۴۲۵٬۲۲۵
ویرایش
جز (جایگزینی متن - 'شيخ عباس قمى' به 'شيخ عباس قمى') |
جز (جایگزینی متن - 'علامه مجلسى' به 'علامه مجلسى') |
||
خط ۸۳: | خط ۸۳: | ||
كتاب«بحار الأنوار الجامعة لدرر أخبار الأئمة الأطهار(ع)»، تأليف مرحوم علامه | كتاب«بحار الأنوار الجامعة لدرر أخبار الأئمة الأطهار(ع)»، تأليف مرحوم [[علامه مجلسى]]، مولى محمد باقر بن محمد تقى(1037 - 1110)، است. اين كتاب كه به زبان عربى است، دائرة المعارف بزرگ حديث و از عمدهترين و گستردهترين جوامع حديثى شيعه است كه روايات كتب حديث را با تبويب و نظم نسبتا كاملى جمع نموده است و شامل كليه مباحث اسلامى از تفسير قرآن و تاريخ گرفته تا فقه و كلام و... مىباشد. | ||
ابتداى نوشتن بحار در سال 1070 بود و تا سال 1103 ادامه يافت. | ابتداى نوشتن بحار در سال 1070 بود و تا سال 1103 ادامه يافت. | ||
خط ۹۷: | خط ۹۷: | ||
علامه كه اوضاع را چنين ديد، عدهاى را براى يافتن اين كتب به شهرها و كشورهاى مختلف اسلامى گسيل داشت و با همت و پشتكار او تعداد زيادى از اين كتب پيدا شد. | علامه كه اوضاع را چنين ديد، عدهاى را براى يافتن اين كتب به شهرها و كشورهاى مختلف اسلامى گسيل داشت و با همت و پشتكار او تعداد زيادى از اين كتب پيدا شد. | ||
علامه | [[علامه مجلسى]]، پس از مطالعه اين منابع مهم و پى بردن به ارزش آنها، نهايت سعى خويش را براى نسخهبردارى و تكثير اين كتب نمود؛ به همين جهت است كه هماكنون نسخههاى خطى فراوانى از كتب مختلف اسلامى از قرن 11 و 12 در دست است. | ||
علامه، شاگردان خود را نيز به اين كار تشويق مىكرد، بهطورى كه مثلا از سيد نعمت اللّه جزايرى كه از شاگردان مبرّز علامه مجلسى است، دهها كتاب موجود است كه به خط خويش آنها را استنساخ نموده است. | علامه، شاگردان خود را نيز به اين كار تشويق مىكرد، بهطورى كه مثلا از سيد نعمت اللّه جزايرى كه از شاگردان مبرّز [[علامه مجلسى]] است، دهها كتاب موجود است كه به خط خويش آنها را استنساخ نموده است. | ||
علامه، مشكل مهمى در اين كتب يافت و آن تنوع فراوان عناوين كتابها و تنوع موضوعات بود، بهطورى كه گاهى يافتن مطلب و موضوع دلخواه در آنها كارى بسيار مشكل و خسته كننده مىشد. | علامه، مشكل مهمى در اين كتب يافت و آن تنوع فراوان عناوين كتابها و تنوع موضوعات بود، بهطورى كه گاهى يافتن مطلب و موضوع دلخواه در آنها كارى بسيار مشكل و خسته كننده مىشد. | ||
از سويى بيم آن مىرفت كه پس از چند سال يا چند دهه، دوباره گرد غربت بر اين كتب بنشيند و زحمات علامه و معاصرانش عقيم بماند و احتمالا تمام نسخههاى اين كتب نابود گردد. به خاطر اين مسائل بود كه علامه مجلسى كمر همت بست تا«بحار الأنوار» را تأليف نمايد و اين ميراث و گنجينه عظيم را براى هميشه جاودان سازد. | از سويى بيم آن مىرفت كه پس از چند سال يا چند دهه، دوباره گرد غربت بر اين كتب بنشيند و زحمات علامه و معاصرانش عقيم بماند و احتمالا تمام نسخههاى اين كتب نابود گردد. به خاطر اين مسائل بود كه [[علامه مجلسى]] كمر همت بست تا«بحار الأنوار» را تأليف نمايد و اين ميراث و گنجينه عظيم را براى هميشه جاودان سازد. | ||
