۴۲۵٬۲۲۵
ویرایش
نزهة الارواح و روضة الافراح (تاریخ الحکماء): تفاوت میان نسخه‌ها
نزهة الارواح و روضة الافراح (تاریخ الحکماء) (نمایش مبدأ)
نسخهٔ ۱۳ اکتبر ۲۰۲۲، ساعت ۱۸:۲۶
، ۱۳ اکتبر ۲۰۲۲بدون خلاصۀ ویرایش
بدون خلاصۀ ویرایش |
بدون خلاصۀ ویرایش |
||
| خط ۱۳: | خط ۱۳: | ||
| کد کنگره = /ش9 ن4041 / 104 B | | کد کنگره = /ش9 ن4041 / 104 B | ||
| موضوع = فيلسوفان - سرگذشت نامه | | موضوع = فيلسوفان - سرگذشت نامه | ||
فيلسوفان اسلامي - سرگذشت نامه | |||
فيلسوفان ايراني - سرگذشت نامه | |||
فيلسوفان يوناني - سرگذشت نامه | |||
فلسفه - تاريخ - متون قديمي تا قرن ?? | |||
فلسفه اسلامي - تاريخ - متون قديمي تا قرن 14 | |||
|ناشر | |ناشر | ||
| ناشر = شرکت انتشارات علمی و فرهنگی | | ناشر = شرکت انتشارات علمی و فرهنگی | ||
| خط ۳۵: | خط ۳۵: | ||
'''نزهه الارواح و روضه الافراح (تاریخ الحکماء)''' ترجمه کتاب | '''نزهه الارواح و روضه الافراح (تاریخ الحکماء)''' ترجمه کتاب «[[تاريخ الحكماء قبل ظهور الإسلام و بعده «نزهة الأرواح و روضة الأفراح»]]» اثر [[شهروزی، محمد بن محمود|شمس‌الدین شهروزی]] (ت 511ق) است. | ||
اصل این کتاب، به زبان عربی است و در اوایل سده یازدهم (1011- 1014ق)، دانشمند، حکیم و عارف ایرانی، مقصود علی | اصل این کتاب، به زبان عربی است و در اوایل سده یازدهم (1011- 1014ق)، دانشمند، حکیم و عارف ایرانی، [[تبریزی، مقصودعلی|مقصود علی تبریزی]]، در هند آن را به دستور جهانگیر گورکانی، به فارسی ترجمه کرده که نه‌تنها گزارشی از اندیشه‌های فلسفی و سخنان حکمت‌آمیز و پندهای دلپذیر است، بلکه متنی زیبا، روان و کم مانند از فارسی آن روزگار را نیز به دست می‌دهد. <ref>مقدمه محمد سرور مولایی ص «یا»،«ید»)</ref> | ||
مترجم به هنگام ترجمه، در جای‌جای کتاب، نکتههایى از خویش در تفسیر احادیث نبوى و توضیح اقوال حکما و داورى آراى آنان افزوده است که نشان می‌دهد آنچه از فضل، علم و بینش عارفانه وی گفته‌اند سخنى گزافه نبوده است که ازجمله مىتوان به صفحات 6، 7، 8، 9، 10، 18، 33، 174، 175 و ... مراجعه کرد. این افزودهها نه‌تنها نشانههاى دست داشتن او در حکمت، فلسفه و علوم دیگر است، بلکه ذوق عرفانى او را نیز نشان مىدهد. | مترجم به هنگام ترجمه، در جای‌جای کتاب، نکتههایى از خویش در تفسیر احادیث نبوى و توضیح اقوال حکما و داورى آراى آنان افزوده است که نشان می‌دهد آنچه از فضل، علم و بینش عارفانه وی گفته‌اند سخنى گزافه نبوده است که ازجمله مىتوان به صفحات 6، 7، 8، 9، 10، 18، 33، 174، 175 و ... مراجعه کرد. این افزودهها نه‌تنها نشانههاى دست داشتن او در حکمت، فلسفه و علوم دیگر است، بلکه ذوق عرفانى او را نیز نشان مىدهد.<ref>همان، ص«ید»</ref> | ||
با آن‌که این ترجمه، در ساخت عبارت و جمله از متن عربى شهرزورى و منابع دیگر متأثر است- و شاید این مقدار تأثیر به علت دشوارى ترجمه، رعایت امانت و دقت در کلام حکما بوده است- ازنظر زبان فارسى و ویژگی‌هاى آن در قرن دهم و یازدهم، از نثرهاى روان و پاکیزه این روزگار به شمار مىآید؛ زیرا در این دوره که به نظر ناقدان سخن‌سنج، پارسى آشفته است و فارسىگویان از هند تا عثمانى آشفته گوی، زبان مقصود على تا حدود زیادی از آن آشفتگی‌ها برکنار مانده است و اگر این ترجمه آزادتر صورت مىگرفت، شاید کار از گونهاى دیگر مىبود، چنان‌که در صفحات 150، 320- 321 و 473 نمونههاى آن را مىتوان دید. | با آن‌که این ترجمه، در ساخت عبارت و جمله از متن عربى