمل بر15000 بیت گفته است، که درآنجا مغربی به معزی تصحیف شده است؛
[[حاجی خلیفه، مصطفی بن عبدالله|حاجی خلیفه]] این دیوان را مشتمل بر15000 بیت گفته است، که درآنجا مغربی به معزی تصحیف شده است؛


10. رساله فی القاضی والحاکم،
10. رساله فی القاضی والحاکم،
خط ۱۹۸: خط ۱۹۹:
اثری اصیل در فرهنگ تاریخی زبان عربی، با توضیح در مورد ریشه و صورت‌های متداول قدیم و جدید آن؛
اثری اصیل در فرهنگ تاریخی زبان عربی، با توضیح در مورد ریشه و صورت‌های متداول قدیم و جدید آن؛


10. العماد،
10.العماد،


در نجوم؛
در نجوم؛
خط ۲۰۷: خط ۲۰۸:
   
   
ابن مغربی ظاهراً رساله‌ای داشته که در آن مشایخ و آثار خود را شناسانده بوده است.
ابن مغربی ظاهراً رساله‌ای داشته که در آن مشایخ و آثار خود را شناسانده بوده است.
نمونه‌هایی از اشعار او در بعضی از مآخذ یاد شده است.  
نمونه‌هایی از اشعار او در بعضی از مآخذ یاد شده است.  
‌<ref>رحیم‌لو ،یوسف، ‌ج6، ص179-177</ref>.
‌<ref>رحیم‌لو ،یوسف، ‌ج6، ص179-177</ref>.


==پانویس==
==پانویس==