از طرفى، علامه، همه چيز را در روايات و سنت نبوى و علوى مىديد، لذا با آنكه در علوم مختلف قدم برداشت و راههاى گوناگون علمى را سپرى نمود، دوباره به سراغ اهل بيت(ع) و سخنان آنان آمد. او خود، در مقدمه بحار چنين مىگويد: | از طرفى، علامه، همه چيز را در روايات و سنت نبوى و علوى مىديد، لذا با آنكه در علوم مختلف قدم برداشت و راههاى گوناگون علمى را سپرى نمود، دوباره به سراغ اهل بيت(ع) و سخنان آنان آمد. او خود، در مقدمه بحار چنين مىگويد: | ||
خط ۱۲۲: | خط ۱۲۲: | ||
روايات تكرارى از يك يا چند منبع آدرس داده شده و اختلافات در سندها يا متن روايات مشابه، در كتب گوناگون، تذكر داده شده است. | روايات تكرارى از يك يا چند منبع آدرس داده شده و اختلافات در سندها يا متن روايات مشابه، در كتب گوناگون، تذكر داده شده است. | ||
در بسيارى از موارد، علامه | در بسيارى از موارد، [[علامه مجلسى]]، با عنوانى مانند«بيان»، توضيحات و شرحهايى براى روايات ذكر كرده است كه بسيار از حيث مطالب و موضوعات، متنوع است؛ بهطورى كه جمعآورى اين شرحها و بيانها، خود، چند جلد كتاب ارزشمند مىشود. | ||
بحار الأنوار، توسط مؤلف، در 25 جلد تنظيم شد، البته به جهت طولانى شدن جلد 15، اين جلد، به 2 مجلد تقسيم شد و رقم مجلدات بحار به 26 رسيد. | بحار الأنوار، توسط مؤلف، در 25 جلد تنظيم شد، البته به جهت طولانى شدن جلد 15، اين جلد، به 2 مجلد تقسيم شد و رقم مجلدات بحار به 26 رسيد. | ||
خط ۱۲۸: | خط ۱۲۸: | ||
دار الكتب الاسلامية، همين 26 جلد را در 110 جلد، چاپ نموده كه جلد 54 - 56 آن، فهرستها و آدرسهاى كتاب مىباشد. | دار الكتب الاسلامية، همين 26 جلد را در 110 جلد، چاپ نموده كه جلد 54 - 56 آن، فهرستها و آدرسهاى كتاب مىباشد. | ||
متأسفانه، علامه | متأسفانه، [[علامه مجلسى]]، فرصت پاكنويس قسمت دوم جلد 15 تا پايان كتاب را نيافته است.(به جز جلد 18 و 22). | ||
اين مجلدات، توسط ميرزا عبد الله افندى، صاحب [[رياض العلماء و حياض الفضلاء|رياض العلماء]] كه از شاگردان علامه بوده، پاكنويس شده است؛ به همين خاطر، شيوه نگارش اين مجلدات با بقيه كتاب، بسيار متفاوت است و برخى عناوين بابها خالى است و روايتى در آنها ديده نمىشود. همچنين توضيحات و بيانهاى علامه نيز در اين قسمت از كتاب، كاهش چشمگيرى دارد. | اين مجلدات، توسط ميرزا عبد الله افندى، صاحب [[رياض العلماء و حياض الفضلاء|رياض العلماء]] كه از شاگردان علامه بوده، پاكنويس شده است؛ به همين خاطر، شيوه نگارش اين مجلدات با بقيه كتاب، بسيار متفاوت است و برخى عناوين بابها خالى است و روايتى در آنها ديده نمىشود. همچنين توضيحات و بيانهاى علامه نيز در اين قسمت از كتاب، كاهش چشمگيرى دارد. | ||
خط ۱۴۷: | خط ۱۴۷: | ||
در بين منابع، به جز كتاب«شهاب الأخبار»، بقيه كتب كاملا شيعى است(علامه، قاضى نعمان بن محمد، صاحب دعائم الإسلام را هم شيعه مىداند). | در بين منابع، به جز كتاب«شهاب الأخبار»، بقيه كتب كاملا شيعى است(علامه، قاضى نعمان بن محمد، صاحب دعائم الإسلام را هم شيعه مىداند). | ||
بيشترين ذكر علامه مجلسى از كتب اهل سنت، به جهت تأييد يا توضيح روايات است يا براى رد روايات عامه. | بيشترين ذكر [[علامه مجلسى]] از كتب اهل سنت، به جهت تأييد يا توضيح روايات است يا براى رد روايات عامه. | ||