شهرزورى و منابع دیگر متأثر است- و شاید این مقدار تأثیر به علت دشوارى ترجمه، رعایت امانت و دقت در کلام حکما بوده است- ازنظر زبان فارسى و ویژگی‌هاى آن در قرن دهم و یازدهم، از نثرهاى روان و پاکیزه این روزگار به شمار مىآید؛ زیرا در این دوره که به نظر ناقدان سخن‌سنج، پارسى آشفته است و فارسىگویان از هند تا عثمانى آشفته گوی، زبان مقصود على تا حدود زیادی از آن آشفتگی‌ها برکنار مانده است و اگر این ترجمه آزادتر صورت مىگرفت، شاید کار از گونهاى دیگر مىبود، چنان‌که در صفحات 150، 320- 321 و 473 نمونههاى آن را مىتوان دید. <ref>همان</ref> | ||
بارى، این ترجمه گویاى علم، فضل و توانایى مقصود على تبریزى در دو زبان تازى و درى است. بررسى اجمالى فهرست لغات و ترکیبات و مقایسه آن با آثار معاصران او تا حدودى ویژگی‌هاى زبان او را روشن مىگرداند. | بارى، این ترجمه گویاى علم، فضل و توانایى مقصود على تبریزى در دو زبان تازى و درى است. بررسى اجمالى فهرست لغات و ترکیبات و مقایسه آن با آثار معاصران او تا حدودى ویژگی‌هاى زبان او را روشن مىگرداند. <ref>همان</ref> | ||
در نثر او، جملههاى وصفى مانند «ملاحظه کردار و اطوار مردم کرده او را به یارى و دوستى بگزینید، نظر بر گفتار او کرده اختیار مکنید» (ص93) برخلاف نثرهاى رایج این دوره بسیار اندک است. | در نثر او، جملههاى وصفى مانند «ملاحظه کردار و اطوار مردم کرده او را به یارى و دوستى بگزینید، نظر بر گفتار او کرده اختیار مکنید» (ص93) برخلاف نثرهاى رایج این دوره بسیار اندک است. <ref>همان</ref> | ||
وی در پارهاى از موارد، جملات مسجّع به‌کاربرده است که نشانه تصرف‌هاى ادیبانه اوست ازجمله: | وی در پارهاى از موارد، جملات مسجّع به‌کاربرده است که نشانه تصرف‌هاى ادیبانه اوست ازجمله: | ||
«دیروز آمدید و امروز در کارید و فردا با آز و آرزو یارید» | «دیروز آمدید و امروز در کارید و فردا با آز و آرزو یارید» <ref>ص70</ref>. | ||
«کسى که مشفق و مهربانست به شما، از رهگذر آن بدگمانست به شما» | «کسى که مشفق و مهربانست به شما، از رهگذر آن بدگمانست به شما» <ref>ص71</ref>. | ||
«و گفت باید که به انکار کافر نعمتان، بازندارى خود را از احسان» | «و گفت باید که به انکار کافر نعمتان، بازندارى خود را از احسان» <ref>ص151</ref>. | ||
و نیز صفحات 184، 192، 365، 431، 442 و 445. | و نیز صفحات 184، 192، 365، 431، 442 و 445. <ref>همان</ref> | ||
از ویژگی‌هاى دیگر نثر این ترجمه، مطابقت صفت و موصوف به پیروى از عربى در تأنیث و تذکیر است مانند: ملت اسلامیه (ص32)، منزلت رفیعه (ص190)، مسئله مطلوبه (ص90) تکریمات عظیمه (ص190). | از ویژگی‌هاى دیگر نثر این ترجمه، مطابقت صفت و موصوف به پیروى از عربى در تأنیث و تذکیر است مانند: ملت اسلامیه (ص32)، منزلت رفیعه (ص190)، مسئله مطلوبه (ص90) تکریمات عظیمه (ص190). <ref>همان، ص«یه»</ref> | ||
زبان مترجم از تأثیر فارسى رایج آن روزگار هند، چه در واژگان و چه در برخى از ساخت‌هاى دستورى، برکنار نمانده است، به‌عنوان نمونه: | زبان مترجم از تأثیر فارسى رایج آن روزگار هند، چه در واژگان و چه در برخى از ساخت‌هاى دستورى، برکنار نمانده است، به‌عنوان نمونه: | ||
| خط ۶۷: | خط ۶۷: | ||
ب- ویژگی‌هاى دستورى: | ب- ویژگی‌هاى دستورى: | ||
1- متعدى با (آنى): دانانیدن (ص316)؛ شناسانیدن: فهماندن، حالى کردن (ص235، 340، 341)؛ کنانیدن (ص345)؛ گیرانیدن: دستگیر کردن | 1- متعدى با (آنى): دانانیدن (ص316)؛ شناسانیدن: فهماندن، حالى کردن (ص235، 340، 341)؛ کنانیدن (ص345)؛ گیرانیدن: دستگیر کردن<ref>ص447، 449</ref>. | ||
