قواعد المطارحة في النحو: تفاوت میان نسخه‌ها

'''قواعد المطارحة فی النحو''' نوشته جمال الدین حسین بن بدر بن ایاز معروف به ابن ایاز بغدادی (متوفی 681ق)، بررسی صرفی و نحوی یکصد بیت عربی در قالب مطارحه و گفتگوست. این اثر با مقدمه و تحقیق یس ابوالهیجاء، شریف عبدالکریم النجار و علی توفیق الحمد منتشر شده است.

آنگونه که در مختار الصحاح آمده «مطارحه» القاء مسائل توسط گروهی از مردم به گروهی دیگر است.<ref>ر.ک: مقدمه، ص12</ref>‏  شیوه ابن ایاز در این کتاب بر مفهوم مطارحه است؛ یعنی در آن سؤالات پیاپی را در موضوعات صرف و نحو به شیوه گفتگو مطرح کرده است. مطارحه همچنین متضمن معنی امتحان است؛ چراکه سؤال بر امتحان مسئول و آگاهی از پاسخ و مقدار علم او استوار است.<ref>ر.ک: متن کتاب، ص13؛ أبوالهیجاء، یس، ص783-782</ref>‏  

ابن ایاز کتابش را با پنج مقدمه آغاز کرده است: اقسام کلام و علامت‌های آن، انواع عوامل، معمولات، اعراب جمل و حروف و ادوات. پس از آن باب گسترده‌ای را برای مطارحه و تطبیق و مناقشه و تعلیل و تحلیل به دنبال آن آورده و عنوان «نتیجه» را بر آن اطلاق کرده است. این باب همراه است با ذکر یکصد شاهد شعری و تحلیل لغوی کامل و ذکر صوت و صرف و ترکیب نحوی و ارتباط آنها با دلالت و معنا، به همراه بیان نظرات نحویون بزرگ، موافق و مخالف. بررسی این اشعار با ذکر شواهد قرآنی، اقوال و شواهد شعری منتخب دیگری همراه است.<ref>ر.ک: مقدمه، ص5</ref>‏ او در رابطه با هر بیت پس از بررسی صرفی و نحوی الفاظ، در قالبی پرسش و پاسخ، سوالاتی را با «فان قلت» یا «فان قیل» مطرح و با «اجبت» در مقام پاسخ برمی‌آید.   

به ظن غالب «قواعد المطارحة» آخرین کتابی است که ابن ایاز نوشته است؛ چراکه در آن به همه کتب معروفش مانند: المتبع، الاسعافی فی مسائل الخلاف، المحصول و شرح التصریف ابن مالک ارجاع داده است. این به کتاب ارزش مضاعفی داده است، چراکه ابن ایاز خلاصه افکارش را در آن آورده است.<ref>ر.ک: متن کتاب، ص14</ref>‏