ميزان استفاده علامه مجلسى از منابع مختلف، يكسان نيست. ايشان، براى حدود 80 منبع از مصادر بحار، اسم رمز مشخص كرده كه اين كتب، در حقيقت منابع اصلى بحار هستند. | ميزان استفاده [[علامه مجلسى]] از منابع مختلف، يكسان نيست. ايشان، براى حدود 80 منبع از مصادر بحار، اسم رمز مشخص كرده كه اين كتب، در حقيقت منابع اصلى بحار هستند. | ||
بعضى كتب، مانند طب الرضا(ع)، توحيد مفضل، مسائل على بن جعفر(ع)، فهرست شيخ منتجب الدين و كتاب أهليلجه بهطور كامل در متن بحار آمدهاند. | بعضى كتب، مانند طب الرضا(ع)، توحيد مفضل، مسائل على بن جعفر(ع)، فهرست شيخ منتجب الدين و كتاب أهليلجه بهطور كامل در متن بحار آمدهاند. | ||
خط ۱۵۷: | خط ۱۵۷: | ||
علامه، از برخى منابع ذكر شده در ابتداى كتاب، اصلا استفاده نكرده، مانند كتابهاى«جمل العلم و العمل» و«المقنع» سيد مرتضى و«منتقى الجمان» و بسيارى از آثار ابن طاووس(شايد علامه، قصد استفاده از آنها را داشته، اما به جهت مشكلات و موانع اتمام بحار و اتمام شرح بر مجلدات آن، موفق به اين كار نشده است). | علامه، از برخى منابع ذكر شده در ابتداى كتاب، اصلا استفاده نكرده، مانند كتابهاى«جمل العلم و العمل» و«المقنع» سيد مرتضى و«منتقى الجمان» و بسيارى از آثار ابن طاووس(شايد علامه، قصد استفاده از آنها را داشته، اما به جهت مشكلات و موانع اتمام بحار و اتمام شرح بر مجلدات آن، موفق به اين كار نشده است). | ||
علامه | [[علامه مجلسى]]، با دقت و وسواس بسيار به اعتبار و عدم اعتبار منابع خويش مىنگريست. او، در فصل دوم از مقدمه بحار، بحثى مفصل در اعتبار منابع و نسخههاى كتب آورده است. | ||
بسيارى از اين كتب، انتسابشان به مؤلفين، بسيار مشهور است؛ بهطورى كه علامه نيازى به بحث پيرامون اعتبار آنها نديده است و برخى از آنها چون احتجاج و غرر الحكم كه اسناد روايات را حذف كردهاند، چون رواياتشان مطابق ديگر كتب بوده، معتبر دانسته شدهاند. | بسيارى از اين كتب، انتسابشان به مؤلفين، بسيار مشهور است؛ بهطورى كه علامه نيازى به بحث پيرامون اعتبار آنها نديده است و برخى از آنها چون احتجاج و غرر الحكم كه اسناد روايات را حذف كردهاند، چون رواياتشان مطابق ديگر كتب بوده، معتبر دانسته شدهاند. | ||
خط ۱۶۹: | خط ۱۶۹: | ||
علامه، صحيحترين و معتبرترين نسخهها را در حد امكان به دست آورده، بنابر اين، شهادت به صحت و اعتبار مصادر مورد استفادهاش در بحار، داده است كه البته اين، به معنى قبول تمام روايات آن كتب نيست، چنانكه علامه نيز گاهى در بيانهاى خويش، به ضعف برخى روايات اشاره دارد. | علامه، صحيحترين و معتبرترين نسخهها را در حد امكان به دست آورده، بنابر اين، شهادت به صحت و اعتبار مصادر مورد استفادهاش در بحار، داده است كه البته اين، به معنى قبول تمام روايات آن كتب نيست، چنانكه علامه نيز گاهى در بيانهاى خويش، به ضعف برخى روايات اشاره دارد. | ||
علامه | [[علامه مجلسى]]، در تفسير و شرح روايات، از منابع مختلف لغت، فقه، تفسير، كلام تاريخ، اخلاق و... استفاده كرده است. | ||
علامه، براى جمعآورى مطالب اين كتاب، به جهت امكانات فراوانى كه در اختيار داشته، بهترين و معتبرترين نسخههاى موجود از هر كتاب را به دست آورده است. | علامه، براى جمعآورى مطالب اين كتاب، به جهت امكانات فراوانى كه در اختيار داشته، بهترين و معتبرترين نسخههاى موجود از هر كتاب را به دست آورده است. |
ویرایش