سمرقندی، اسحاق بن محمد: تفاوت میان نسخه‌ها

ابوالقاسم در شکل‌گیری عقاید و تعالیم زاهدانه حنفیان اهل سنت و جماعت در مشرق زمین، نقطه عطفی به شمار می‌آید و اعتقادنامه او با عنوان السواد الاعظم تا مدت‌ها تبیین‌کننده اعتقادات بسیار ی از حنفیان بود با اینهمه از زندگانی او جز سطوری چند به نقل سمعانی و چند آگاهی پراکنده در دیگر منابع چیزی دانسته نیست، تا آنجا که حمداللـه مستوفی در تاریخ گزیده بی‌اطلاعی کامل خود را نسبت به زندگی وی ابراز داشته است و طبقات‌نویسان حنفی چون عبدالقادر در قرشی تمیمی و لکهنوی، همگی پایه گفتار را بر اطلاعات سمعانی نهاده‌اند. اطلاعاتی که احتمال می‌رود سمعانی خود از تاریخ سمرقند ابوالعباس مستغفری (د 432ق/1041م) گرفته باشد.

==ولادت==

ابوالقاسم محتملاً درسمرقند تولد و رشد یافت.

در جوانی چندی به تحصیل در بلخ گذرانید و در آنجا ملازمت ابوبکر وراق ترمذی عارف برجسته آن دیار را اختبار کرد و از او تعالیم طریقت را فراگرفت. او به فراگیری علوم متداول نقلی و عقلی نیز همت گماشت و در دانش‌های کلام فقه و تفسیر چیره‌دست شد ابوالقاسم به حدیث و روایت نیز عنایت داشت چنانکه از شیوخ روایی او عبد بن سهل زاهد (شاید عبداللـه بن سهل رازی شاگرد حاتم اصم از مشایخ صوفیه د 237ق)، عمرو بن عاصم مروزی و محمد بن خزیمه قلاس (فقیه و محدث اهل بلخ، د 314ق) را نام برده‌اند. که دست کم فرد اخیر از حیث طبقه از اقران او بوده است در یکی از منابع متأخر از ابن جلاء و ابراهیم قصار دو تن از مشایخ صوفی شام در عرض ابوبکر وراق به عنوان استادان ابوالقاسم در طریقت سخن رفته اما به فراگیری ابوالقاسم از آنان و نیز به سفر او به دیار عرب در منابع دیگر اشاره‌ای نشده است.

==شاگردان، راویان، مناصب==

ابوالقاسم حکیم درنیمه دوم از زندگانی خود در سمرقند آرامش گزید و هم در آنجا شاگردانی را پرورش داد. سمعانی از راویان او ابوجعفر محمد بن منیب سمرقندی عبدالکریم بن محمد فقیه سمرقندی و محمد بن عمران بن مشهی را نام برده است؛ در منابع صوفیان نیز نام محمد بن محمد بن نصر زاهد و ابوعلی محمدبن حسن بن حمزه صوفی رازی به عنوان شاگردان او در طریقت آمده است که سخنانی حکیمانه و عارفانه از شخص او یا از طریق او از ابوبکر وراق روایت می‌کرده‌اند.

ابوالقاسم حکیم که در دوره فرمانروایی سامانیان (حک‍ 261-389ق/875-999م) می‌زیست با امیران سامانی که حامی و مشوق او در فعالیت‌های علمی بودند، روابطی نیکو داشت به گزارش منابع زمانی دراز قضای سمرقند را برعهده داشت و در طول مدت تصدی داوری او مورد ستایش مردم بود. همچنین آن هنگام که عالمان حنفی اهل سنت و جماعت امیراسماعیل سامانی (حک‍:279-295ق) را بر آن داشتند تا از رواج مذاهب و مکاتب مخالف در ماوراءالنهر جلوگیری نماید. با توصیه همگی آنان امیر سامانی از ابوالقاسم خواست تا در کتابی عقاید مقبول اهل سنت و جماعت را گرد آورد و بدین ترتیب کتاب السواد الاعظم نوشته شد.

==وفات==