پرش به محتوا

ابن سینا، حسین بن عبدالله: تفاوت میان نسخه‌ها

جز
بدون خلاصۀ ویرایش
جزبدون خلاصۀ ویرایش
(۹ نسخهٔ میانی ویرایش شده توسط ۳ کاربر نشان داده نشد)
خط ۱: خط ۱:
<div class="wikiInfo">
{{جعبه اطلاعات زندگی‌نامه
[[پرونده:NUR00560.jpg|بندانگشتی|ابن سینا، حسین بن عبدالله]]
| عنوان = ابن سینا
{| class="wikitable aboutAuthorTable" style="text-align:Right" |+ |
| تصویر = NUR00560.jpg
|-
| اندازه تصویر =
! نام!! data-type="authorName" |ابن سینا، حسین بن عبدالله
| توضیح تصویر =  
|-
| نام کامل = ابن سینا، حسین بن عبدالله
|نام‌های دیگر  
| نام‌های دیگر = {{فهرست جعبه عمودی | ابوعلی سینا | بوعلی سینا | شیخ‌الرئیس | شیخ‌الرئیس ابوعلی سینا}}
| data-type="authorOtherNames" | ابوعلی سینا
| لقب =
 
| نسب =
بوعلی سینا
| تخلص =
 
| نام پدر = عبدالله
شیخ‌الرئیس
| ولادت = 370ق
 
| محل تولد = بخارا
شیخ‌الرئیس ابوعلی سینا
| کشور تولد =
|-
| محل زندگی =
|نام پدر  
| رحلت = نخستين جمعهٔ رمضان 428ق
| data-type="authorfatherName" |عبدالله
| شهادت =
|-
| مدفن = همدان، ایران
|متولد
| طول عمر =
| data-type="authorbirthDate" |370ق
| نام همسر =  
|-
| فرزندان =
|محل تولد
| خویشاوندان =
| data-type="authorBirthPlace" |بخارا
| دین =
|-
| مذهب =  
|رحلت
| پیشه =
| data-type="authorDeathDate" |نخستين جمعۀ رمضان 428ق
| منصب =
|-
| پس از =
|اساتید
| پیش از =  
| data-type="authorTeachers" |ابوعبداللّه (حسين بن ابراهیم الطبرى) ناتلى
| اساتید = ابوعبداللّه (حسين بن ابراهیم الطبرى) ناتلى
|-
| مشایخ =
|برخی آثار
| معاصرین =
| data-type="authorWritings" |[[مجربات ابن سینا الروحانیه]]  
| شاگردان =
 
| اجازه اجتهاد از =
[[ظفرنامه]]  
| درجه علمی =
 
| دانشگاه =
[[طبیعیات دانشنامه علایی]]  
| حوزه =
|- class="articleCode"
| علایق پژوهشی =
|کد مؤلف
| سبک نوشتاری =
| data-type="authorCode" |AUTHORCODE00560AUTHORCODE
| آثار = {{فهرست جعبه عمودی | [[مجربات ابن سینا الروحانیه]] | [[ظفرنامه]] | [[طبیعیات دانشنامه علایی]] }}
|}
| وبگاه =
</div>
| امضا =  
 
| کد مؤلف = AUTHORCODE00560AUTHORCODE
}}
'''ابن سینا، ابوعلی حسین بن عبدالله بن سینا''' (۳۷۰-۴۲۸ق)، بزرگ‌ترین فیلسوف مشایی و پزشک نامدار ایران در جهان اسلام.  
'''ابن سینا، ابوعلی حسین بن عبدالله بن سینا''' (۳۷۰-۴۲۸ق)، بزرگ‌ترین فیلسوف مشایی و پزشک نامدار ایران در جهان اسلام.  


