۴۲۵٬۲۲۵
ویرایش
تلخیص البیان في مجازات القرآن: تفاوت میان نسخه‌ها
جز
جایگزینی متن - 'آقابزرگ طهرانى' به 'آقابزرگ طهرانى'
جز (جایگزینی متن - 'ابن خلّكان' به 'ابن خلّكان') |
جز (جایگزینی متن - 'آقابزرگ طهرانى' به 'آقابزرگ طهرانى') |
||
| خط ۴۴: | خط ۴۴: | ||
اين كتاب نخستين اثر مستقل دربارۀ مجازها و استعاره‌هاى قرآن است و خود مؤلف در المجازات النبويّة (ص 10) به اين نكته اشاره كرده است، هر چند كتاب مجاز القرآن ابو عبيده معمر بن مثنّى (متوفى 209) عنوان مجاز دارد، اما مجاز در نزد وى معنايى عام داشته و مراد از آن راههايى بوده كه قرآن براى بيان مقاصد خود برگزيده است (ج 1، مقدمۀ سزگين، ص 19). ازينرو مجاز با كلمات تفسير، معنى، تقدير و تأويل مترادف شده است و معناى بلاغى آن مورد نظر نيست (همان، ص 18-19؛علوى مقدم، ص 133، 139؛براى نمونه‌ها -ابو عبيده، ج 1، ص 3، 147، 205). | اين كتاب نخستين اثر مستقل دربارۀ مجازها و استعاره‌هاى قرآن است و خود مؤلف در المجازات النبويّة (ص 10) به اين نكته اشاره كرده است، هر چند كتاب مجاز القرآن ابو عبيده معمر بن مثنّى (متوفى 209) عنوان مجاز دارد، اما مجاز در نزد وى معنايى عام داشته و مراد از آن راههايى بوده كه قرآن براى بيان مقاصد خود برگزيده است (ج 1، مقدمۀ سزگين، ص 19). ازينرو مجاز با كلمات تفسير، معنى، تقدير و تأويل مترادف شده است و معناى بلاغى آن مورد نظر نيست (همان، ص 18-19؛علوى مقدم، ص 133، 139؛براى نمونه‌ها -ابو عبيده، ج 1، ص 3، 147، 205). | ||
تلخيص البيان كتابى ارزشمند و به نوشتۀ [[ابن خلکان، احمد بن محمد|ابن خلّكان]] (ج 4، ص 416) در نوع خود نادر است. مؤلف در المجازات النبويّة (ص 9) و ابن عنبه (ص 207) و امين (ج 9، ص 218)، نام كتاب را تلخيص البيان عن مجازات القرآن آورده‌اند، اما در پاره‌اى منابع نام آن تلخيص البيان من مجازات القرآن آمده است (ابن شهرآشوب، ص 51؛حرّ عاملى، قسم 2، ص 261). برخى نيز به دليل موضوع كتاب، آن را با عنوان مجاز يا مجازات القرآن ذكر كرده‌اند (نجاشى، ص | تلخيص البيان كتابى ارزشمند و به نوشتۀ [[ابن خلکان، احمد بن محمد|ابن خلّكان]] (ج 4، ص 416) در نوع خود نادر است. مؤلف در المجازات النبويّة (ص 9) و ابن عنبه (ص 207) و امين (ج 9، ص 218)، نام كتاب را تلخيص البيان عن مجازات القرآن آورده‌اند، اما در پاره‌اى منابع نام آن تلخيص البيان من مجازات القرآن آمده است (ابن شهرآشوب، ص 51؛حرّ عاملى، قسم 2، ص 261). برخى نيز به دليل موضوع كتاب، آن را با عنوان مجاز يا مجازات القرآن ذكر كرده‌اند (نجاشى، ص 398؛[[آقابزرگ تهرانی، محمدمحسن|آقابزرگ طهرانى]]، ج 4، ص 421؛فرّوخ، ج 3، ص 60)، ولى عنوان آن در تمام چاپها، تلخيص البيان فى مجازات القرآن است. | ||
با توجه به نثر زيباى شريف رضى (-باخرزى، ج 1، ص 293؛ ابن جوزى، ج 15، ص 115؛متز، ج 1، ص 487، 491؛تسترى، ج 8، ص 148) و عبارتهاى فصيح و تركيبهاى اصيل كه استادى وى را نشان مى‌دهد (-شريف رضى، چاپ محمد عبد الغنى حسن، ص 161، 304؛چاپ مشكوة، مقدمه، ص م)، در سير علوم بلاغى، اين كتاب از مهمترين آثار تحقيقى سدۀ چهارم است (ضيف، ص 139) كه مجازها و استعاره‌ها و كنايه‌هاى قرآن كريم را، به ترتيب سوره‌ها و آيات و با استشهاد فراوان از اشعار عربى، با عنوان كلى مجاز آورده