سعید بن جبیر: تفاوت میان نسخه‌ها

سعيد بن جبير (متوفای شعبان 64ق) از تابعين و شاگرد ابن عباس مى‏باشد.

تابعين افرادى را گويند كه شخص رسول خدا(ص) را درك نكرده‏اند ولى اصحاب او را در حال اسلام درك كرده باشند. و اگر هيچ‏يك از صحابه را در حال اسلام، نديده باشند ولى با تابعان او ملاقات كرده باشند آنان را اتباع تابعين يا تابعين تابعين نامند. مفسّرانى از تابعين برخاسته‏اند كه سعيد بن جبير از معروف‏ترين آنان مى‏باشد.

او تفسير را از ابن عبّاس اخذ كرده است و روايات تفسيرى او مستند به او مى‏باشد. او اجتهاد و فتوى داشت خود وى از داناترين تابعان مى‏باشد.

او از معروف‏ترين چهره‏هاى تفسيرى و قرائتى است. و از طبقه سوّم محسوب مى‏شود. او از پنج‏نفرى است كه از خواصّ و نزديكان امام سجّاد (ع) بودند، و عامل شهادت او نيز همين امر بود. در مورد فضل و دانش تفسيرى او گفته‏اند: «ما على وجه الأرض احد الّا و هو يحتاج الى علمه» «در روى زمين احدى نيست كه به علم و دانش او نيازى نداشته باشد.

او از نظر عبادت و پارسائى در مقام بسيار عالى قرار داشت به حدّى كه گاهى تمام قرآن را در دو ركعت نماز قرائت مى‏نمود.  

نحوه برخورد و گفتگوى او با حجّاج نشانگر اين علم وسيع و درايت كامل اوست، وى آن‏چنان با درايت و سياست سخن مى‏گويد كه او را به ناكامى و يأس مى‏كشاند.

هنگامى كه او را پيش حجّاج بردند او گفت آيا تو شقّى بن كسير نيستى؟ (به‏جاى سعيد بن جبير) سعيد پاسخ داد مادرم آشناتر به حال من بود كه مرا سعيد بن جبير ناميد.

حجّاج: در مورد دو خليفه چه مى‏گوئى؟ آيا آنان در بهشت هستند يا نه؟

سعيد: من اگر وارد بهشت مى‏گشتم آن‏وقت مى‏دانستم چه كسانى در آنجا حضور دارند.

حجّاج: كدام يك محبوب‏ترين پيش تو هستند.

سعيد: علم آن پيش آفريدگار است كه پنهان و آشكار آنان را مى‏داند.

هنگامى كه اهل كوفه از ابن عبّاس در مورد امور دينى مى‏پرسيدند او در پاسخ گفت: آيا سعيد بن جبير در ميان شما نيست؟»

ابن نديم در الفهرست نام او را همراه تفسيرش مى‏آورد.

ميمون بن مهران گفته است: سعيد بن جبير از دنيا رفت ولى در روى زمين كسى پيدا نمى‏شد كه بر دانش او نيازمند نباشد.  

سيوطى در الإتقان از قتاده نقل مى‏كند كه او گفته است: «چهار تن از تابعين در علم تفسير داناترين هستند كه سعيد بن جبير در آن ميان، از همگان اعلم و داناتر به تفسير قرآن مى‏باشد.  

عطاء بن ابى رباح آشناتر به مناسك و عكرمه آشناتر به سيره و تواريخ و حسن آشناتر به حلال و حرام و سعيد بن جبير، آشناتر به علم تفسير مى‏باشد.»  او از تربيت‏يافتگان مكتب علوى (ع) بود و مى‏گفت «اذا ثبت لنا الشّي‏ء عن علىّ، لم نعدل عنه.»

وقتى صدور چيزى از راه على(ع) به ما محرز گرديد هرگز از آن عدول نمى‏كنيم.  

مرحوم سيد حسن صدر اعتقاد دارند كه كتاب تفسيرى وى نخستين تأليف در علم تفسير مى‏باشد، ولى ابن خلكان معتقد است كه از او خواستند كتابى در تفسير بنويسد نپذيرفت. صاحب كتاب طبقات المفسّرين او را از طبقه سوم ذكر كرده است و او نيز آن گفتار ابن عباس را كه در پاسخ درخواست اهل كوفه به سعيد بن جبير ارجاع داده بود، نقل مى‏كند.  

نوشته‏اند: «به هنگام شهادت هنگامى كه به رو خواباندند در آن دم شنيده شد كه اين آيه را تلاوت مى‏فرمايد: «فَأَيْنَما تُوَلُّوا فَثَمَّ وَجْهُ اللَّهِ» به هر سمت كه رو كنيد همان‏جا، سمت خداست.»<ref>عقیقی بخشایشی، عبدالرحیم، ج1 ص216-217</ref>.