==ولادت==
==ولادت==
در حدود 370ق برابر با 980م در بخارا زاده شد. پدرش از اهالى بلخ بود و در دوران فرمانروايى نوح بن منصور سامانى (366-387 ق) به بخارا رفت و در آنجا در یکى از مهم ترين قريه‌ها به نام خرمثين در دستگاه ادارى به كار پرداخت. او از قريه‌اى در نزدیکى آنجا، به نام افشنه زنى ستاره نام را به همسرى گرفت و در آنجا اقامت گزيد.  
در حدود 370ق برابر با 980م در بخارا زاده شد. پدرش از اهالى بلخ بود و در دوران فرمانروايى نوح بن منصور سامانى (366-387 ق) به بخارا رفت و در آنجا در یکى از مهم‌ترين قريه‌ها به نام خرمثين در دستگاه ادارى به كار پرداخت. او از قريه‌اى در نزدیکى آنجا، به نام افشنه زنى ستاره نام را به همسرى گرفت و در آنجا اقامت گزيد.  


ابن سينا در آنجا به جهان چشم گشود. پنج سال پس از آن برادر كهترش به نام محمود به دنيا آمد.
ابن سينا در آنجا به جهان چشم گشود. پنج سال پس از آن برادر كهترش به نام محمود به دنيا آمد.
خط ۱۰۱: خط ۱۰۲:
از اينجا به بعد، جوزجانى به تكمیل بقيۀ زندگانى و سرگذشت ابن سينا مى‌پردازد و مى‌گوید كه در گرگان مردى بود به نام ابومحمد شيرازى كه دوستدار دانشها بود و در همسايگى خود، برای ابن سينا خانه‌اى خريد و او را در آنجا مسكن داد.
از اينجا به بعد، جوزجانى به تكمیل بقيۀ زندگانى و سرگذشت ابن سينا مى‌پردازد و مى‌گوید كه در گرگان مردى بود به نام ابومحمد شيرازى كه دوستدار دانشها بود و در همسايگى خود، برای ابن سينا خانه‌اى خريد و او را در آنجا مسكن داد.


در حدود 404ق ابن سينا گرگان (جرجان) را به قصد رى ترك كرد. وى در رى به خدمت سيّده (با نام شيرين دختر سپهبد شروین و ملقب به امّ الملوك (د 419 ق) بيوۀ فخر الدوله على بویه (د 387 ق) و مادر مجد الدوله ابوطالب رستم بن فخر الدوله) پيوست.  
در حدود 404ق ابن سينا گرگان (جرجان) را به قصد رى ترك كرد. وى در رى به خدمت سيّده (با نام شيرين دختر سپهبد شروین و ملقب به امّ الملوك (متوفای 419 ق) بيوۀ فخر الدوله على بویه (متوفای 387 ق) و مادر مجد الدوله ابوطالب رستم بن فخر الدوله) پيوست.  


مادر و فرزند، ابن سينا را بنا بر توصيه‌هایى كه همراه آورده بود، گرامى داشتند. در این میان ابن سينا مجد الدوله را كه دچار بيمارى سوداء (ماليخولیا) شده بود، درمان كرد. وى همچنان در رى ماند تا هنگامى كه شمس الدوله ابوطاهر پسر ديگر فخر الدوله كه پس از مرگ پدرش در 387ق فرمانرواى همدان و قرمیسن (کرمانشاه) شده بود، در 405ق به رى حمله آورد. این حمله پس از درگیرى وى با هلال بن بدر بن حسنویه روى داد.  
مادر و فرزند، ابن سينا را بنا بر توصيه‌هایى كه همراه آورده بود، گرامى داشتند. در این میان ابن سينا مجد الدوله را كه دچار بيمارى سوداء (ماليخولیا) شده بود، درمان كرد. وى همچنان در رى ماند تا هنگامى كه شمس الدوله ابوطاهر پسر ديگر فخر الدوله كه پس از مرگ پدرش در 387ق فرمانرواى همدان و قرمیسن (کرمانشاه) شده بود، در 405ق به رى حمله آورد. این حمله پس از درگیرى وى با هلال بن بدر بن حسنویه روى داد.  


