تنوير الغبش في فضل السودان و الحبش: تفاوت میان نسخه‌ها

'''تنوير الغبش في فضل السودان و الحبش'''، اثر ابوالفرج عبدالرحمن بن على بن جوزى (597-508ق)، عالم بغدادی قرن ششم هجری است که در دانش‌های گوناگون زمانه خود چیره‌دست بوده است. این اثر در احوال سیاه‌پوستان و گزارشی از تاریخ و فرهنگ آنان نوشته شده است و مرزوق علی ابراهیم، پژوهش آن را انجام داده است.

ابن جوزی در انگیزه نوشتن این کتاب می‌گوید: من گروهی از شخصیت‌های برجسته حبشی را دیدم که دل‌هایشان شکسته از رنگ سیاهی تن و رخسارشان بود. پس به آنان گفتم که اعتبار آدمی به نیکومنشی او و نه به چهره نیکوی اوست. پس بر آن شدم که این کتاب را در فضیلت و برتری بسیاری از مردم سرزمین سیاه‌پوست بنویسم<ref>ر.ک: مقدمه نویسنده، ص29</ref>‏.

ابن جوزی موارد گوناگونی را در کتابش آورده است؛ مسائل تاریخی، سیره، شرح حال‌ها، ادبیات و مانند اینها در این شمارند. در اینجا به برخی از موضوع‌های کتاب اشاره می‌شود: سرزمین‌های سیاهان و گستره آن‌ها، کسانی که در زمره سیاهانند، چرایی رنگ سیاهان، گزارشی از یاران مهاجر پیامبر(ص) به سرزمین حبشه و آنچه میان حضرت و پادشاه حبشه گذشت، گزارشی از پیامبران سیاه‌پوست و اخبار ذی‌القرنین و لقمان حکیم و پادشاهان آن دیار، اشراف برجسته از مرد و زن سیاه‌پوست، دانشمندان و باهوشان و پارسایان سیاه‌پوست، کسانی که زن سیاه‌پوست را بر زن سفیدپوست ترجیح می‌دهند، فرزندان زنان سیاه‌پوستی که پدرانشان مردان قریشی‌اند. ابن جوزی در باب‌های پایانی کتاب، مباحثی از اندرزها و وصیت‌هایی را که برای شخص خاصی گفته است، ارائه می‌دهد و همچنین بابی را ویژه اذکار و تسبیحات و دعاها می‌گرداند. او سراسر کتابش را با حدیث‌ها، اخبار و آثار مستند آمیخته است<ref>ر.ک: مقدمه محقق، ص9-7</ref>‏.

این کتاب در آثار عالمانی مانند: نوه ابن جوزی در «مرآة الزمان»، خوانساری در «روضات الجنات»، ابن خلکان، ابن رجب و ابن فرات یاد شده است که همه اینها بر درستی نسبت آن به ابن جوزی گواهی می‌دهند<ref>ر.ک: همان، ص16</ref>‏. این اثر از بزرگ‌ترین آثاری است که در موضوع سیاهان نوشته شده است و کتابی پیش‌تر از آن، در این‌باره نگاشته نشده است. عالمانی پس از ابن جوزی، کتاب‌هایی را به همان روش او نوشته‌اند: «رفع شأن الحبشان»، «أزهار العروش في أخبار الحبوش» و «نزهة العمر في تفصيل البیض و السمر» از سیوطی، «الطراز المنقوش في محاسن الحبوش» از علاءالدین بخاری و «الطراز المنقوش في أوصاف الحبوش» از علی بن ابراهیم حلی در این شمارند<ref>ر.ک: همان، ص19</ref>‏.