2- وجه التزامى مضارع با مى+ ریشه فعل+ باشد: مىکرده باشد: بکنید (ص43)؛ مىبوده باشید: باشید (ص46)؛ مىداشته باشد: بدارد (ص93)؛ مىگرفته باشند: بگیرند (ص103)؛ مىکرده باشد: بکند (ص121، 268)؛ مىساخته باشى: بسازى (ص181)؛ مىنموده باشد: بنماید (ص199، 268)، مىرفته باشند: بروند (ص279)؛ مىداده باشد: بدهد (ص285، 287، 341)؛ مىشنیده باشد: بشنود (ص292)؛ مىآمده باشد: بیاید (ص354). | 2- وجه التزامى مضارع با مى+ ریشه فعل+ باشد: مىکرده باشد: بکنید (ص43)؛ مىبوده باشید: باشید (ص46)؛ مىداشته باشد: بدارد (ص93)؛ مىگرفته باشند: بگیرند (ص103)؛ مىکرده باشد: بکند (ص121، 268)؛ مىساخته باشى: بسازى (ص181)؛ مىنموده باشد: بنماید (ص199، 268)، مىرفته باشند: بروند (ص279)؛ مىداده باشد: بدهد (ص285، 287، 341)؛ مىشنیده باشد: بشنود (ص292)؛ مىآمده باشد: بیاید (ص354). <ref>همان، ص«یو»</ref> | ||
وضعیت کتاب | وضعیت کتاب | ||
از ترجمه حاضر، نسخههاى خطى متعددى در کتابخانه مرکزى دانشگاه تهران موجود است که متن حاضر باراهنمایی استاد دانشپژوه، بر اساس نسخه کتابخانه دانشکده ادبیات دانشگاه تهران به شماره 85- ب، تاریخ نگارش 1037 تهیه‌شده است و براى رفع کاستی‌ها و فروافتادگی‌ها، از 3 نسخه خطى دیگر متعلق به کتابخانه مرکزى دانشگاه تهران استفاده‌شده است. | از ترجمه حاضر، نسخههاى خطى متعددى در کتابخانه مرکزى دانشگاه تهران موجود است که متن حاضر باراهنمایی استاد دانشپژوه، بر اساس نسخه کتابخانه دانشکده ادبیات دانشگاه تهران به شماره 85- ب، تاریخ نگارش 1037 تهیه‌شده است و براى رفع کاستی‌ها و فروافتادگی‌ها، از 3 نسخه خطى دیگر متعلق به کتابخانه مرکزى دانشگاه تهران استفاده‌شده است.<ref>همان، ص«یا»</ref> | ||
در ترجمه حاضر، از ضبط تفصیلى اختلاف نسخه‌ها، جز مواردى که ضرورت داشته، صرف‌نظر شده و آنچه در متن گنجانیده شده است، بیشتر با توجه به متن عربى «نزهه الارواح» بوده که این مهم و تصحیح تصحیفهاى حیرتآور، در نام‌هاى حکما و برخى از اماکن، به یمن همت استاد محمدتقی دانشپژوه صورت کمال‌یافته است. | در ترجمه حاضر، از ضبط تفصیلى اختلاف نسخه‌ها، جز مواردى که ضرورت داشته، صرف‌نظر شده و آنچه در متن گنجانیده شده است، بیشتر با توجه به متن عربى «نزهه الارواح» بوده که این مهم و تصحیح تصحیفهاى حیرتآور، در نام‌هاى حکما و برخى از اماکن، به یمن همت استاد محمدتقی دانشپژوه صورت کمال‌یافته است.<ref>همان، ص«یب»</ref> | ||
فهرست مطالب در ابتدا و فهرست احادیث، بیت‌ها و مصراع‌های فارسی، اصطلاحات، نام کتاب‌هایی که در متن آمده است، لغات و ترکیبات، نام‌های افراد و نام جای‌ها، در انتهای کتاب آمده است. | فهرست مطالب در ابتدا و فهرست احادیث، بیت‌ها و مصراع‌های فارسی، اصطلاحات، نام کتاب‌هایی که در متن آمده است، لغات و ترکیبات، نام‌های افراد و نام جای‌ها، در انتهای کتاب آمده است. | ||
==پانويس == | |||
<references /> | |||
==منابع مقاله== | ==منابع مقاله== | ||
| خط ۸۷: | خط ۹۱: | ||
{{وابسته‌ها}} | {{وابسته‌ها}} | ||
[[تاريخ الحكماء قبل ظهور الإسلام و بعده «نزهة الأرواح و روضة الأفراح»]] | |||
[[رده:کتاب‌شناسی]] | [[رده:کتاب‌شناسی]] | ||
[[رده:فلسفه، مذهب و روانشناسی]] | |||
[[رده:مقالات بازبینی شده1]] | [[رده:مقالات بازبینی شده1]] | ||
[[رده:مقالات بازبینی | [[رده:مقالات بازبینی شده2 مهرماه 1401]] | ||