وى از دودمان كردهاى فرمانروا بر نواحى جبل و قرمیسن بوده است. هلال بن بدر كه از سوى سلطان الدوله (د 412 ق) در بغداد زندانى شده بود، آزادى خود را باز يافته و از سوى سلطان الدوله لشكرى در اختيارش نهاده شده بود تا با شمس الدوله كه در این میان بر سرزمینهاى ديگرى نيز دست يافته بود، به جنگ برخیزد.  
وى از دودمان كردهاى فرمانروا بر نواحى جبل و قرمیسن بوده است. هلال بن بدر كه از سوى سلطان الدوله (متوفای 412 ق) در بغداد زندانى شده بود، آزادى خود را باز يافته و از سوى سلطان الدوله لشكرى در اختيارش نهاده شده بود تا با شمس الدوله كه در این میان بر سرزمینهاى ديگرى نيز دست يافته بود، به جنگ برخیزد.  


در نبردى كه در ذيقعدۀ 405 میان ايشان درگرفت، هلال بن بدر كشته شد و سپاهيان سلطان الدوله ناچار شدند كه به بغداد بازگردند. [[ابن اثیر، علی بن محمد|ابن اثير]]، حوادث سال 405 ق
در نبردى كه در ذيقعدۀ 405 میان ايشان درگرفت، هلال بن بدر كشته شد و سپاهيان سلطان الدوله ناچار شدند كه به بغداد بازگردند. [[ابن اثیر، علی بن محمد|ابن اثير]]، حوادث سال 405 ق
خط ۱۱۵: خط ۱۱۶:
در این میان شمس الدوله به بيمارى قولنج دچار شد. ابن سينا را به كاخ وى بردند و او به معالجه پرداخت تا شمس الدوله بهبود يافت. ابن سينا چهل روز را در كاخ گذرانيد و در پایان خلعتهاى فراوان گرفت و به خانۀ خود بازگشت، در حالى كه در شمار نزدیک ان و همنشينان شمس الدوله در آمده بود. پس از چندى شمس الدوله برای نبرد با عنّاز به سوى قرمیسن لشكر كشيد.  
در این میان شمس الدوله به بيمارى قولنج دچار شد. ابن سينا را به كاخ وى بردند و او به معالجه پرداخت تا شمس الدوله بهبود يافت. ابن سينا چهل روز را در كاخ گذرانيد و در پایان خلعتهاى فراوان گرفت و به خانۀ خود بازگشت، در حالى كه در شمار نزدیک ان و همنشينان شمس الدوله در آمده بود. پس از چندى شمس الدوله برای نبرد با عنّاز به سوى قرمیسن لشكر كشيد.  


حسام‌الدين ابوشوك فارس بن محمد بن عنّاز سركردۀ قبيلۀ كرد شاذنجان بود كه در دو سوى رشته كوههاى میان کرمانشاه و قصر شيرين كنونى فرمانروايى داشت. پس از شكست هلال بن بدر به دست شمس الدوله و از دست رفتن سرزمینهایش، عنّاز كه همسايۀ دورتر او بود، بر آن شد كه آن سرزمینها را تصرف كند.  
حسام‌الدين ابوشوك فارس بن محمد بن عنّاز سركردۀ قبيلۀ كرد شاذنجان بود كه در دو سوى رشته كوه‌هاى میان کرمانشاه و قصر شيرين كنونى فرمانروايى داشت. پس از شكست هلال بن بدر به دست شمس الدوله و از دست رفتن سرزمینهایش، عنّاز كه همسايۀ دورتر او بود، بر آن شد كه آن سرزمینها را تصرف كند.  


