الحاشية على المطول: تفاوت میان نسخه‌ها

'''الحاشية علی المطول شرح تلخيص مفتاح العلوم (في علوم البلاغة)'''، اثر ابوالحسن علی بن محمد بن علی، معروف به سید شریف جرجانی (740-‌816ق)، شرحی است بر کتاب «المطول» سعدالدین مسعود بن عمر بن عبدالله تفتازانى (722-‌792ق).

کتاب «مطول»، خود شرحی است بر «تلخيص المفتاح» جلال‌الدین محمد بن عبدالرحمان خطیب قزوینى (666-739ق) که آن نیز ویراسته بخش سوم کتاب «مفتاح العلوم» سراج‌الدین ابویعقوب یوسف بن محمد بن على سکاکى خوارزمى حنفى (554 یا ۵۵۵–۶۲۶ق) است؛ به‌عبارت‌دیگر، کتاب «مطول» نتیجه و ثمره نهالى است که سکاکى آن را غرس کرده و خطیب قزوینى آن نهال را آبیارى کرده و سرانجام آن نهال، به دست تفتازانى میوه داده است. تفتازانی، در کتاب «مطول» تنها به شرح «تلخيص المفتاح» خطیب قزوینی‌ و کتاب «مفتاح‌ العلوم» سکاکی، اکتفا نکرده، بلکه آراء پیشینیان و علمای علوم بلاغی و لغت‌دانان را نیز‌ مورد بحث قرار داده و به آراء مبرد مؤلف کتاب «الكامل» و زجاج نویسنده کتاب «معاني‌ القرآن‌ و إعرابه» و جوهری مؤلف «صحاح» و مرزوقی شارح دیوان حماسه نیز اشاره کرده و در ضمن تشریح مطالب‌ به‌ آراء عبدالقاهر جرجانی و زمخشری و امام فخر رازی و ابن سینا و ابن اثیر، هم‌ توجه‌ کرده‌ است<ref>ر.ک: علوی مقدم، سید محمد، ص40-‌41</ref>.

جرجانی در این کتاب، تنها به تشریح و توضیح کلام تفتازانی، اکتفا ننموده و علاوه بر آن، به نقد برخی از آراء و نظریات وی نیز پرداخته است<ref>ر.ک: مقدمه، ص14</ref> که البته به اعتقاد برخی، این انتقادات چندان‌ ارزشی‌ ندارد؛ زیرا جنبه حکمی او بر ذوق عربیتش رجحان دارد و سید شریف توانسته است در‌ این‌ حاشیه‌ برخی از مفاهیم و مقاصد تفتازانی، همچون اقسام وضع و انواع دلالات و اقسام استعارات را به‌خوبی‌، بیان‌ کند<ref>ر.ک: علوی مقدم، سید محمد، ص54-‌55</ref>.