دراسات تراثیة فى التربیة الإسلامیة: تفاوت میان نسخه‌ها

| پیش از =

}}

'''دراسات تراثیة فی التربیة الإسلامیة'''، اثر [[محمود قمبر]]، مجموعه‌ای است سه جلدی، برآمد شانزده گفتار جداگانه که هریک به موضوعی از تعلیم و تربیت اسلامی نظر دارد. نگارنده این گفتارها را با تکیه بر و بهره‌گیری از متون فلسفی، فقهی، روایی، طبی، اخلاقی، رجالی، تاریخی، ادبی و تربیتی بازمانده از گذشتگان پرداخته و خواسته است باب گفتگو از جستار‌‌هایی نوین در تعلیم و تربیت اسلامی گشوده شود تا حقایق، مفاهیم و رخداد‌های این نظام تربیتی بهتر خود نماید.  

رویداد‌های تاریخی نیز هماره ماهیت سیاسی تربیت را نشان داده‌اند. تربیت حتی اگر به سیاست نپردازد، خود کاری سیاسی است.  

تربیت هنگامی متأثر از سیاست dezicitiloP است که در خدمت قدرت حاکمه درآید و هرگاه آشکار یا پوشیده به نیروی سیاست‌گذار بدل شود و یاور تحقق هدف‌های سیاسی گردد، مؤثر در سیاست naicitiloP خواهد بود.  

فلسف‌های دیگر در باب کودکی، از آن رفتارگرایانی چون واتسون است که کودک را چون چوب، در دست خراط‍‌ می‌پندارند که با آن هر کاری می‌توان کرد. این مکتب از تأثیر وراثت در تربیت یکجا چشم پوشیده است و بر آن است که آدمی ساخته و پرداخته محیط‍‌ است و بس.  

در اسلام به رشد شخصیت کودک در مرحلۀ پیش از دبستان اهمیت داده شده است که برخی مظاهرش چنین است؛ پذیرش کودک چه دختر و چه پسر و رعایت حقوق او، محبت به او، گزینش نام نیک برای او، بازی با کودک، بوسیدن کودک، جنبانیدن و بازی با او، رحم و دلسوزی بر کودک، تأمین خانواده مناسب برای او از راه ازدواج مناسب، برآوردن نیاز‌های مادی کودک، توجه به این ظریفه که کودکی؛ یعنی، بازی، آزادی و نداشتن مسئولیت.  

ب)عوامل تربیت کودک[3-6 ساله]در جامعۀ اسلامی؛ در اینجا از سه عامل مهم؛ یعنی، خانواده، اجتماع(کوچه و خیابان)و مکتب‌خانه یاد می‌شود. در جوامع اسلامی خانواده از مهمترین محیط‌های تربیتی و نخستین آنهاست. خانواده در جامعه‌‌های اسلامی ویژگی‌های سه‌گان‌های داشته است. هر خانواده کودکان خود را در سه زمینه اساسی تربیت می‌کرده و تربیت در هر زمینه روش‌‌هایی داشته است. اجتماع یا خیابان، در شهر‌های عربی-اسلامی، محیط‍‌ بیرون از خانه بوده است که کودکان، مدتی از وقت خود را در آن می‌گذراندند. خیابان برای کودک، جهانی جز خانه است؛ جهانی آزاد از قید و بند‌های درون‌خان‌های، با این حال بچه‌ها در کوچه و خیابان آزادی کامل نداشته‌اند و با قیدوبند‌های دیگر روبه‌روی می‌شدند، این محیط‍‌ نیز روش‌های تربیتی ویژ‌های داشته است. مکتب، دیگر محیط‍‌ تربیتی در جامعۀ اسلامی و درواقع نخستین نهاد آموزشی اسلام بوده و روش‌های ویژ‌های در تربیت و تعلیم کودکان داشته است که یک‌به‌یک شرح و شماره گشته‌اند.  