بنا براین شمس الدوله برای پيشگیرى از دست اندازيهاى عناز به جنگ وى رفت، در حالى كه ابن سينا نيز همراه او بود. در این نبرد، شمس الدوله شكست خورد و به همدان بازگشت. این واقعه در 406ق بود.
بنا براین شمس الدوله برای پيشگیرى از دست اندازيهاى عناز به جنگ وى رفت، در حالى كه ابن سينا نيز همراه او بود. در این نبرد، شمس الدوله شكست خورد و به همدان بازگشت. این واقعه در 406ق بود.
خط ۱۸۶: خط ۱۸۷:
==تأليفات عربى==
==تأليفات عربى==


#الشفاء:از این مهم ترين اثر فلسفى ابن سينا، بخشهاى «طبیعیات» و «الهيات» برای نخستين بار یک چاپ سنگى در تهران (1303 ق1886/ م) منتشر شده است. بخش «منطق» و همۀ بخشهاى ديگر آن از 1952 تا 1983‌م به مناسبت هزارۀ تولد ابن سينا، زير نظر ابراهیم مذكور و به كوشش شمارى از محققان ديگر در قاهره منتشر شده است. بخش «برهان» از «منطق» شفا، جداگانه به كوشش عبدالرحمن بدوى در قاهره، 1954‌م (چاپ دوم 1966 م) منتشر شده است. متن عربى و ترجمۀ فرانسوى بخش روان شناسى (کتاب النفس) شفا را، يان باكوش در دو جلد، در 1956‌م در پراگ و متن عربى آن را فضل الرحمن در آكسفورد (انگلستان) منتشر كرده است. ترجمۀ قديمى لاتينى آن نيز برای نخستين بار در 1508‌م در ونيز ايتاليا و چاپ انتقادى جديد آن ترجمه به كوشش سيمون فان ريت در دو جلد زير عنوان «ابن سيناى لاتينى، کتاب در بارۀ روان» در لوون سویس در سالهاى 1968 و 1972‌م همراه مقدمه‌اى در بارۀ نظريات روان شناسى ابن سينا از ج. وربكه منتشر شده است. چاپ انتقادى جديد ترجمۀ لاتينى «الهيات» شفا نيز به كوشش سيمون فان ريت، با مقدمه‌اى از وربكه در دو جلد (ج 1، مقاله 4-1 و ج 2، مقاله 10-5 را در بر مى‌گیرد) در سالهاى 1977 و 1980‌م در لوون سویس انتشار يافته است.  
#الشفاء:از این مهم‌ترين اثر فلسفى ابن سينا، بخشهاى «طبیعیات» و «الهيات» برای نخستين بار یک چاپ سنگى در تهران (1303 ق1886/ م) منتشر شده است. بخش «منطق» و همۀ بخشهاى ديگر آن از 1952 تا 1983‌م به مناسبت هزارۀ تولد ابن سينا، زير نظر ابراهیم مذكور و به كوشش شمارى از محققان ديگر در قاهره منتشر شده است. بخش «برهان» از «منطق» شفا، جداگانه به كوشش عبدالرحمن بدوى در قاهره، 1954‌م (چاپ دوم 1966 م) منتشر شده است. متن عربى و ترجمۀ فرانسوى بخش روان شناسى (کتاب النفس) شفا را، يان باكوش در دو جلد، در 1956‌م در پراگ و متن عربى آن را فضل الرحمن در آكسفورد (انگلستان) منتشر كرده است. ترجمۀ قديمى لاتينى آن نيز برای نخستين بار در 1508‌م در ونيز ايتاليا و چاپ انتقادى جديد آن ترجمه به كوشش سيمون فان ريت در دو جلد زير عنوان «ابن سيناى لاتينى، کتاب در بارۀ روان» در لوون سویس در سالهاى 1968 و 1972‌م همراه مقدمه‌اى در بارۀ نظريات روان شناسى ابن سينا از ج. وربكه منتشر شده است. چاپ انتقادى جديد ترجمۀ لاتينى «الهيات» شفا نيز به كوشش سيمون فان ريت، با مقدمه‌اى از وربكه در دو جلد (ج 1، مقاله 4-1 و ج 2، مقاله 10-5 را در بر مى‌گیرد) در سالهاى 1977 و 1980‌م در لوون سویس انتشار يافته است.  
#النّجاة:اين کتاب كه مطالب آن مختصر و گزيده‌اى از مطالب شفا است، از مهم‌ترين نوشته‌هاى ابن سيناست كه فشردۀ فلسفۀ وى را در بر دارد. نخستين بار در 1331 ق1913/ م، به كوشش محيى‌الدين صبرى الكردى و بار دوم در 1357 ق1938/ م، در قاهره منتشر شد. چاپ ديگرى از آن به كوشش محمدتقى دانش پژوه در 1364‌ش در تهران انتشار يافته است. بخش «الهيات» آن به وسيلۀ نعمت اللّه كرم به لاتينى ترجمه و در 1926‌م در رم منتشر شده است. ترجمۀ انگليسى بخش «نفس» (روان شناسى) آن نيز به وسيله فضل الرحمن در کتابش به عنوان «روان شناسى ابن سينا» نخست در 1952‌م و بار دوم در 1981‌م در لندن منتشر شده است.
#النّجاة:اين کتاب كه مطالب آن مختصر و گزيده‌اى از مطالب شفا است، از مهم‌ترين نوشته‌هاى ابن سيناست كه فشردۀ فلسفۀ وى را در بر دارد. نخستين بار در 1331 ق1913/ م، به كوشش محيى‌الدين صبرى الكردى و بار دوم در 1357 ق1938/ م، در قاهره منتشر شد. چاپ ديگرى از آن به كوشش محمدتقى دانش پژوه در 1364‌ش در تهران انتشار يافته است. بخش «الهيات» آن به وسيلۀ نعمت اللّه كرم به لاتينى ترجمه و در 1926‌م در رم منتشر شده است. ترجمۀ انگليسى بخش «نفس» (روان شناسى) آن نيز به وسيله فضل الرحمن در کتابش به عنوان «روان شناسى ابن سينا» نخست در 1952‌م و بار دوم در 1981‌م در لندن منتشر شده است.
#الاشارات و التنبيهات:ظاهرا آخرين نوشتۀ ابن سينا و از برجسته‌ترين آثار اوست. نثر عربى ادبى شيوا از ویژگی‌هاى آن است. نخستين بار به كوشش ژ. فورژه در 1892‌م در ليدن و دومین بار در سه جلد (چهار بخش) همراه با شرح [[نصیرالدین طوسی، محمد بن محمد|نصيرالدين طوسى]] بر آن، به كوشش سليمان دنيا میان سالهاى 1957-1960‌م در قاهره منتشر شده است. ترجمۀ فرانسوى آن به وسيلۀ ابن سينا شناس فرانسوى، آن مارى گواشون در 1951‌م در پاريس انتشار يافته است.  
#الاشارات و التنبيهات:ظاهرا آخرين نوشتۀ ابن سينا و از برجسته‌ترين آثار اوست. نثر عربى ادبى شيوا از ویژگی‌هاى آن است. نخستين بار به كوشش ژ. فورژه در 1892‌م در ليدن و دومین بار در سه جلد (چهار بخش) همراه با شرح [[نصیرالدین طوسی، محمد بن محمد|نصيرالدين طوسى]] بر آن، به كوشش سليمان دنيا میان سالهاى 1957-1960‌م در قاهره منتشر شده است. ترجمۀ فرانسوى آن به وسيلۀ ابن سينا شناس فرانسوى، آن مارى گواشون در 1951‌م در پاريس انتشار يافته است.  
خط ۲۰۴: خط ۲۰۵:


==آثار فارسی==
==آثار فارسی==
ابن سينا چند نوشته به فارسی دارد كه مهم ترين آنها دانشنامۀ علائى است. وى آن را برای علاء الدوله كاكویه و به درخواست او نوشته و به وى تقديم كرده است. در کتاب نزهت نامۀ علائى نكتۀ توجه انگیزى آمده است كه مى‌گوید: «شنودم كه خداوند ماضى علاء الدوله قدّس اللّه روحه... خواجه رئيس [[ابن سینا، حسین بن عبدالله|ابوعلى سينا]] را گفت: اگر علوم اوائل به عبارت پارسى بودى، مى‌توانستمى دانستن، بدين سبب به حكم فرمان دانشنامۀ علائى بساخت، و چون بپرداخت و عرضه كرد، از آن هيچ نتوانست دريافتن.» نك:شهمردان، 22، متن
ابن سينا چند نوشته به فارسی دارد كه مهم‌ترين آنها دانشنامۀ علائى است. وى آن را برای علاء الدوله كاكویه و به درخواست او نوشته و به وى تقديم كرده است. در کتاب نزهت نامۀ علائى نكتۀ توجه انگیزى آمده است كه مى‌گوید: «شنودم كه خداوند ماضى علاء الدوله قدّس اللّه روحه... خواجه رئيس [[ابن سینا، حسین بن عبدالله|ابوعلى سينا]] را گفت: اگر علوم اوائل به عبارت پارسى بودى، مى‌توانستمى دانستن، بدين سبب به حكم فرمان دانشنامۀ علائى بساخت، و چون بپرداخت و عرضه كرد، از آن هيچ نتوانست دريافتن.» نك:شهمردان، 22، متن