است (همان، ص 140؛براى نمونۀ شواهد-شريف رضى، چاپ محمد عبد الغنى حسن، ص 143، 169، 179) و مى‌توان آن را تفسير بيانى قرآن كريم دانست كه براى نشان دادن جنبۀ اعجاز بلاغى و بيانى قرآن نوشته شده است (همان، مقدمه، ص 61). از جمله، بحث از آيۀ:«اللّه يستهزئ بهم... » (بقره: 15)قابل ذكر است كه «استهزاء» مجازا به خداوند اسناد داده شده است، زيرا خداوند حليم و حكيم است و استهزاء، عكس اينهاست؛ازينرو در اين آيه جزاى استهزاء كه مؤاخذه و عقاب است، استهزاء ناميده شده است (همان، ص 113-114). | با توجه به نثر زيباى شريف رضى (-باخرزى، ج 1، ص 293؛ ابن جوزى، ج 15، ص 115؛متز، ج 1، ص 487، 491؛تسترى، ج 8، ص 148) و عبارتهاى فصيح و تركيبهاى اصيل كه استادى وى را نشان مى‌دهد (-شريف رضى، چاپ محمد عبد الغنى حسن، ص 161، 304؛چاپ مشكوة، مقدمه، ص م)، در سير علوم بلاغى، اين كتاب از مهمترين آثار تحقيقى سدۀ چهارم است (ضيف، ص 139) كه مجازها و استعاره‌ها و كنايه‌هاى قرآن كريم را، به ترتيب سوره‌ها و آيات و با استشهاد فراوان از اشعار عربى، با عنوان كلى مجاز آورده است (همان، ص 140؛براى نمونۀ شواهد-شريف رضى، چاپ محمد عبد الغنى حسن، ص 143، 169، 179) و مى‌توان آن را تفسير بيانى قرآن كريم دانست كه براى نشان دادن جنبۀ اعجاز بلاغى و بيانى قرآن نوشته شده است (همان، مقدمه، ص 61). از جمله، بحث از آيۀ:«اللّه يستهزئ بهم... » (بقره: 15)قابل ذكر است كه «استهزاء» مجازا به خداوند اسناد داده شده است، زيرا خداوند حليم و حكيم است و استهزاء، عكس اينهاست؛ازينرو در اين آيه جزاى استهزاء كه مؤاخذه و عقاب است، استهزاء ناميده شده است (همان، ص 113-114). | ||
| خط ۶۱: | خط ۶۱: | ||
علاوه بر | علاوه بر قرآن؛[[آقابزرگ تهرانی، محمدمحسن|آقابزرگ طهرانى]]؛ابن جوزى، المنتظم فى تاريخ الملوك و الامم، چاپ محمد عبد القادر عطا و مصطفى عبد القادر عطا، بيروت 1992/1412؛[[ابن خلکان، احمد بن محمد|ابن خلّكان]]؛ابن شهرآشوب، معالم العلماء، نجف 1961/1380؛ابن عنبه، عمدة الطّالب فى انساب آل ابى طالب، چاپ محمد حسن آل طالقانى، نجف 1961/1380؛معمر بن مثنّى ابو عبيده، مجاز القرآن، چاپ محمد فؤاد سزگين، قاهره 1988؛امين؛على بن حسن باخرزى، دمية القصر و عصرة اهل العصر، چاپ [[تونجی، محمد|محمد تونجى]]، ج 1، دمشق[؟ 1971/1391]؛محمد تقى تسترى، قاموس الرجال، تهران 1379-1391؛محمد بن حسن حرّ عاملى، امل الآمل، چاپ احمد حسينى، قسم 2، قم 1362 ش؛محمد بن حسين شريف رضى، تلخيص البيان فى مجازات القرآن، چاپ محمد مشكوة، تهران 1329- 1332 ش؛همان، چاپ محمد عبد الغنى حسن، بيروت 1986/1406؛ همان، ترجمۀ محمد باقر سبزوارى، تهران 1330 ش؛همو، المجازات النبويّة، چاپ طه محمد زينى، قاهره 1968، چاپ افست قم[بى‌تا. ]؛ شوقى ضيف، البلاغة تطور و تاريخ، قاهره 1987؛محمد علوى مقدّم، «مقايسۀ مجاز القرآن ابو عبيده و تلخيص البيان سيد رضى»، در يادنامۀ علامه شريف رضى، به اهتمام ابراهيم سيد علوى، تهران 1366 ش؛عمر فرّوخ، تاريخ الادب العربى، ج 3، بيروت 1989؛آدام منز، الحضارة الاسلاميّة فى القرن الرابع الهجرى، نقله الى العربية محمد عبد الهادى ابو ريدة، قاهره 1957/1377؛احمد بن على نجاشى، فهرست اسماء مصنّفى الشيعة المشتهر برجال النجاشى، چاپ موسى شبيرى زنجانى، قم 1407. | ||