آنگاه به نقش‌های مدرس در میراث تربیتی اسلام می‌رسد و از نه مورد آن به این ترتیب یاد می‌کند: ا)نقش آموزشی معلم؛ این نقش با نزول قرآن آغازید و با گسترش مسجد در جای‌جای جهان اسلام، آموزش دین و آنچه بدان وابسته است از کار‌های اساسی معلمان شد. آموزش ویژۀ مسجد نبود و در دیگر نهاد‌های آموزشی هم وجود داشت. در فرهنگ آموزشی اسلام، از آموزگاران ساده تا بزرگترین دانشمندان، به آموزش می‌پرداختند.  

و)مدرس رهبر روحی مردم است؛ دانشمندان وارثان پیامبران و رهبران مردم و دگرگون‌کنندۀ نظام‌‌هایند، بگون‌های که در زندگی و مرگ، مورد توجه مردم و حسادت حاکمانند. رهبری روحی دانشمندان در زمینه‌‌های زیر است: رهبری سیاسی امت، پایداری در برابر تباهی و فساد، مشارکت در جهاد و پیشگامی در کار‌‌هایی که به نفع عموم مردم است.  

ح)مدرس به مثابه کارشناس تکنولوژی آموزشی؛ مراد از تکنولوژی آموزشی، بهره‌گیری از وسایل کمک‌آموزشی درخور زمان است. مدرسان مسلمان از این مقوله بسیار در آموزش بهره می‌گرفتند؛ بمثل، در آموزش هندسه و پزشکی.  

3. شیوه‌ها و روش‌های آموزشی: تفاوت معناشناختی روش و شیوه، فراز نخست این گفتار است که با استناد به دیدگاه موریس دبس essebeD eciruaM پرداخته شده است.  

شیوه‌‌های آموزشی به عام و خاص یا کلی و جزوی تقسیم می‌شود:  

اسلام، دینی فرهنگی و تمدن‌زاست و پیروانش را به‌فراگیری دانش خوانده است و علم‌آموزی در آن از واجبات است و علم هم، منحصر در معارف دینی نیست. مسلمانان در راه دانش، سفرها کرده‌اند و رنجها برده‌اند، سهل است سفر در پی دانش، گاه واجب و گاه مستحب بوده است. می‌گویند پیامبر اسلام(ص)به علی(ع)گفته است کفش‌‌هایی از آهن برگیر و در پی دانش، آنها را کهنه کن. حدیث در پی علم بودن حتی در چین؛ نمودی زیبا و رسا از گرایش اسلام به سفر در پی دانش است.  

جوانی درخورترین زمان برای سفر‌های علمی بوده است؛ با این حال در کودکی و پس از جوانی هم مسلمانان به سفر‌های علمی می‌رفتند، گسترۀ جغرافیایی سفر‌های علمی در جهان اسلام نشان می‌دهد که مردم در برخی کشور‌های یا مناطق اسلامی بیشتر به سفر‌های علمی می‌رفتند و این برآمد شرایط‍‌ خاص کشور‌های مسافرپذیر و مسافرفرست بوده است.  

6-تربیت از نگاه اباضیه: عقاید، تاریخ و گسترۀ جغرافیایی اباضیه، فراز آغازین این گفتار است. پس از آن از سه عامل زیرساختی شکل‌گیری تربیت اباضیه یاد می‌شود؛ یعنی، عقید‌های زنده و پویا، ساختاری پیوسته در حال شدن، زندگی مخفیانه و پرفشار تحمیلی. هدف‌های تربیت اباضیه دیگر فراز این بحث است و در آن از گسترش این مذهب و آشنایی با آن، پرورش جنگجویان و قهرمانان مسلح، تربیت برای عمل به دین، تربیت فنی و حرف‌های، پرورش نخبگان و گسترش فرهنگ عموم گفته می‌شود.  

سپس پار‌های اصول تربیتی اباضیه می‌آید؛ مانند: پیوند و همکاری میان فراگیران و فراگیر با آموزگار، تربیت همه‌جانبه و فراگیر، شناسایی حق تربیت برای همگان و سازمان و تشکیلات اباضی برای فعالیت‌های آموزشی. بحث محدودیت‌های تربیتی اباضیه پایان این کتاب است<ref>رفیعی، بهروز، ص214-236</ref>.

==منابع مقاله==

==وابسته‌ها==

[[رده:کتاب‌شناسی]]

[[رده:فاقد اتوماسیون]]