بخش «منطق» و «الهيات» دانشنامه نخستين بار به كوشش احمد خراسانى در 1315‌ش در تهران منتشر شد. سپس به مناسبت هزارۀ تولد ابن سينا بخش «الهيات» آن به كوشش محمد معين در 1331‌ش و بخش «طبیعیات» آن به كوشش [[مشکوة، سید محمد|سيد‌ ‎محمد مشكوة]] در همان سال در تهران انتشار يافت. ترجمۀ فرانسوى بخشهاى «طبیعیات» و «رياضيات» به وسيلۀ محمد آشنا و هانرى ماسه در دو جلد در سالهاى 1955 و 1956‌م در پاريس منتشر شد. بخش «الهيات» آن را پرویز مروج با شرح و حواشى به انگليسى ترجمه كرده و در 1973‌م در نيویورك منتشر كرده است. افزون بر اينها، رسالۀ «رگ شناسى» از ابن سينا نيز به كوشش [[مشکوة، سید محمد|سيد‌ ‎محمد مشكوة]] در 1330‌ش و بخش «رياضيات» دانشنامه به وسيلۀ [[مینوی، مجتبی|مجتبى مینوى]] در 1331‌ش در تهران منتشر شده است. همچنين رسالۀ فارسی كنوز المعزمین و رسالۀ جرّثقيل از ابن سينا هر دو به كوشش جلال‌الدين همايى در 1331‌ش در تهران انتشار يافته است.
بخش «منطق» و «الهيات» دانشنامه نخستين بار به كوشش احمد خراسانى در 1315‌ش در تهران منتشر شد. سپس به مناسبت هزارۀ تولد ابن سينا بخش «الهيات» آن به كوشش محمد معين در 1331‌ش و بخش «طبیعیات» آن به كوشش [[مشکوة، سید محمد|سيد‌ ‎محمد مشكوة]] در همان سال در تهران انتشار يافت. ترجمۀ فرانسوى بخشهاى «طبیعیات» و «رياضيات» به وسيلۀ محمد آشنا و هانرى ماسه در دو جلد در سالهاى 1955 و 1956‌م در پاريس منتشر شد. بخش «الهيات» آن را پرویز مروج با شرح و حواشى به انگليسى ترجمه كرده و در 1973‌م در نيویورك منتشر كرده است. افزون بر اينها، رسالۀ «رگ شناسى» از ابن سينا نيز به كوشش [[مشکوة، سید محمد|سيد‌ ‎محمد مشكوة]] در 1330‌ش و بخش «رياضيات» دانشنامه به وسيلۀ [[مینوی، مجتبی|مجتبى مینوى]] در 1331‌ش در تهران منتشر شده است. همچنين رسالۀ فارسی كنوز المعزمین و رسالۀ جرّثقيل از ابن سينا هر دو به كوشش جلال‌الدين همايى در 1331‌ش در تهران انتشار يافته است.


{{فیلسوفان شیعه}}
{{منطق}}
{{ابن سینا}}
{{ابن سینا}}
{{الگو:فیلسوفان شیعه}}
==وابسته‌ها==
==وابسته‌ها==
{{وابسته‌ها}}
{{وابسته‌ها}}